Malzemesi insan ve insana dair her şey olan edebiyat, bireyin ve toplumun dönüşümüne bağlı olarak bir devinim içerisinde ilerleyip gelişmektedir. Şiirde ve sanatta meydana gelen her arayış bu devinimin bir sonucudur. Serbest müstezad da bu arayış ile ortaya çıkan edebî etkinliklerden biridir. Fakat serbest müstezadı yalnızca edebî bir etkinlik olarak kabul etmek eksik bir değerlendirmedir. Çünkü serbest müstezad, Türk edebiyatında ilerleme adına önemli bir adımdır. Şiire getirdiği özgürlük, hem Türk şiirinin hem de Türk şairinin sınırlarını aşmasını ve zirve bir noktaya ulaşmasını sağlamıştır. Bu nazım şekliyle yazılan şiirlerde dizelerin kuruluşu, kafiyelerin şematik yapısı, çoğunlukla bentlerle kurulan şiirde bölünmüş mısra yapıları ve bu bölünmenin bir sonucu olarak ortaya çıkan uzun ya da kısa mısralar Türk şiiri için devrim niteliğinde bir yeniliği ihtiva eder. Tevfik Fikret ve Cenap Şahabeddin’in şiirleri üzerinden bir değerlendirmeye tâbi tuttulan bu nazım şeklini serbest şiire geçiş basamağı olarak adlandırmak mümkündür. Özellikle Tevfik Fikret serbest müstezadı şiirlerinde sıkça kullanmış, her kullanımda bu nazım biçimine yeni bir form kazandırmıştır. Fikret’in bu cesur girişimi diğer Servet-i Fünûncuların da önünü açmıştır. Fikret’in 1897-98 yıllarında yazdığı şiirler bu nazım şekline örnek teşkil etmektedir. Bu çalışmada öncelikle şiirin prensipli yapısının kırılarak şiire yeni bir üslup kazandırma yolundaki yenilikler ele alınmış, özellikle Abdülhak Hamid’in bu noktadaki önemi ispat edilmiştir. Devamında ise Tevfik Fikret’in Türk edebiyatındaki yeri, “Ey Kız”, “Bir Levha İçin”, “Ruh-ı Eş’arım” ve “Mâî Deniz” başlıklı şiirleri; Cenap Şahabeddin’in ise şiirindeki belirleyici unsurlar ışığında “Zübde-i Macera”, “Riyah-ı Leyal”, “Tekâzâ-yı Üslûb” ve “Elhân-ı Şitâ” başlıklı şiirleri ele alınarak hem Fikret’in hem de Cenab’ın şiirleri bağlamında serbest müstezadın Türk şiirindeki yeri ve Türk şiirinin modernleşme noktasındaki gelişimi ortaya konulmaya çalışılmıştır.