OSMANLI DEVLETİNDE KAPİTÜLASYONLARIN İKTİSADİ VE SİYASİ PERSPEKTİFTEN ANALİZİ

Osmanlı Devleti kapitülasyonları uluslararası ilişkilerde önemli bir araç olarak kullanmıştır. Güçlü olduğu dönemlerde değişik ülkelere tek taraflı olarak bağışlanan bu ticari ayrıcalıklar mali ve iktisadi sebeplerin yanında siyasal yönü de ağır basan dostluklar kazanılmasında etkili olmuştur. Ancak diğer taraftan kapitülasyonlar, doğu ticaret yollarının yön değiştirmesi ve Avrupalıların verilen imtiyazlarla pazar hakimiyetlerini artırmaları sonucu Osmanlı Devleti’nin çöküşünü hazırlayan temel etmenlerden biri olmuştur. Fransa’ya verilen kapitülasyonlar ön plana çıkmakla birlikte İngilizlerle yapılan ticaret anlaşması da bu alanda oldukça önemlidir. Çalışmamızda ilk zamanlarda iktisadi ve siyasi işlevi açısından Osmanlı lehinde başarılı bir şekilde uygulanan fakat daha sonraları ülke ekonomisinde büyük zararlara yol açan ve Osmanlı’nın sanayileşmesini engelleyen unsurların başında gelen kapitülasyonlar iktisadi ve siyasi etkileri açısından analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kapitülasyonlar, ticaret anlaşması, ticari imtiyazlar

PDF

___

Abelous F. (1928) A l’évolution de le Turquie dans ses rapports avec les étrangers, Paris: Pédone.
Akgündüz, A. ve S. Öztürk (1999) Bilinmeyen Osmanlı, İstanbul: OSAV Yayını.
Akgündüz, A. (1991) Belgeler Gerçekleri Konuşuyor (3), İzmir: Nil Yayınları.
Cem, İ. (1989) Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, (11. Baskı), İstanbul: Cem Yayınevi.
Eryılmaz, B. (1991) Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme, İstanbul: İşaret Yayınları.
Faroqhi, S. (1997) “İktisat Tarihi: 1500-1600”, (Yayın Yön. S. Akşin), Türkiye Tarihi (Osmanlı Devleti: 1300-1600), (25. Baskı), İstanbul: Cem Yayınevi.
İnalcık, H. (2009) Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, (30. Baskı), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Jagic, S. (2010) Constantinople, 6 avril 1536…, Revues plurielles http://www.revues- plurielles.org/_uploads/pdf/12/110/111jagic.pdf (22.08.2011)
Karal, E.Z. (1976) Osmanlı Tarihi, 7, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Keyder, Ç. (1985) “Osmanlı Devleti ve Dünya Ekonomik Sistemi”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.3, İstanbul: İletişim Yayınları.
Kocabaş, S. (1990) Tarihte Türkler ve Fransızlar, İstanbul: Vatan Yayınları.
Kurdakul, N. (1981) Osmanlı Devleti’nde Ticaret Antlaşmaları ve Kapitülasyonlar, İstanbul: Döler Neşriyat.
Kütükoğlu, M.S. (1971) Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri II, İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Nebioğlu, O. (1944) Yabancı İmtiyazların Türk İktisadiyatına Tesirleri: Türkiye Ekonomisinin Başlıca Meseleleri, Ankara: Türk İktisat Cemiyeti Yayınları.
Nebioğlu, O. (1986) Kapitülasyonlar, Ankara: İş Bankası Yayınları.
Ortaylı, İ. (1985) “Osmanlı Diplomasisi ve Dışişleri Örgütü”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 1, İstanbul: İletişim Yayınları.
Ortaylı, İ. (1983) Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Ökçün, A.G. (1970) Osmanlı Sanayi (1913-1915),. Ankara: AÜ. SBF Yayını.
Ölçen, A.N. (1992) Karl Marx ve İngiliz Emperyalizmi, Ankara:Ekin Yayınları.
Önsoy, R. (1988) Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayi ve Sanayileşme Politikası, İş Bankası Kültür Yayınları.
Özsoy, İ. (1995) “1838 Balta Limanı Ticaret Antlaşması’ndan Gümrük Birliği’ne”, Çerçeve Dergisi, 15(Ağustos/Ekim), 134-139.
Pamuk, Ş. (1985) “19. yy’da Osmanlı Dış Ticareti”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 3, İstanbul: İletişim Yayınları.
Pamuk, Ş. (1988) 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Pazarcı, H. (1992) Uluslararası Hukuk Dersleri, Ankara: Turhan Kitabevi.
Price, M.P. (1979) Türkiye Tarihi, (Çev: S. Atalay), İstanbul: Ararat Kitapevi.
Toprak, Z. (1997) İktisat Tarihi, Yayın Yönetmeni: Sina Akşin, Türkiye Tarihi (Osmanlı Devleti: 1600-1908), 3, (5. Baskı), İstanbul: Cem Yayınevi.
Turner, B.S. (1991) Oryantalizm, Kapitalizm ve İslam, (Çev; Ahmet Demirhan), İstanbul: İnsan Yayınları.
Uzunçarşılı, İ.H. (1977) Osmanlı Tarihi, 3(1), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Ülman, H. (1985) “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Dış Politika ve Doğu Sorunu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.1, İstanbul: İletişim Yayınları.
Yalçın, A. (1979) Türkiye İktisadi Tarihi, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
Yerasimos, S. (1986), Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, 1, (5. Baskı), (Çev.Babür Kuzucu), İstanbul: Belge Yayınları.