Şule SANAL, Ayşe MENTEŞ GÜRLER1, Ali YiĞİT

“Malumat-ı Baytarriyye” Adlı Eser Üzerine Bir İnceleme

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat ile başlayan yenileşme çabaları, basın ve yayıncılık alanında da etkisini göstermiştir. Bu dönemde, batı dünyasındaki bilgilerin halka ulaştırılması amacıyla sade bir dille ve didaktik tarzda yayın yapıldığı görülmektedir. Kişisel girişimler sonucu ya da cemiyetler ile devlet kurumlarınca ilk bilimsel ve mesleki dergilerin çıkarılması da ondokuzuncu yüzyılın ortalarından itibaren başlamıştır. Bu çalışmada, “Asır Kütüphanesi Külliyatı”ndan H. 1312 (M. 1895) yılında, yayımlanan “Malumat-ı Baytariyye” adlı 46 sayfalık kitap incelendi. Bu eserde verilen bilgiler, dönemin ve günümüzün veteriner hekimliği bilgileri çerçevesinde ele alınarak değerlendirildi. Yazarı Necmeddin Sami, kitabı yazma amacının herkesin anlayabileceği bir şekilde “Hayvanları beslemek, sıhhatlerini muhafaza etmek, lazım gelen terbiyeyi vermek, çoğaltmak gibi usulleri göstermekten ibaret” olduğunu ifade etmektedir. Kitapta, hayvan besleme, hıfzıssıhha, ahır temizliği, hayvan refahı konularında neler yapılması gerektiği ifade edilmiştir. Bu bilgilerin, dönemin at yetiştiriciliği, sağlık koruma, halk sağlığı konularında bilgi verdiği ileri sürülebilir.

Anahtar Kelimeler:

Malumat-ı Baytariyye, Hayvan besleme, Hıfzıssıhha, Hayvan refahı, 19. yüzyıl

An Analysis on the Book Named "Malumat-I Baytarriyye"

Renovation efforts that started with the Tanzimat in the Ottoman Empire also had an effect in the field of press and publishing. In this period, publications were made in a simple and didactic style in order to transfer information from the western world to the people. The publication of the first scientific and professional journals by the public institutions and personal initiatives began from the middle of the nineteenth century. In this research, a 46-page book titled "Malumat-ı Baytariyye" published among "The Collection of the Asır Library" in 1312 (AD 1895) was studied. The informations given in this book were evaluated in the context of its own period and today's veterinary medical knowledge. The writer Necmeddin Sami states that the purpose of the book is "merely to show the methods like feeding the animals, preserving their health, giving the necessary decency and reproducing them" in a way that everyone can understand. In the book, it is stated what needs to be done in animal nutrition, hygiene, barn cleaning and animal welfare. It can be argued that this information contributed to the development of horse breeding, health protection and public health issues in the period.

Keywords:

Malumat-ı Baytariyye, Animal breeding, Health protection, Animal welfare, 19th century,

PDF

___

Akyüz K, 1995: Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri (1860-1923). İnkılap Kitabevi, İstanbul.
Arıtürk E, 1986: Genel Zootekni II-Hayvan Barınakları. Ankara Üniv.Veteriner Fak.Yay., Ankara.
Arpacık R, 1996: At Yetiştiriciliği. Şahin Matbaası, Ankara.
Balsoy G, 2014: Geç osmanlı öğüt kitaplarında kısırlık. OTAM, 35, 41-64.
Baysal J, 2010: Müteferrika'dan birinci meşrutiyete kadar Osmanlı Türklerinin bastıkları kitaplar: 1729-1875 (kitapların tam listesi ile) / genş. gözd. geçrl. 2.bs. / Hasan S. Keseroğlu, İlkim Mengülerek – Hiperlink, İstanbul.
Bekman M, 1940: Veteriner tarihi. Ankara Basım ve Ciltevi, Ankara.
Cardiff RD, Ward JM, Barthold SW, 2008: One medicine—one pathology: are veterinary and human pathology prepared? Laboratory Investigation. 88, 18–26.
Derviş E, 2008: Hazine-i Fünun Dergisi (3. Yıl 27-52. sayılar), (İnceleme ve Seçilmiş Metinler), Cumhuriyet Üniversitesi, Yüksek Lisans, Sivas.
Dinçer F, Özgür A, Yaşar A, Özen A, 1999: Osmanlı Döneminde Veteriner Hekimliği Alanında Te’lif, Tercüme ve Yayın Faaliyetleri. Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim Milletler Arası Kongresi, Tebliğler Kitabı, IRCICA, Osmanlı Tarihi Kaynak ve İncelemeleri Dizisi: 7, İstanbul: 375-399.
Doğan İ, 1993: Osmanlı bilimsel topluluklarinin Türkiye'deki bilim eğitimine etkileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 26, 131-149.
Duncan IJH, Fraser D, 1997: Understanding animal welfare. In: “Animal Welfare.” Ed; Appleby MC and Hughes BO, University Press, Cambridge.
Erk N, Dinçer F 1970: Türkiye’de Veteriner Hekimliği Öğretimi ve Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Tarihi. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
Godlewsky ve Sommer, 1972: Veteriner Hekimlik (19’uncu Yüzyıl Ortalarında) (Çev. N. Erk). Ankara ÜniversitesiVeteriner Fakültesi Yayınları: 281, Çalışmalar: 183, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
Gyles C, 2016: One Medicine, One Health, One World, CVJ, 57, 345-346.
Kaya M, 2010: Hazine-i Fünûn Dergisi (3. yıl, 1-26. sayılar) inceleme ve seçilmiş metinler, Cumhuriyet Üniversitesi, Yüksek Lisans, Sivas.
Melikoğlu Gölcü B, Osmanağaoğlu Ş, 2012: Mecmûa-i Fünûn-i baytariyye: inceleme ve özetli bibliyografya, Osmanlı Bilimi Araştırmaları. XIV, 46-88.
Osmanağaoğlu C, 2007: Osmanlı modernleşmesi bağlamında, Osmanlı Devleti’nin eğitim ve öğretim sisteminde yapılan değişiklikler (Reformlar). İÜHFM, LXV, 143-222.
Özen A, Yaşar A, 2006: Evaluation of oldveterinarymanuscripts in islamicperiod. I. Ulusal Veteriner Hekimliği Tarihi ve Mesleki Etik Sempozyumu Bildirileri (Ed. Abdullah Özen): s.531-558, 30 Mart-1 Nisan, Elazığ.
Özlü Z, 2014: 19. yüzyıl sonlarında Osmanlı Devletinde hazırlanan iki risale: Vebâ-yı Bakarî ve Zâtülcenb. Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, 12 (23): 99-114.
Polat H, 2013: Mülkiye Baytar Mektebi: 1894-1922, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Quataert D, 2006: Tanzimat Döneminde Ekonominin Temel Problemleri, (Çev. Fatma Acun) İç: Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Eds. Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu, Phoenix Yayınevi, 447-455.
Sel S, 2004: Hazine-i Fünûn dergisi (2. yıl, 1-26. sayılar) (inceleme ve seçilmiş metinler), Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
Şimşek E, 2007: Hazine-İ Fünûn Dergisi (2. Yıl, 27–52. Sayılar) (İnceleme Ve Seçilmiş Metinler) Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
Quataert D, 2006: Tanzimat Döneminde Ekonominin Temel Problemleri, (Çev. Fatma Acun) İç: Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Eds. Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu, Phoenix Yayınevi, 447-455.
Temizyürek A, 2007: Veteriner hekimler ile insan hekimleri tek sağlık konseptine geri dönüyorlar. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 78, 16-23.
Ulusoy Nalcıoğlu B, 2005: Tanzimat dönemi Türk gazeteciliği ve Türk basınının ilkleri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7, 253-267.
Yağcı E, Selin A, 2011: Catalogue of Indigenous and Translated Novels Published Between 1840 and 1940. http://kisi.deu.edu.tr/selin.erkul/Erkul_Catalogue_July_2011.pdf, Erişim tarihi; 29.11.2017.
Yaşar A, Yerlikaya H, 2004: Hayvan Gönenci - Veteriner Hekimliği İlişkisi ve Avrupa Birliğindeki Yasal Düzenlemeler Üzerine Bir Araştırma. Avrasya Veteriner Bilimleri Dergisi, 20 (4), 17-24.