NECATİ BEY’İN GAZELLERİNDE KANITLAYICI ANLATIM BİÇİMİ

Kanıtlayıcı anlatım biçimi, ortaya atılan bir öneriyi, bir düşünceyi, bir yargıyı değiştirmek, desteklemek yahut yanlışlığını kanıtlamak için kullanılır. Günlük hayatta olduğu gibi şiirde de kanıtlayıcı anlatım biçimine yer verilir. Bu yöntemle yazılan şiirlerde, delil olarak sunulan gerçekler, okuyucuya daima çekici gelir. Klasik Türk şiirinin kuruluş dönemi şairlerinden Necati Bey (ö. 914/1509)’in gazellerinde kanıtlayıcı anlatım biçiminin izlerini araştırmak bu yazının amacını oluşturmaktadır. Kanıtlayıcı anlatım biçimi, şiirlerde bazı söz sanatlarıyla birlikte kullanıldığından aralarındaki ilişki incelenmiştir. Kanıtlayıcı anlatım biçimi ile yazılan beyitlerin ilk mısraında klasik Türk şiirinin estetik kurallarına uygun bir düşünce ifade edilir; ikinci mısrada ise ortaya konan delille bu düşünce kanıtlanır. Beyitlerde ortaya konan deliller çok çeşitli olmakla birlikte Sosyo-kültürel Hayata Dair Deliller, Dinî-Tasavvufî İnanışa Dair Deliller ve Tabiat Gözlemlerine Dair Deliller olmak üzere üç başlık altında sınıflandırmak bilimsel yarar bakımından uygun görülmüştür. Necati Bey, kanıtlayıcı anlatım biçimiyle yazdığı şiirlerle klasik Türk şiirinin estetik unsurlarının zihinlere yerleştirilmesi gibi bir amaca da hizmet etmiştir. Necati Bey’in ve devrinin delilsiz bir şeye inanmama yahut düşüncesini kanıtlama istekleri şiirlere yansımıştır.

Anahtar Kelimeler:

Necati Bey, Kanıtlayıcı Anlatım Biçimi, Gazel, Delil

PDF

___

KaynakçaAktaş, Şerif. (2002), Yazılı ve Sözlü Anlatım, Akçağ Yayınları, Ankara.Ay, Orhan. (2016), Necâtî Bey Divanı’nda İrsâl-i Mesel ve Temsîlî Teşbih, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya.Aydemir, Yaşar. (2011), “Sanattan Zihniyete: Kâfirin Diktiği Bina Muhkem Olur”, Gazi Türkiyat, S 8, s. 137-144.Coşkun, Menderes. (2007), Sözün Büyüsü Edebi Sanatlar, Dergâh Yayınları, İstanbul.Çavuşoğlu, Mehmed. (2001), Necati Bey Divanı’nın Tahlili, Kitabevi, İstanbul.Çavuşoğlu, Mehmed. (Tarihsiz), Necati Bey Divanı (Seçmeler), Tercüman Gazetesi Yayınları, İstanbul.Durmuş, İsmail. (2000), “İrsâl-i Mesel”, DİA, C 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Durmuş, İsmail. (2004), “Mesel”, DİA, C 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Gökyay, Orhan Şaik. (1973), “Necati Bey Divanı”, Türk Dili, C 28, S 263, s. 292.İsmail Durmuş, M. A. Yekta Saraç. (2003), “Leff ü Neşr”, DİA, C 27, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Onay, Ahmet Talat. (2009), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Haz: Cemal Kurnaz), H Yayınları, Ankara.Özsarı, Reyhan. (2006), Cumhuriyet Döneminde Kompozisyon Anlayışı-ve Batılı Kaynaklarla Mukayesesi-, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir.Pala, İskender. (2000), “İrsâl-i Mesel (Türk Edebiyatı)”, DİA, C 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Pala, İskender. (2016), “Şiirde İspat Metodu: İrsal-i Mesel”, Şi’r-i Kadîm, Kapı Yayınları, İstanbul.Saraç, M. A. Yekta. (2007), Klasik Edebiyat Bilgisi Belâgat, 3F Yayınevi, İstanbul.Tarlan, Ali Nihat. (1997), Necati Beg Divanı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.