Ondokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Siyasetinde Bölgesel ve Ruhani Güçler: Şeyh Halid, Gürcü Necip Paşa ve Nakşibendi-Halidiyye

Bu çalışmada Ondokuzuncu yüzyılın önde gelen mutasavvıf bilginlerindenNakşibendi Şeyhi Halid Hazretleri’nin (1776-1827) Mehmed Ali ve OsmanlıDevleti’ne sadık diğer siyasal aktörlerle olan 1820’lerde soru işareti uyandıranilişkilerini incelemektedir. Bturus Abu-Manneh, Hamid Algar ve diğeraraştırmalacıların Halid hakkında ileri sürdükleri bakış açısını eleştirmektedir.Bu araştırmacılara gore Halid’in kendisi ve kendi sufi tarikati Nakşibendi-Halidiyye başlı başına Osmanlı Devleti ve Ortodoks sünni İslam ile ittifakkurmuştur. Bu anlayışın yerine çalışmamızda, Halid’in mektupları, mahkemekayıtları ve diğer Osmanlı kaynaklarını kullanarak şu tartışılmaktadır: Şeyh halidolabildiğince geniş bir takipçiler topluluğu oluşturmaya çalıştı ve bu bağlamdaNakşibendi-Halidiye tarikatını ilke olarak bir Osmanlı ya da sünni bir kurumolarak düşünmedi. Çalışmamızda sünni müslümanlarla Osmanlı hükümetininüyeleri arasında ilişkiye dair kanıt bulunsa da, bu tarikatin Osmanlı hükümeti ilesürekli mücadele eden Suriyeli ve Iraklı Araplar da İranlı Şii Müslümanlar da butarikatla ilişki içindeydidler.

___

  • Imad Ra’uf, al-Iraq fi Watha’iq Muhammad Ali (Baghdad: Bayt al-Hikma, 1999), 68 (#46 and #211).
  • Awamir Sultaniyya, 24 Dhu’l-Qa‘da 1243, 2/232 (June 7, 1828).