Erken Dönem Tarih Literatüründe Hz. Meryem’in Tarihsel Tasavvuru

İlk İslâm tarihi literatüründe genelde Peygamber kıssaları ve özelde Hz. Meryem hakkındasunulan bilgilerde sistematik bir sıralama ve bütüncül bir bakış açısı bulunmamakta,bu da bize söz konusu bilgilerin farklı kaynaklardan toplandığı izlenimini vermektedir. Hz.Meryem ile ilgili aynı hadiseyi aktaran iki farklı rivayet, iki farklı psikolojiyi yansıtabilmektedir.Sözgelimi bir rivayette Hz. Meryem Hz. Īsa gibi yüce bir şahsiyeti dünyaya getirmektendolayı onurlu ve sevinçli, aynı haberi aktaran diğer rivayette ise babasız bir çocuk dünyayagetirmekten dolayı ayıplanma ve kınanma korkusu içindedir. Denilebilir ki her haber iktibasedildiği kaynağın psikolojisini de beraberinde getirmektedir. Bu makalede ?Umāra b. Wa?īmaal-Fārisī (ö. 289/902)’nin Kitāb bad? al-halq wa-qisās al-anbiyā?sı ve Mu?ammad b. Carīr at-Tabarī (ö. 310/923)’nin Tārīh al-rusul wa’l-mulūk’u özelinde Hz. Meryem’in tarihsel tasavvurununbir analizi ve bu tasavvurun oluşumuna Kur?ān ve Hz. Peygamber’in ifadelerinin yanısıra katkıda bulunan diğer kaynaklardaki paralel bilgilerin bir mukayesesi yer alacaktır. Hz.Meryem ile ilgili örneklere bakıldığında Kur?ān ve Hz. Peygamber’in ifadeleri dışında kalanbilgilerin en önemli kaynağı olarak Yeni Ahit’in Apokrif Literatürü içinde yer alan YakubĪncili ön plana çıkmaktadır. Bu kaynaktaki bilgilerin ya direkt ya dolaylı ya da İslamileştirilerekiktibas edildiği göze çarpmaktadır.

___

  • Hadis Tetkikleri Dergisi, (HTD), II/2, 2004.