Diyarbakır yöresi nohut (Cicer arietinum L.) köy populasyonlarının tarımsal, morfolojik ve fenolojik özellikler için değerlendirilmesi

Bu araştırma, Diyarbakır yöresinden toplanan yerel nohut çeşitlerinin önemli bitkisel ve tarımsal özelliklerini ve özellikler arası ilişkileri belirlemek amacıyla, 1999-2000 yıllarında ilkbahar yetiştirme mevsiminde, Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri araştırma alanında yürütülmüştür. Araştırmada, Diyarbakır yöresinden toplanan 43 Kabuli tip, 3 Desi tip yerel nohut çeşidi ile iki tescilli nohut (ILC 482 ve Diyar 95) çeşidi kullanılmıştır. Birim alan tane verimi ile bitki boyu, bitkide yan dal sayısı, bitkide bakla sayısı, 100 tane ağırlığı ve bitki tane verimi arasında önemli ve olumlu ilişki saptanmıştır. Path analizi sonucunda; tane verimine bitki genişliği, olgunlaşma süresi, bitki boyu, bitki yan dal sayısı, bakla sayısı ve bitki tane veriminin doğrudan etkisi olumlu olmuştur. Tane şekli olarak koç başı, kuş başı ve bezelyemsi form saptanmıştır. Tane yüzeyi yönünden kırışık tüylü, kırışık tüysüz, düz tüylü ve düz tüysüz materyaller belirlenmiştir. Tane rengi özelliği olarak beyaz, siyah, krem, sarı, koyu sarı ve açık kahverengi saptanmıştır. Bitki tipi yönünden 23 yarı yatık, 12 yarı dik ve 11 yatık tip görülmüştür. Sonuç olarak, yüksek varyasyon katsayısı ve tane verimi ile yüksek oranda doğrudan olumlu etkisinden dolayı, bitkide bakla sayısı ve tane sayısı karakterlerinin seleksiyon için yararlı özellikler olduğu belirlenmiştir.

Evaluation of chickpea (Cicer arietinum L.) landraces collected in Diyarbakır for agronomic, morphologic and phenologic traits

This study was conducted to determine botanical and agronomical characters and relationships among characters on some landraces of chickpea collected from Diyarbakır region, in the spring between 1999 and 2000 cropping seasons in University of Dicle, Faculty of Agricultural, experimental areas of Field Crops Department. In this research, 43 kabuli types, 3 desi types native chickpea landraces and two commercial chickpea cultivars (ILC 482 and Diyar 95) were used. Seed yield on unit area significantly and positively correlated with plant height, number of secondary branches, number of pod per plant, 100 seed weight and seed yield of per plant. Path analysis indicated that canopy width, number of days until maturity, plant height, number of secondary branches, number of pod per plant and seed yield of per plant had direct and positive effect for seed yield on unit area. As a seed shape, ramhead form, pea form and ownhead form were determined. Also, white, black, beige, yellow, dark yellow, and light brown colored seed material were found. Four different types of seed coat property; wrinkle hairy, wrinkle unhairy, smooth hairy, smooth unhairy seed were found. There were 23 semi-spread, 12 semi-erect and 11 spread types. In conclusion, number of pods per plant and seeds per plant determined to be useful traits for selection due to greater variability and positively direct effects on seed yield in population.

PDF

___

Açıkgöz, N., Akkaş, M.E. ve Moghaddam, A.K. 1994. PC'ler için veritabanlı esaslı Türkçe istatistik paketi: TARIST. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-29 Nisan, İzmir, 2, 264-267.
Ağsakallı, A. ve Olgun, M. 1999. Erzurum şartlarında nohut ıslahı için seleksiyon kriterlerinin tespiti. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım, Adana, Cilt III, 324-328.
Altınbaş, M., Sepetoğlu, H. ve Karasu, A. 1999. Nohutta verim öğelerinin farklı çevre koşullarında verime etkileri üzerinde bir araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım, Adana, Cilt III, 348-353.
Anlarsal, A.E., Yücel, C. ve Özveren, D., 1999. Çukurova koşullarında bazı nohut hatlarının verim ve verimle ilgili özelliklerinin saptanması üzerine bir araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım, Adana, Cilt III, 342-347.
Anonim, 1999. Toprak Analizi Sonuçları. Ankara D.S.İ. Bölge Müdürlüğü. Diyarbakır.
Anonim 1999-2000. Diyarbakır ili İklim Verileri. Diyarbakır Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Verileri. Diyarbakır.
Anonim 2003. Tarımsal Yapı ve Üretim. DİE Yayınları, 13-99.
Arshad, M., Bakhsh, A., Bashir, M. ve Haqqani, A. M. 2002. Determining the heritability and relationship between yield and yield components in chickpea (Cicer arietınum L.) Pakistan Journal of Botany, 34 (3), 237-245.
Berger, J., Turner, N. C. ve French, R. J. 2003. The role of phenology in adaptation of chickpea to drought. Proceedings of the 11th Australian Agronomy Congress, 2-6 February, Geelong. 5pp.
Cinsoy, A.S., Açıkgöz, N., Yaman, M. ve Kıtıkı, A. 1997. Ege Bölgesinden toplanan nohut (Cicer arietinum 1.) genetik kaynakları materyalinin karak-terizasyonu I-kantitatif karakterler. Anadolu, Journal of AARI, 7 (1), 1-14.
Demir, İ., 1975. Bitki Islahı Ders Kitabı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 212: 171, İzmir.
Eser, D., Geçit, H.H. ve Emekliler, H.Y. ve Kavuncu, O. 1989. Nohut gen materyalinin zenginleştirilmesi ve değerlendirilmesi. Doğa TÜBİTAK Tarım ve Ormancılık Dergisi, 13(2), 246-254.
FAO, 2004. http://faostat;fao.org/faostat/servlet
ICARDA ve ICRISAT 1985. Chickpea Descriptors. ICRISAT, IBPGR and İCARDA Internal Document Code: AGPG: IBPGR 85/35, India.
İnci, D. 1986. Yemeklik Tane Baklagiller. Araştırma Projesi: Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Diyarbakır.
Karasu, A., Karadoğan, T., Çarkçı, K. ve Türk, M. 1999. İsparta koşullarında bazı nohut hat ve çeşitlerinin adaptasyonu üzerinde bir araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım, Adana, Cilt III, 336-341,.
Pundir, R.P.S., Rao, N.K., ve Van der Maesen, L.J.G. 1985. Distribution of qualitative traits in the world germ-plasm of chickpea. Euphytica, 34, 697-703.
Pundir, R.P.S., Reddy, K.N. ve Melak H. M. 1988. ICRISAT Chickpea Germ-plasm Catalogue: Evaluation and Analysis. ICRISAT: International Crop Research Institute for the Semi-Arid Tropics, Patancheru, India, 24, 502.
Singh, K.B., Bejiga, G. ve Malhotra, R.S. 1990. Associations of some characters with seed yield in chickpea collection. Euphytica, 49, 83-88.
Toker, C. 2004. Evaluation of yield criteria with phenotypic correlations and factor analysis in chickpea. Acta Agriculturae Scandinavica, 54 (1), 45-48.