Nagihan GÜR

J. W. REDHOUSE VE E. J. W. GIBB’İN ENTELEKTÜEL PAYLAŞIMLARI VE OSMANLI KÜLTÜRÜNÜ ANLAMA ÇABALARI

19. yüzyıl, Osmanlı kültürü çalışmalarının Batı’da hız kazandığı ve zengin bir Doğu literatürünün üretildiği önemli bir dönemdir. Doğu’nun klasik metinlerine ilginin ve merakın arttığı bu yüzyılda bazı Şarkiyatçılar; filoloji, sözlük bilimi, dil bilimi ve tarih alanlarında çalışmalar yapmışlardır. Bu çalışmaların en temel amacı, Batılı okurlara Doğu kültürünü tanıtmak ve Doğu dilleri ve edebiyatlarına hak ettiği itibarı kazandırmaktır. Bu dönem Şarkiyatçıları arasında, sözlük bilimci James William Redhouse (1811-1892) ve Osmanlı edebiyatı uzmanı Elias John Wilkinson Gibb’in (1857-1901) önemli bir yeri vardır. Redhouse, An English and Turkish Dictionary ve Lexicon English and Turkish adlı eserleriyle sözlük bilimi çalışmalarına önemli katkılar sağlarken; Gibb, Ottoman Poems ve A History of Ottoman Poetry adlı eserleriyle ilk modern Osmanlı edebiyatı tarihini yazmıştır. Bu makale, Redhouse ile Gibb arasındaki bilgi ve tecrübe aktarımlarını yeni arşiv belgeleri üzerinden irdelemeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda, İngiltere’deki kütüphanelerden elde edilmiş orijinal arşiv belgelerin analiz edileceği bu makalede, tarafların Osmanlı kültürünü anlama ve yorumlama çabaları, entelektüel paylaşımları ve eserlerinin yazım süreçlerinde birbirlerini nasıl destekledikleri ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Intellectual Interactions between J. W. Redhouse and E. J. W. Gibb and Their Understanding of Ottoman Culture

The 19th century was an important period in which Ottoman cultural studies gained momentum in the West and a rich literature on Eastern sources was produced. While the interest and curiosity for the classical period of the East increased, some orientalists focused on philology, lexicology, linguistics and history and produced various works in these fields. The main objective of these studies was to introduce the Eastern culture to Western audience and to increase the well-deserved reputation for Eastern languages and literature. Among these orientalists, lexicographer James William Redhouse [1811-1892] and Ottomanist E. J. W. Gibb [1857-1901] hold an important place. Redhouse pioneered the Ottoman studies in the West in the field of lexicography with his prominent works An English and Turkish Dictionary and Lexicon English and Turkish. Meanwhile, Gibb wrote the first modern history of Ottoman literature with his monumental works Ottoman Poems and A History of Ottoman Poetry. This article aims to reveal the connection between Redhouse and Gibb by way of new archival documents gathered from different libraries in England. In this context, I will undertake a close reading to these documents and try to show the ways both intellectuals supported each other in understanding and interpreting Ottoman culture, shared information, and supported each other in the writing process of their works.

PDF

___

Alexander, H. E. (1934). E. J. W. Gibb. Glasgow University Oriental Society, Transactions. VI, 24-29.
Ali Aziz Efendi. (1884). The Story of Jewad. (E. J. W. Gibb, Çev.). Glasgow: Wilson&McCormick Saint Vincent Street.
Ali Şir Nevâî. (1289). Mahbûbu’l-Kulûb. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Belfour, F. C. (1831). The Life of Sheikh Mohammed Ali Hazin. Londra: Printed for the Oriental Translation Fund.
Browne, E. G. (1906). A Handlist of Gibb Collection. Cambridge: University Press.
Clouston, W. A. (Yay. Haz.). (1881). Arabian Poetry for English Readers. Glasgow: Privately Printed.
Davids, A. L. (1832). Grammer of the Turkish Language. Londra: Parbury & Allen.
el-Shanfara. (1881). The L-Poem of The Arabs. (J. W. Redhouse, Çev.). Londra: Trübner & Co.
Enginün, İ. (1995). Abdülhak Hâmid’in Mektupları-2. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Findley, C. V. (1979). The Making of a Perfect Orientalist?. Journal of the American Oriental Society. 99/4, 573-600.
Findley, C. V. (1998). Sir James W. Redhouse (1811-1892) Mükemmel Bir Doğu Bilimcinin Öyküsü. Kebikeç. 6, 211-245.
Findley, C. V. (2007). Redhouse, Sir James William. Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 34, s. 52).
Gibb, E. J. W. (1882). Ottoman Poems. London: Trübner. Ludgate Hill, E.C., Glasgow: Wilson&McCormick Saint Vincent Street.
Gibb, E. J. W. (1887). Aucassin and Nicholete. Glasgow: Frederick and W. Wilson and Brother.
Gibb, E. J. W. (1902). Verses and Translations. Glasgow: Frederick W. Wilson & Co.
Gibb, E. J. W. (1911). Turkey: Turkish Literature. The Encyclopedia Brittannica içinde (Cilt 27, ss. 457-467). New York: The Encyclopedia Brittanica Company.
Gibb, E. J. W. (1999). Osmanlı Şiir Tarihi I-IV, (A. Çavuşoğlu, Çev.). Ankara: Akçağ Yayınları.
Gibb, E. J. W. (2013). A History of Ottoman Poetry I-IV. E. G. Browne (Ed.). Gibb Memorial Trust. Oxford: Oxbow Books.
Hammer-Purgstall, J. (1836-1838). Geschichte der Osmanischen Dichtkunst. Pesth: C. A. Hartleben’s Verlag.
Kalafat, Ş. (2017). Bir Sözlüksel Bilmece: Redhouse’un Kayıp Türkçe Sözlüğüne Ne Oldu?. Bilig, 82, 1-40.
Keçecizâde İzzet Molla. (1269). Mihnetkeşân. İstanbul: Ceride-i Havâdis Matbaası.
Keçecizâde İzzet Molla. (2007). Bir Sürgün Şaheseri: Mihnetkeşân (Ö. Ceylan ve O. Yılmaz, Ed.). İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
Khoja Sa’d-ud-dîn. (1879). The Capture of Constantinople. (E. J. W. Gibb, Çev.). Glasgow: Thomas Murray&Son.
Redhouse, J. W. (1881). “Ka’b’s Poem of the Mantle”, “El-Bûsîrî’s Poem of the Mantle” Arabian Poetry for English Readers, 305-341. Glasgow.
Redhouse, J. W. (1881). On the History, System and Varieties of Turkish Poetry. London: Harrison and Son.
Said, E. (2016). Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark Anlayışları. İstanbul: Metis Yayınları.
Smyth, W. W. (1854). A Year with the Turks. New York: Redfield.
Thorton, T. (1809). Present State of Turkey. Londra: Printed for Joseph Mawman.
Walsh, R. (1836). A Residence at Constantinople. Londra: Frederick Westley and A. H. Davis.
Wells, C. (1860). İlm Tedbiri Milk, An Essay on Political Economy. Londra: Williams and Norgate.
Wells, C. (1880). A Practical Grammar of the Turkish Language with Dialogues and Vocabulary. London: Bernard Quaritch.
Wells, C. (1891). The Literature of the Turks: A Turkish Chrestomathy. London: Bernard Quaritch.
‘Alıyyu’bnu’l-Hasan ‘El-Khazrejıyy. (1906). The Pearl-Strings; A History of the Resûlıyy Dynasty of Yemen (J. W. Redhouse, Çev; E. G. Browne, R. A. Nicholson ve A. Rogers, Ed.). London: Luzac.
Arberry, A. J. (1960). The Persian, Edward Granville Browne. Oriental Essays, Potraits of Seven Scholars içinde (ss. 161-162). London: George Allen&Unwin Ltd.
Arnold, E. (1877). A Simple Transliteral Grammar of the Turkish Language. London: Trübner & Co.
Bowen, H. (1945). British Contributions to Turkish Studies. Londra: Longmans Green & Co.
Boyd, C. (1842). The Turkish Interpreter. London: Smith Elder and Co. Creasy, E. S. (1878). History of the Ottoman Turks. New York: Henry Holt and Company.
Dallaway, J. (1797). Constantinople Ancient and Modern. Londra: T. Bensley.
Nedim Divanı. 13.03.2018 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56214,nedim-divanipdf.pdf?0 adresinden erişildi.
Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Mektup. 29.05.2018 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/mektup adresinden erişildi.
Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi ve Gibb Koleksiyonu Kaynaklarının Tasnif Numaraları
Ali Şir Nevâî. (1289). Mahbûbu’l-Kulûb. Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi Gibb Koleksiyonu, Gibb.d.247.
Belfour, F. C. (1831). Târih-i Ahvâl-i Şeyh Hazîn. Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi Gibb Koleksiyonu, Gibb.c.324a.
el-Shanfara. (1881). The L-Poem of The Arabs. (J. W. Redhouse, Çev.). Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi Gibb Koleksiyonu, Gibb.c.331.
Fıtnat Hanım Divanı. Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi Gibb Koleksiyonu, Gibb.d.148.
Keçecizâde İzzet Molla. Mihnetkeşân. Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi, nr: S828 c/85.
Wells, C. (1860). Ilm Tedbiri Milk, An Essay on Political Economy. Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi Gibb Koleksiyonu, Gibb.d.213.
London Metropolitan Archives, Ac 1477-Box 2.
Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi, Add 4251/1164.
Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi, E. G. Browne Papers, Folder 6