Çayan Derbendi'nde Demografik Eğilimler

Bu makale Ereğli ile Ulukışla arasında derbent statüsündeki bir yerleşme olan Çayan'daki nüfus hareketlerini 1840 ve 1845 nüfus sayımları bilgilerine dayanarak incelemektedir. Makale'de Çayan'ın nüfus bakımından pek çok yerleşmeye göre bir hayli kalabalık oldugu, nufusun cogunlugunun genclerden olustugu, hem cekirdek hem de geniş ailelerin yasadigi tespit edilmektedir. Hane reislerinin çocukları arasındaki yaş farkları aynı zamanda birden fazla evliliğe atıf yapmaktadır. İçeriden dışarıya yönelik göçlerin neredeyse görülmediği derbentteki hane reislerinin ekseriyetinin mesleği rençberliktir

Demographic Changes in Çayan Derbent

Relying on the 1840 and 1845 census reports, this article examines the population movements in Çayan, located between Ereğli and Ulukışla. The article presents that Çayan had more population than comparable settlements, and the majority of its population was young and it had both nuclear and large family units. Large age gaps among the children in the same family indicates polygamy. There was almost no migration out of Çayan and the majority of men were farmers

PDF

___

AK, Mehmet, "Teke Sancağında 1831 Sayımına Göre Nüfus ve Yerleşme", History Studies, Volume 6, Issue 3, 2014, s.15-44, Doi Number: 10.9737/historyS1230.
AKÖZ, Alattin - Şeyda Karaca, "1831 Nüfus Sayımına Göre Doğanhisar'ın Demografik Yapısı", I. Ulusal Doğanhisar ve Çevresi Tarih, Kültür ve Turizm Sempozyumu 5- 7 Ekim 2012, Aybil Yayınları, Konya Ocak 2012, s.17-30.
AKYILDIZ, Ali, "Muhtar", İslâm Ansiklopedisi (DİA), C.XXXI, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, s.51-53.
AKYILMAZ, Gül, "Osmanlı Aile Hukukunda Kadın", Türkler, C.X, Yeni Türkiye
ARAZ, Yahya, 16. Yüzyıldan 19. Yüzyıl Başlarına Osmanlı Toplumunda Çocuk Olmak, Kitap Yayınları, İstanbul 2013.
BARKAN, Ömer Lütfi, "Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi", Türkiyat Mecmuası, X, İstanbul 1953, s.1-26.
BARKAN, Ömer Lütfi, "Türkiye'de İmparatorluk Devrinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakan'a Mahsus İstatistik Defterleri", İktisat Fakültesi Mecmuası, II, İstanbul 1940, s.20-59.
BİLGİ, Nejdet, "Osmanlı Dönemi Nüfus Sayımları Hakkında", Türk Yurdu, XIX- XX/148-149, Aralık 1999-Ocak 2000, s.117-124.
Hicri 1286 Konya Vilâyeti Sâl-nâmesi, 2, Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Konya 2007, s.120, 143.
BOYDEMİR TEMEL, İsmet, Osmanlı Döneminde Ereğli Kazası Vakıf Eserleri, Ereğli Belediyesi Yayınları, Konya 2011.
CLARK, Gregory, Fukaralığa Veda, Çev. Egemen Demircioğlu, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2013.
ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Sürecinde Türkiye: Anadolu Kentleri, Der. Tülay Ercoşkun, İmge Kitabevi, Ankara 2011.
ÇELİK, Aysel, 19. Yüzyıl Ortalarında Çamardı Nüfusu (1845 Tarihli, 3573-74 Numaralı Çamardı Nüfus Defteri), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya 2014.
ÇİÇEK, Kemal, "Osmanlılar'dan Önce Akdeniz Dünyasında Yapılan Tahrirler Hakkında Bazı http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/1152/13542.pdf , (07.04.2015). Gözlemler", s.51-89,
DAVID, Geza, Osmanlı Macaristan'ında Toplum, Ekonomi ve Yöntem 16. Yüzyılda Simontornya Sancağı, Çev. Hilmi Ortaç, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998.
DEMİRCİ, Süleyman - Kazım Kartal, "1833/34 (H. 1249) Tarihli Kayseri Sancağı, Karahisar-i Develi (Yeşilhisar) ve Talas Kazası Müslim Nüfus Defteri İncelemesi", History Studies, Volume 6, Issue 4, July 2014, s.1-29, Doi Number: 10.9737/historyS1272.
DEMİRCİ, Süleyman - Kâzım Kartal, "Osmanlı Nüfus Defterlerinin Tarih Yazımındaki Yeri: 1835 Tarihli Trabzon Vilayeti Maçuka/Maçka Kazâsı Müslim Nüfus Defteri Örneği", History Studıes, Volume 6 Issue 3, April 2014, s.119-139; Doi Number: 10.9737/historyS1229.
DEMİRCİ, Süleyman, "Demography And History: The Value of The Avârizhâne Registers For Demographic Research: A Case Study of The Ottoman Sub- Provinces of Konya, Kayseri And Niğde, C.1620s-1700", Turcica 38 (2006), s.181-211.
DEMİREL, Ömer - Adnan Gürbüz - Muhittin Tuş, "Osmanlılarda Ailenin Demografik Yapısı", Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C.1, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Ankara 1992, s.97-161.
DUBEN, Alan - Cem Behar, İstanbul Haneleri Evlilik, Aile ve Doğurganlık 1880-1940, Çev. Nuray Mert, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2014.
ELİBOL, Numan, "Osmanlı İmparatorluğu'nda Nüfus Meselesi ve Demografi Araştırmaları", Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.XII, S.2, Isparta 2007, s.135-160.
ERTEN, Hayri, Konya Şer'iyye Sicilleri Işığında Ailenin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı (XVIII. Y.Y. İlk Yarısı), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
GÖYÜNÇ, Nejat, "Hane Deyimi Hakkında", İÜEF Tarih Dergisi, XXXII, İstanbul 1979, s.331-348.
GÜMÜŞÇÜ, Osman, XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazasında Yerleşme ve Nüfus, TTK Yayınları, Ankara 2001.
GÜNDÜZ, Tufan, Anadolu'da Türkmen Aşiretleri, Bilge Yayınları, Ankara 1997.
HALAÇOĞLU, Yusuf, "Derbend", İslam Ansiklopedisi, C.XI, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, s.162-164.
HALAÇOĞLU, Yusuf, XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988.
Hicri 1286 Konya Vilayeti Sâl-nâmesi 2, Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Konya 2007.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara 1997.
KARPAT, Kemal H., Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Çev. Bahar Tırnakçı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
KASABA, Reşat, "Batı Anadolu'da Göçer İşçiler 1750-1850", Çev. Banu Büyükkal, Dünya, İmparatorluk ve Toplum, Osmanlı Yazıları, Kitap Yayınevi, İstanbul 2005, s.24-32.
KIVRIM, İsmail, "Nüfus Ceride Defterlerine Göre 19. Yüzyılın Ortalarında Giresun'un Nüfus Yapısı", Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S.10, Bahar 2011, s.53-70.
MUŞMAL, Hüseyin - Müjgan Şahinkaya, "1844 Tarihli Nüfus Sayımına Göre Beyşehir Kazası", Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/1 Winter 2015, p.477-510, ISSN: 1308-2140, http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7712, ANKARA-TURKEY.
www.turkishstudies.net, DOI Number:
MUŞMAL, Hüseyin, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Beyşehir ve Çevresinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1790-1864), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya 2005.
ORHONLU, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu'nda Derbend Teşkilâtı, Eren Yayınları, İstanbul 1990.
ORTAYLI, İlber, Osmanlı Toplumunda Aile, Pan Yayıncılık, İstanbul 2000.
ÖZ, Mehmet, "Tahrir Defterlerinin Osmanlı Tarihi Araştırmalarında Kullanılması Hakkında Bazı Düşünceler", Vakıflar Dergisi, XXII, 1991, s.429-439.
ÖZ, Mehmet, "Tahrir", DİA, 39, İstanbul 2010, s.425-429.
ÖZCAN, Abdülkadir, "Redif", İslâm Ansiklopedisi, C.XXXIV, Türk Diyanet Vakfı
ÖZDEĞER, Mehtap, "Osmanlı İmparatorluğu'nda Miri Arazi Rejimi ve Tahrir Geleneği", Manas Journal of Social Studies (Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi), III/5, 2003, s.1-13.
ÖZEL, Oktay, "17. Yüzyıl Osmanlı Demografi ve İskân Tarihi için Önemli Bir Kaynak: Mufassal Avarız Defterleri", XII. Türk Tarihi Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler III, Ankara 1994, s.735-743
ÖZEL, Oktay, "Avarız ve Cizye Defterleri", Osmanlı'da Bilgi ve İstatistik, (Ed. şevket Pamuk), Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara 2000, s.1-29.
ÖZÜNLÜ, Emine Erdoğan, "Derdest Defterlerinin Kaynak Değeri Üzerine Bir Deneme: 493 Numaralı Ayntâb Derdest Defteri'nin Analizi", Bilig, S.56, Ankara 2011, s.235-248.
ÖZÜNLÜ, Emine Erdoğan, Ayntâb Sipahileri, Bir Osmanlı Sancağında Timarlı Sipahi Olmak (1530-1647), Berikan Yayınevi, Ankara 2011.
SAK İzzet, Konya Kadı Sicili 14 (1080-1081/1669-1670) (Transkripsiyon ve Dizin), Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Konya 2014.
SAK İzzet, Konya Kadı Sicili 52, (1143-1144&1730-1731), Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Konya 2014.
SAK, İzzet, 10 Numaralı Konya Şer'iye Sicili (1070-1071 / 1659-1661) (Transkripsiyon), Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya 2003.
SAK, İzzet, 11 Numaralı Konya Şer'iye Sicili (1071-1072/1661-1662), Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Konya Temmuz 2014.
SAMİ, Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî, Çağ Yayınları, Dersaâdet 1317.
SELÇUK, Hava, "Niğde"de İlk Nüfus Sayımı (22 Şevval 1246/6 Nisan 1831)", JASSS, Volume 6 Issue 2, February 2013, s.1263-1294.
ŞAHİN, Hacı Haldun, Çorum Nüfus Defterleri (1837-1844), Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Çorum 2012.
ŞAHİNKAYA, Müjgan, 1844 Tarihli Nüfus Defterlerine Göre Beyşehir Kazası, Yüksek Lisans Tezi, Konya 2014.
T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maliyeden Müdevver Defterler (BOA MAD): 3016, 3074.
T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Nüfus Defterleri (BOANFS.d): 03387, 03388, 03389.
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Tapu Tahrir Defterleri (TKGM TT): 528.
TELCİ, Cahit, "Osmanlı İktisat Literatüründe Bulunan ve Günümüzde Hâlâ Yaşayan Bir Kavram: Rençber", Türkler, C.X, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.714- 717.
YAMAN, Zekeriya, 19. Yüzyılda Sosyo-Ekonomik Yönüyle Ereğli Kazası, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
YILMAZ, Mehmet "Tanzimat Dönemi'nde Sille Gayrimüslimleri", Sille ve Aya Elenıa Müzesi, Selçuklu Belediyesi, Konya 2013, s.31-43.
YILMAZ, Mehmet, "Tanzimat Döneminde Yapılan Nüfus Sayımlarına Göre Kulu Köyü", Kulu Sempozyumu Bildirileri 19-21 Ekim 2012, Kitap Dünyası Yayınları, Konya 2013, s.81-102.
YILMAZ, Mehmet, "Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Hatunsaray Nahiyesinde Nüfus ve Nüfus Hareketleri", I. Uluslararası Hatunsaray (Lystra) ve Çevresi, Tarih, Kültür ve Turizm Sempozyumu (Bildiriler) 2-4 Ekim 2011, Aybil Yayınları, Konya 2012, s.307-333.
YÖRÜK, Doğan, "1843 Tarihli Cizye Defterine Göre Aksaray'da Gayrimüslimler" Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S.170, Ekim 2007, s.143-160.
YÖRÜK, Doğan, "H.1259/M.1843 Tarihli Cizye Defterlerine Göre Kayseri'de Rum ve Ermeniler" Turkish Studies - International PeriodicalForTheLanguages, Literatureand History of TurkishorTurkic, Volume 8/11, Ankara 2013, s.439-466.
YÖRÜK, Doğan, "XVIII. Yüzyılda Konya Çevresinde Güvenlik Meselesi ve Derbentlerle İlgili Düzenlemeler", Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Nejat Göyünç'e Armağan, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Konya 2013, s.249-266.
YÖRÜK, Doğan, XVI. Yüzyılda Ereğli Kazâsı, Konya Ereğli Belediyesi, Konya 2009.
YÜKSEL, Hasan "Osmanlı'da Modern Anlamda Yapılan İlk Nüfus Sayımına Göre Divriği'nin Demografik Population Studies, 2006-2007, S.28-29, s.73-89.
Yapısı", Nüfusbilim DergisiTurkishJournal of