L’établissement du mandat français en syrie et dans le sandjak d’alexandrette

İtilaf Devletleri Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı toprağı olan Ortadoğu’yu işgal ettikten sonra bölgede kendi çıkarlarını garanti altına alacakları bir yönetim kurmaya karar verdiler. Esasen savaş yıllarında 1916’da Sykes-Picot gizli anlaşmasıyla Ortadoğu topraklarının kontrolünü paylaşmışlar ve çokgeçmeden bölgeyi işgal etmişlerdi. Buna göre Irak Filistin İngiltere’nin hakimiyetine, Suriye, İskenderun Sancağı ve Lübnan Fransız idaresine bırakılacaktı. Nitekim 1918’de savaş sonunda kurulan Cemiyet-i Akvam’a iki yıl sonra San Remo’da manda diye tabir edilen hukuki idare sistemini kabul ettirerek oluşturdukları işgale hukuki bir gerekçe bulundu. Buna göre Fransa Beyrut’ta oluşturulan bir Yüksek Komiser tarafından Suriye ve Lübnan’ı idare edecekti. Yerelde bölge halkı da yönetime katılacaktı ancak son söz Fransa’nın olacaktı. Manda idaresi, bölge halkı kendi kendini yönetecek seviyeye ulaşana kadar devam edecekti. Bunun için ilk etapta 15 yıllık bir süre öngörülmekteydi. Netice itibariyle, Fransa mandater devlet sıfatıyla Cemiyet-i Akvam’a karşı sorumlu olarak 1921’den itibaren Suriye, İskenderun Sancağı ve Lübnan’ı yönetmeye başlamıştır. 1936 yılında bağımsızlık görüşmeleri netice vermemiş ve Türkiye’nin müdahalesiyle 1938’de Hatay Devleti’nin kurulmasıyla manda idaresinden ilk kopuş başlamıştır. Manda idaresi 1946 yılında Suriye ve Lübnan’a bağımsızlık verildiği döneme kadar devam etmiştir.

Establishment of french mandate in syria and sandjak of alexandria suriye ve iskenderun sancağı'nda Fransız mandasının kurulması

After having occupied the formerly Ottoman Middle East during World War I, the Allies decided to establish an administration which would enable them to guarantee their interests in the region. In fact, during the war years they had (already) divided control of the lands of the Middle East in the secret Sykes-Picot Agreement of 1916, and before long they had occupied the region. According to this agreement, Iraq and Palestine were allotted to Great Britain’s dominion while Syria and the Hatay Province were allotted to France’s adminstration. As a matter of fact, two years after the founding of the postwar League of Nations in 1918, the system of judicial administration referred to as the mandate system gained recognition at San Remo, and a legal justification was found for the Allies’ occupation. According to this, France would administer Syria and Lebanon through a Hıgh Commisioner established in Beirut. Locally the people of the region would also participate in the administration, however the final word would belong to France. The mandate system would continue until the people reached the level where they could govern themselves. At first a 15 year period was projected for this to occur. Consequently, from 1921 France began ruling Syria, the Hatay Province, and Lebanon as a mandatory power responsible to the League of Nations. The independence negotiations in 1936 had produced no outcome, but with the founding of the Hatay state through Turkey’s intervention in 1938, the first break/rupture from the mandate system had begun. The mandate system continued until 1946 when Syria and Lebanon gained independence.

PDF

___

Jabry Irfan, La question d’Alexandrette dans le cadre du mandat, Lyon, Paquet imprimeur, 1940. Laurens Henry, L’Orient arabe, Paris, éd. Armand Colin, 2000.
Gilquin Michel, D’Antioche au Hatay, Paris, L’harmattan, 2000.
Riffier Jean, Les œuvres françaises en Syrie, Paris, L’harmattan, 2000.
Umar Omer, Osmanlı Yönetimi ve Fransız Mandası İdaresi Altında Suriye, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 2004.
Barbaro Jean Elie, La question du Sandjak d’Alexandrette, Alep : Imprimerie Rotos, 1941.
Salkin Yves, Collet au galop des Tcherkesses, Paris, éd. Economica, 1999.
O’ Zoux Raymond, Les Etats du Levants sous mandat français, Paris : Larousse, 1931.
Abbé Wetterlé, En Syrie avec le Général Gouraud, Paris, 1924.
Akçimen Mehmet, Mustafa Kemal ve İskenderun Sancağı 1915-1921, y.l. tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2001.
Yerasimos Stéphane, Question d’Orient frontière et minorités des Balkans du Caucase, Paris, éd. La découverte, 1993.
Gaderi Soheila Mameli, Quelles frontières pour le Moyen-Orient ? Les frontières des états nés de la partie Asiatique de l’Empire Ottoman. 1913-1939, Paris : thèse de doctorat, Université de Paris Pantheon-Sorbonne, 1996.
Bitterlin Lucien, Alexandrette, Le Munich de l’Orient ou Quand la France capitulait, Paris, éd. Jean Picollec, 1999.
Toynbee Arnold, « Survey of International Affairs », Oxford Univercity presse, 1927, p. 458
Tüzün Süleyman, İki Büyük Savaş Döneminde Hatay Tarihi (1918-1939), Hacettepe Üniversitesi Atatürk ilke ve inkılapları tarihi enstitüsü, y.l. tezi, Ankara, 1989, p. 87.
Bazantay, « Un conflit de nationalités au Proche-Orient, Le sandjak d’Alexandrette 1934-1939 », document inédit, http://bazantay.p.chez-alice.fr.
J. Weuleresse, « Antioche essai de géographie urbaine », Bulletin d’études orientales, t. 4, 1934, p. 29.
Melek Abdurrahman, Hatay Nasıl Kurtuldu ?, Ankara TTK, 1991, p. 16.
Kutlu Ayla, « Hatay Devletinden Hatay İline », Tarih ve Toplum, cilt (t.) 8, n°: 43, 1987.
Roux Jean Paul, Histoire des Turcs. Deux mille ans du Pacifique à la Méditerranée, Fayard, Paris, 2000.
Mizrahi Jean David, Genèse de l’Etat mandataire, Paris, publication de Sorbonne, 2003.
Dominique Jimenez, Les mission franciscaines et la Cilicie : Regard d’un franciscain de terre sainte, Université Jean Moulin, thèse de 3ème cycle, Lyon, 1986
A.D.N., Beyrouth, Bureau Diplomatique, carton n°1373.
A.D.N., Beyrouth, Bureau Diplomatique, carton n°1373, doc. N° :21.
Archives Quai d’Orsay, fond E, série SDN, dossier n° 582.
Archive Château des Vincennes, SHAT, 4H 247, doc. n°75 M, 9 avril 1920.