Halk Dilini Yansıtması Açısından Edebiyat Dışı Metinler: Tarihî Tıp Metinleri Örneklemesi

Türk dili araştırmalarında çoğunlukla edebî eserler üzerinde çalışılmaktadır. Bu da Türkçenin tarihî dönemlerindeki günlük yaşam dilinin ya da gündelik dilin çok fazla araştırılmaması, karanlıkta kalması sonucunu getirmiştir. Bir dilin yapısını, işleyişini ve söz varlığını tam olarak görebilmek için o dilin çeşitli düzeylerdeki, çeşitli alanlardaki kullanımını incelemek gerekir. Bununla birlikte, Türk dili alanında ortaya çıkarılan tarihî metinler, genel olarak yalnızca Türk dili veya Türk edebiyatı alanındaki araştırmacıların değil, dil bilimi, halk bilimi vb. alanlardan araştırmacıların da malzemesi durumundadır. Bu nedenle, dil araştırmalarında farklı türlerde yazılmış metinlerin seçilmesi hem Türk dili ve edebiyatı alanına, hem de bağlantılı alanlara yeni katkılar sağlayacaktır. Bu çalışmada, Türk dili ve edebiyatı ve bağlantılı alanlardaki tarihsel metin araştırmalarında farklı türlerde metinler seçilmesinin, dilin ve kültürün her yönünün ortaya çıkarılabilmesi için gerekli olduğunu vurgulamak amacıyla, Türkçenin en verimli dönemlerinden biri olan Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait iki tıp eserinden örnek metinler verilmiştir. Özellikle son dönemlerde üzerinde çalışılmaya başlayan tarihî tıp metinleri, hem belli bir türün dilini ortaya koymakta, hem de halkın kullandığı günlük dili ve buna bağlı olarak Türkçe yapıları daha çok yansıtmaktadır. Bu nedenle tıp eserlerinin incelenmesi, dönemin tıp anlayışını göstermesi açısından tıp tarihi ve bilim tarihi çalışmaları için önemli olduğu kadar, yabancı terimlere verilen Türkçe karşılıklar ve açıklamalar nedeniyle dönemin halk dilini ya da günlük dilini yansıtması açısından Türk dili, Türk dili tarihi, Türk edebiyatı, dil bilimi ve halk bilimi çalışmaları için de önemlidir. Bu sebeplerle Türk dili ve edebiyatı, dil bilimi ve halk bilimi çalışmalarında edebiyat dışı metinlerin incelenmesi, bu alanlara yeni malzemeler sağlayacaktır.

Studying Non-literary Texts to Reveal Everyday Language: A Sample of Historical Medical Texts

Mostly literary texts are analysed in the studies of Turkish language. Therefore, those aspects of Turkish concerning everyday use have not been so commonly examined. However, the use of a language in different registers allows us to fully describe the structure, function and vocabulary. In this study, two medical texts originating from the Old Anatolian period are analysed through examples. Historical medical texts that have been studied recently provides both the characteristics of a specific genre and of Turkish language. These texts also indicate the structure of Turkish used in daily life contexts. Therefore, studying medical texts reveals both the characteristics of medicine at that time and structures of Turkish language, including the origins of medical terms. Then, it can be argued that the analysis of these texts is significant for history of medicine, history of science, Turkology studies, linguistics and folklore studies. In the studies dealing with Turkish, non-literary texts should also be used as a source of data to have much more comprehensive information about the structure of Turkish.

___

  • Bayat, A. H., ve Okumuş, N. (2004). Muhammed bin Şirvânî, Mürşid. Ankara: AKDTYK Atatürk Kültür Merkezi Yayınları
  • Bhatia, V. K. (1993). Analysing Genr: Language Use in Professional Settings. London: Longman.
  • Devellioğlu, F. (1986). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Yayınları.
  • Erdağı, B. (2013). Hekim Bereket, Tuhfe-i Mübârizî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Erdağı, B. (2001). Anadolu’da Yazılmış İlk Türkçe Tıp Kitabı. Türkbilig, 2001/2: 46-54. Ankara.
  • Erdal, M. (1991). Old Turkic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon, I-II. Wiesbaden: Otto Harrasowitz.
  • Hekim Bereket. Tuhfe-i Mübârizî, 1. Nüsha: Konya Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi, Numara: 1209, 2. Nüsha: Paris Bibliothèque National, Numara 171.
  • Kâhya, E. (1994). İki Osmanlıca Metinden Derlenmiş Anatomi ve Fizyoloji Terimleri. Bilim, Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe, Atatürk’ün Yüzüncü Doğum Yılı Yayınları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları: 234-269.
  • Karal, E. Z. (1994). OsmanlıTarihinde Türk Dili Sorunu (Tarih Açısından Bir Açıklama). Bilim, Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe, Atatürk’ün Yüzüncü Doğum Yılı Yayınları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları: 7-96.
  • Korkmaz, Z. (1963). Türk Dilinin Tarihî Akışı İçinde Atatürk ve Dil Devrimi. Ankara: AÜDTCF Yayınları.
  • Önler, Z. (1990). Müntahab-ı Şifâ I, Giriş-Metin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Özyıldırım (İnce), I. (2010). Tür Çözümlemesi, Türkçe Metin İncelemeleri ve Karşılaştırmalar. Ankara: BilgeSu Yayınları.
  • TDK (1963-1982). Derleme Sözlüğü I-XII. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • TDK (1963-1972). Tarama Sözlüğü I-VIII. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • TDK (2005). Türkçe Sözlük (10.bs.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Zülfikar, H. (1991). Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.