ERMENİ KAYNAKLARINDA İLHANLILARIN İSLAMLAŞMA SÜRECİ

İlhanlı-Ermeni ilişkilerinin başlangıcı, Kilikya Ermeni Kralı I. Hetum’un 1253’te Karakorum taraflarına yola çıkarak Möngke Han ile yaptığı görüşmeye dayanır. Bu görüşmeden sonra Hülegü’nün Yakın Doğu’ya gönderilmesiyle birlikte Ermeniler, bu coğrafyadaki etkinliklere gönüllü olarak katılmış ve Hıristiyan uluslar içinde İlhanlıların en büyük destekçileri olmuşlardır. Ermeni tarih yazımının doruk noktasına ulaştığı bu dönemde, Ermeni kaynaklarında İlhanlılarla ilgili olarak siyasal, ekonomik ve sosyal açıdan çok zengin bir anlatı ortaya çıkmıştır. Bununla bağlantılı olarak Ermeni tarihçiler, İlhanlıların İslamlaşma sürecine ilişkin de aynı ölçüde önemli bilgiler vermektedir. Ermenilerin İlhanlı hâkimiyeti altındaki konumlarını büyük oranda etkileyecek olan bu süreci, Ermeni kaynaklarının gözüyle görmek gereklidir. Bu makalede Ermeni kroniklerindeki bilgiler üzerinden İlhanlıların İslamlaşma süreci ele alınmış ve bu hususun Hıristiyanlar nazarındaki etkileri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ermeni kaynakları, İlhanlılar, Ermeniler, Hıristiyanlık, İslamiyet

The Islamization Process of the Ilkhanids in Armenian Sources

The beginning of the İlkhanate-Armenian relations goes back to the travel of Het‘um I, the Armenian king of Cilicia, towards Qaraqorum in 1253 and his meeting with Möngke Khan. Following this meeting, as Hülegü was sent to the Near East, the Armenians participated voluntarily in Ilkhanid activities in the region and were their greatest supporters among the Christian nations. In this period, characterized as the Armenian history-writing peak, an Armenian narrative, regarding the Ilkhanates, came out rich in information on political, economic, and social issues. Similarly, the Armenian historians also provide equally important information about the Islamization process of the Ilkhanids. Following through the Armenian lenses, the process of islamization render valuable information about the position of Armenians under Ilkhanid rule, and its projection from a christian point of view.

Keywords:

Armenian sources, Ilkhanids, Armenians, Christianity, Islam,

PDF

___

Allsen, T. T. (1987). Mongol Imperialism. The Policies of the Grand Qan Möngke in China, Russia, and the Islamic Lands, 1251-1259. Berkeley-Los Angeles-London: University of California Press.
Amitai-Preiss, R. (1999). Sufis and Shamans: Some Remarks on the Islamization of the Mongols in the Ilkhanate. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 42 (1999), 27-46.
Babinger, F. ve Köprülü, F. (1996). Anadolu’da İslamiyet (Ragıp Hulusi Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
Bayarsaikhan, D. (2021). Armenian Hagiography on the Ilkhans. T. May, D. Bayarsaikhan ve C. P. Atwood (Ed.), New Approaches to Ilkhanid History içinde (ss. 373-384). Leiden-Boston: Brill.
Boyle, J. A. (1968). Dynastic and Political History of the Il-Khāns. J. A. Boyle (Ed.), Cambridge History of Iran içinde (C. 5, ss. 343-421). Cambridge: Cambridge at the University Press.
Cowe, S. P. (2016). Armenian Hagiography. S. Efthymiadis (Ed.), The Ashgate Research Companion to Byzantine Hagiography I içinde (ss. 299-322). New York: Routledge.
Dashdondog, B. (2011). The Mongols and the Armenians (1220-1335). Leiden Boston: Brill.
Dobos, É. (1973). A Qïpcaq-Uzbek Tale from Qarabau. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, 27(2), 163-189.
Doygun, M. (2022). Moğollarda Ceza ve İşkence (Büyük Moğol İmparatorluğu ve İlhanlılar. Ankara: Nobel Yayınları.
Ebü’l-Ferec İbnü’l-İbrî (2011). Târîhu Muhtasari’d Düvel (Ş. Yaltkaya, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
El-Kâşânî. (1992). Tarih-i Olcaytu (D. Örs, Çev) (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Gregory Abû’l-Farac (Bar Hebraeus). (1987). Abû’l-Farac Tarihi II (Ö. R. Doğrul, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Haçikyan, E. S. (1950). JR Dari Hayeren Dzeragreri Hişatakaranner. Yerevan: Haykakan SSR Gitutyunneri Akademiayi Hratarakçutyun.
Hetum Patmiç (1842). Hetum Patmiç Tatarats. Venetik.
Hetum Patmiç (1956). Hetum Patmiçi Jamanakagrutyunı. Manr Jamanakagrutyunner XIII-XVII dd. II (V. A. Hakobyan, Ed.) içinde (ss. 33-93). Yerevan: Haykakan SSR Gitutyunneri Akademiayi Hratarakçutyun.
Howorth, H. H. (1888). History of the Mongols from the 9th to 19th Century III. London: Longmans, Green, And Co., Published.
Ibn al-Furāt (2020). Baybars’ Successors (D. Cook, Çev.). New York: Routledge.
Kirakos Gandzaketsi. (1982). Hayots Patmutyun. Yerevan: Sovetakan Groğ Hratarakçutyun.
Köprülü, F. (1959). Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Langlois, V. (1855). Numismatique de l’Arménie au moyen age. Paris: Chez M. Camille Rollin.
Latham-Sprinkle, J. (2022). The Mongol Conquest of Caucasia. The Mongol World (T. May and M. Hope, Ed.) içinde (ss. 213-226). New York: Routledge.
Luisetto, F. (1998). Arméniens & autres chrétiens d’Orient sous la domination mongole. Paris: Geuthner.
Manandean, Y. ve Açarean, Y. (1903). Hayots Nor Vkanerı (1155-1843). Vağarşapat: Tparan Mayr Atoroy S. Eçmiatzni.
Mikaelyan, G.G. (1952). İstoriya Kilikiskogo armyanskogo gasudarstva. Erevan: Akademia Nauk Armyanskoi SSR İnstitut İstorii.
Nerses Palientsi. (1956). Nerses Palientsi Jamanakagrakan Hatvatznerı. V. A. Hakobyan (Ed.), Manr Jamanakagrutyunner XIII-XVII dd. II içinde (ss. 173-194). Yerevan: Haykakan SSR Gitutyunneri Akademiayi Hratarakçutyun.
Ocak, A. Y. (1992). Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Rashiduddin Fazlullah (1999). Jami‘u’t-tawarikh III (W.M. Thackston, Çev.). Harvard: Harvard University Press.
Rubruck. (1990). The Mission of Friar Wlliam of Rubruck (P. Jackson, Çev.). London: The Hakluyt Society.
Sanjian, A. K. (1969). Colophons of Armenian Manuscripts (1301-1480). A Source for Middle Eastern History. Cambridge-Massachusetts: Harvard University Press.
Sebastatsu. (1956). Ananun Sebastatsu Taregrutyunı. V. A. Hakobyan (Ed.), Manr Jamanakagrutyunner XIII-XVII dd. II içinde (ss. 115-151). Yerevan: Haykakan SSR Gitutyunneri Akademiayi Hratarakçutyun.
Spuler, B. (1969). The Muslim World a Historical Survey. The Mongol Period II (F.R.C. Bagley, Çev.). Leiden: E.J. Brill.
Stepannos Episkopos. (1951). Stepannos Episkoposi Taregrutyunı. V. A. Hakobyan (Ed.), Manr Jamanakagrutyunner XIII-XVII dd. I içinde (ss. 32-64). Yerevan: Haykakan SSR Gitutyunneri Akademiayi Hratarakçutyun.
Stepannos Orbelean. (1859). Patmutivn Nahangin Sisakan. Paris.
Ter-Davtyan, K.S. (1994). Armyanskie jitiya i muçeniçestva V-VVII vv. Erevan: Nairi.
Uyar, M. (2012). İlhanlı Hükümdarlarının İslâm’a Girmesinde Rol Alan Türk Sûfîleri: İlhan Tegüder ve Gazan Han Devirleri. Belleten, 76, 7-30.
Vardan Patmiç. (1870). Patmutivn Tatarats. Yerusağem.
Wassaf. (1856). Geschichte Wassaf’s (J. H. Purgstall, Çev.). Wien: Akademie Der Wissenschaften.