Hz. Peygamber’in (Nübüvvet Öncesi) İlâhî Gözetimi ve Peygamberliğe Hazır Hale Getirilme Sürecinin Çağdaş İslâmî Kişiliğin İnşâsındaki Rolü

Araştırma, Hz. Peygamber’in nübüvvet öncesi hayatını, eğitim bilimlerinde kişiliğin oluşumuna dair eğitim teorileri bağlamında genel olarak incelemeyi amaçlamaktadır. Bu incelemede, İslâm dininde ve modern eğitim bilimlerindeki eğitim teorilerini ve bu alanda yapılan çalışmaları esas alır. Çalışmada, Resûl-i Ekrem (s.a.s.)’in peygamberlik öncesi hayatı örneklik ve rol modellik açısından ele alınacaktır. Hz. Peygamber’in bu dönemdeki davranışlarının örnekliği esas alınarak İslâm’da kişilik inşâsıyla ilgili bir eğitim kuramına ulaşmak için birtakım istidlâl ve istinbâtlar yapılacaktır. Resûl-i Ekrem’in bu dönemdeki davranışlarının örnekliği ve öğreticiliğini beyan etmek için konuyla ilgili birtakım önemli ve dikkate değer terimlerden yararlanarak deliller çıkarılacaktır. Çalışmanın başlığında, kişiliğin İslâmi ve Modern kişilik şeklinde vasıflandırılması, bu çalışmada insan kişiliğinin İslâmî modern eğitim teorisi bağlamında inceleneceğini göstermektedir. Araştırmada, İslâm’da insan kişiliği oluşumuyla ilgili mükemmel bir nazariye bulunduğunu gösteren birtakım önemli konu başlıkları vardır. Bu başlıkların altında da Hz. Peygamber’in hayatından birçok örnek yer almaktadır. Bu örnekler, Rasûlullâh’ın İslâmî bir şahsiyet oluşumunda ilk örnek olması nedeniyle onun peygamberlik öncesi hayatı ve peygamberliğe hazır hale getirilmesi sürecinden verilmiştir. Bu başlıklarda şu hususlara temas edilmiştir; Eğitim sürecinin unsurları olan ve insan kişiliğinin oluşmasına sebep olan fiil ve davranışların ışığında ilâhî koruma. Bu bölüm, Hz. Peygamber’i yetiştiren ve eğitenlerin özelliklerini incelemek mümkün olması itibariyle öğretmen, öğrenci ve program (müfredat) olmak üzere üç unsurdan oluşmaktadır. Bu bölümde bunlar hakkında bilinen genel ve özel hususlara temas edilecektir. Ayrıca bu üç unsurun doğrultusunda Hz. Peygamber’in doğduğu ve yaşadığı sosyal ortam olan Kureyş kabilesi ve çevresi inançlar, fikirler, ahlâk, âdetler ve görenekler açısından incelenecektir. İnsan kişiliğinin oluşmasına etki eden etkenler ve unsurların çerçevesinde ilahi koruma ve bu ilahi korumanın insan kişiliğinin oluşmasına etkisi. Bu bölüm de üç kısımdan oluşmaktadır; Akla dayalı bilişsel yön, duygusal ve vicdanî yön, motorsal ve davranışsal yön. Bu bağlamda insan kişilik oluşumuyla ilgili eğitim kuramlarının özünü kapsayacak birçok tutum ve davranış mevcuttur. Bu kısımda Hz. Peygamber’in (s.a.s.) beşerî yönüne dikkat çeken ve onun bilişsel, vicdânî ve motorsal yönün nasıl geliştiğini gösteren birçok kişilik oluşum unsuru ve bileşeni, Hz. Peygamber’in nübüvvet öncesi hayatından anlatılmıştır. Bu bölümde birkaç alt başlık da bulunmaktadır; Davranış ve kişilik modelleri ve yönelimleri, davranışların sosyal çevreyle alakası, eğitim bilimlerinde toplumsallaşma olarak bilinen davranışların oluşmasına etki eden âmiller. İnsan kişilik oluşum süreci doğrultusunda insan yaşamındaki evreler ile bu evrelerdeki ilâhî koruma ve bu korumanın insan kişilik oluşum sürecine etkisi. İnsan kişiliğinin oluşmasında insanın yaşamındaki dönemler ve bu dönemlerde yaşadıkları olaylar etkilidir. Bu nedenle bu bölümde Hz. Peygamber’in peygamberlik öncesi hayatı incelenecek, bu dönemde onun sosyal çevresi ve ailesinden aldığı eğitim ve öğretim kişilik oluşum süreci bağlamında bütün yönleriyle ele alınacaktır. Hz. Peygamber’in nübüvvet öncesi hayatındaki ilâhî koruma ve bu korumanın kişilik oluşum sürecinde kişinin öz yönetimine etkisi. Eğitimin temel hedeflerinden birisi, kişinin kendi kendini yönetme yeteneğini kazanmasıdır. İnsan, hayatında sorumluluklar üstlenerek kişisel özerkliğini kazanır ve kendini yönetmeye ehil hale gelir. İslâm şeriatındaki eğitim nazariyesinde, öz yönetim kişinin duygularını, fikirlerini, imkanlarını ve davranışlarını, hayatını ikame edip hedeflerine ve başarıya ulaşmak için yönlendirmesidir. Yani kişinin kendisini hayra ve iyiliğe yönlendirmeye muktedir hale gelmesidir. İnsan kişilik oluşum sürecindeki ilâhî koruma ve ilâhî korumanın eğitim yönetim teorisine etkisi. Bu bölüm, araştırmanın sonucu mesabesindedir. Hz. Peygamber’in nübüvvet öncesindeki hayatında ilâhî koruma ve gözetimin, tam kapsamlı bir eğitim ve öğretim programının parçası olduğu görülmektedir. Ayrıca Hz. Peygamber’in bu dönemdeki hayatının evrelerinden ve sosyal çevresinden kazandığı davranışlarda ilâhî koruma altındaki eğitim yönetim varlığından bahsedilebilir. Sonuç olarak, Hz. Peygamber’in nübüvvet öncesindeki hayatındaki evreler ile onun bu dönemdeki davranışları ve hareketleri, eğitim bilimlerindeki ve İslâmdaki kişilik oluşumuyla ilgili eğitim teorileri ile kuramları açısından mükemmel ve uygulamalı bir örnek olarak karşımızda durmaktadır. Hz. Peygamber’in bu dönemdeki, hayatı sünnetin ve şeriatın doğrudan veya dolaylı olarak bir parçasıdır. Onun bu dönemdeki davranışları, farklı alanlardaki modern eğitim bilimlerinde birtakım eğitim teorileri ve kuramları açısından örneklik ve bağlayıcılık teşkil etmektedir. Onun bu dönemdeki hayatının mükemmel ve uygulamalı örnekliği, İslâm şeriatının temayüz ettiği Rabbanî kaynaklığı göstermektedir. Bu çalışma, Hz. Peygamber’in hayatının sosyoloji, psikoloji ve diğer eğitim bilimlerindeki eğitim kuramlarının doğrultusunda ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gerektiğini göstermektedir. Onun nübüvvet öncesi ve sonrası hayatının Kur’ân’da ifade edilen üsve-i hasene (güzel örneklik) kavramı bağlamında ele alınması icap etmektedir. Hz. Peygamber’in ümmetine güzel örnekliğinden eğitim bilimleri ve İslâm şeriatı çerçevesinde yeni çıkarımlar ve istidlallar yapılması ihtiyacı bulunmaktadır.

The Divine Care of the Prophet (Before Prophecy) and His Preparation for Prophecy and Its Role in Building the Contemporary Islamic Personality

The prophet's life before the "prophecy" is an important value, because it is a stage of preparation for the Prophet to be qualified to carry the message, and had included the prophetic biography. It gives scientific indications in educational theory in Islam which aims to build a human personality. The problem of the study revolves around a key question ‘What is the significance of the life of the Prophet before "prophecy" in the light of contemporary educational theory "in building the human personality"?’ The research aims to show the significance of the prophet's life as a "model" in the construction of the human personality, and how these events relate to the outlines in educational theory in building the human personality. The research reaches its goal by answering the problem of research through what was edited and written in this field in contemporary time and by studying the periods of the life of the Prophet before prophecy. The research depends on correct and accepted accounts according to the rules of criticism of the scholars of the Hadith and the research concluded that the Prophet's life before the mission constitutes a complete theory in building the human personality in Islam and can be studied and utilized in order to achieve the concept of good example.

___

  • احمد عبادة، مركز الكتاب للنشر، القاهرة ، الطبعة الاولى، 2001. بو هني، نصر الدين الشيخ، العملية التربوية و تفاعل عناصرها وفق المقاربة بالكفايات، مجلة جامعة القدس المفتوحة للأبحاث و الدراسات، العدد ،33 ج. 2 ، 2014م. البيهقي، أحمد بن الحسين بن علي بن موسى، دلائل النبوة ومعرفة أحوال صاحب الشريعة، دار الكتب العلمية، بيروت، الطبعة الأولى، 1405 هـ. تهذيب اللغة، الهروي، محمد بن أحمد بن الأزهري، تحقيق محمد عوض مرعب، دار إحياء التراث العربي، بيروت، الطبعة الأولى، 2001م. الجراح، فاروق عبد الكريم، شريفين، عماد عبدالله، عناصر إدارة الذات وتأصيلها في التربية الإسلامية دراسة تأصيلية، مجلة الجامعة الإسلامية للدراسات التربوية والنفسية، المجلد 26، العدد 5، 2018. الجراح، فاروق عبد الكريم، شريفين، عماد عبدالله، عناصر إدارة الذات وتأصيلها في التربية الإسلامية دراسة تأصيلية، مجلة الجامعة الإسلامية للدراسات التربوية والنفسية، المجلد 26، العدد 5، 2018. الحلواني، إحسان محمد شرف، منهجية التأصيل الإسلامي للإدارة التربوية، رسالة دكتوراة، جامعة ام القرى، مكة المكرمة، 2008. الرفاعي منصور عبيد، حقوق الابناء على الاباء في المنظور الاسلامي، دار الجيل، بيروت، الطبعة الأولى،1993م. السعدي، عبد الرحمن بن ناصر بن عبد الله، تيسير الكريم الرحمن في تفسير كلام المنان، تحقيق: عبد الرحمن بن معلا اللويحق، مؤسسة الرسالة، الطبعة الأولى،2000 م. سويد، محمد نور، التربية النبوية للطفل، دار ابن كثير، دمشق، الطبعة الثالثة ،2000م. عطية، عماد محمد، التربية الاسلامية مصادرها وتطبيقاتها، مكتبة الرشد، الرياض الطبعة الثاني،2006م. العمري، أكرم ضياء، السِّيرةُ النَّبَويَّةُ الصَّحيْحَةُ مُحَاوَلَةٌ لِتَطبِيْقِ قَوَاعِدِ المُحَدِّثيْنَ فِيْ نَقْدِ روَايَاتِ السِّيْرَةِ النَّبَويَّةِ، كتبة العلوم والحكم، المدينة المنورة، الطبعة: السادسة، 1994 م. الفراهيدي، الخليل بن أحمد، العين، تحقيق: د مهدي المخزومي، د إبراهيم السامرائي، دار ومكتبة الهلال. الماتوريدي، محمد بن محمد ، تأويلات أهل السنة، تحقيق مجدي باسلوم، دار الكتب العلمية، بيروت، لبنان، الطبعة الأولى، 2005 م مثقال، أيوب محمود ممدوح، أثر التربية الإسلامية في تكوين الشخصية المستقلة رسالة ماجستير، جامعة اليرموك، 2001. النوايسة فاطمة عبد الرحيم، أساسيات علم النفس، دار المناهج للنشر والتوزيع، التوزيع عمان, 2015.