KASTAMONU TAŞKÖPRÜ İLÇE MERKEZİNDE YERALAN GELENEKSEL KAPI TOKMAKLARI

ÖzTaşköprü İlçe merkezinde yer alan ve her geçen gün yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalan geleneksel konut mimarimizin vazgeçilmez unsurları arasında bulunan kapı tokmakları önemli bir yer tutmaktadır. Bir zamanlar evlerin cümle kapıları üzerinde yaygın olarak görmeye alışık olduğumuz bu mimari öğeler günümüzde çok nadir olarak görülmektedir. Kapı tokmakları, sökülüp takılabilmeleri kolay oldukları için, ait oldukları kapı kanatlarından çalınabilmekte ya da mülk sahibi tarafından gelir elde etme gayesiyle, bir antikacı ya da bir hurdacıya satılabilmektedir. Tüm bu olumsuzlukların yanı sıra, teknolojinin gelişmesi ile birlikte kapı tokmaklarının yerini modern zillere bırakması da hızlı bir şekilde yok olmalarına zemin hazırlamıştır. Bu nedenle, geleneksel konut mimarimizin vazgeçilmez unsurlarından birisi olan kapı tokmaklarının tespit ve belgelenmesi önem arz etmektedir.Kapı tokmakları, dışarıdan gelenlerin ev sahibini haberdar etmek için kullanılırken, kapıların süsleme kompozisyonlarının tamamlanmasına da katkı sağlamışlardır. Ecdat yadigârlarımız olan bu mimari elemanlar aynı zamanda bu topraklarda ortaya konulan maden sanatının da geldiği noktayı bizlere aktarmaktadır. Anadolu toprakları üzerinde yer alan geleneksel konut mimarimizde kapı tokmakları son derece zengin bir çeşitliliğe sahiptir. Taşköprü evlerinin kapı tokmakları ise; geometrik, bitkisel ve figürlü olmak üzere üç türden örnekleri bünyesinde barındırmaktadır. Taşköprü’de tespit edebildiğimiz kapı tokmaklarının bir kısmı dövme tekniğiyle, kalan bölümü ise döküm tekniği kullanılarak yapılmıştır. Tokmaklar üzerinde herhangi bir tarih ibaresine rastlanmadığı için tarihlendirme anlamında kesin bir bilgi ortaya koymak mümkün olmamaktadır. Bu çalışmada, Taşköprü ilçe merkezindeki geleneksel konut mimarisinin vazgeçilmez unsurları arasında yer alan geleneksel kapı tokmaklarının tespit ve belgelenmesi amaçlanmıştır. 

___

  • Aktemur, Murat (2013). Tarihi Zile Konakları ve Evleri, Erzurum.
  • Arseven, C. Esad (1947). “Kapı Halkası”, “Kapı Tokmağı”, Sanat Ansiklopedisi, C. II, İstanbul, s. 949-951.
  • Aslan Karakul, Songül, “Kap’nın Dili: Göstergebilimsel Bir Yaklaşım”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 7, S. 35, s. 7-14.
  • Ataoğuz Çal, Özlem (2004). “Kastamonu Şehri Kapı Halka ve Tokmakları”, Kastamonu, Eğitim Dergisi, C. 12, S. 2, Kastamonu, s. 485-504.
  • Ataoğuz Çal, Özlem (2008). ”Alibey Adası (Ayvalık) Kapı Halka ve Tokmakları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.25/2, Kayseri, s. 225-240.
  • Aykal, F. Demet (2011). “Geleneksel Diyarbakır Sokaklarında Kapılar, Tokmaklar ve Halkalar”, Diyar Bülten, S.5, Diyarbakır.
  • Çal, Halit (1999). “Osmanlı Kapı Halkaları ve Kapı Tokmakları”, Osmanlı, C.XI, Ankara, s. 275-284.
  • Çal, Halit (1999).“Niğde’de Kapı Tokmakları“, Art Dekor, S.77, İstanbul, s.122-125.
  • Çal, Halit (2001).“Hatay Kapı Halkaları ve Tokmakları”, Ortadoğu’da Osmanlı Dönemi Kültür İzleri Uluslar Arası Bilgi Şöleni (25-27 Ekim 2000 - Hatay), Ankara, C.I, s. 173-185.