16-17. Yüzyıl Safavi Dönemi Seccâde Örnekleri

16 ve 17. Yüzyıl Safavi Dönemi seccadeleri renk, desen, teknik açıdan zengin örnekler sunar. İran sanatı içinde çok önemli bir merhale teşkil eden Safevî Devleti gösterişli sanat eserleriyle temsil edilmekte, bunlar gerek mimaride gerekse küçük sanat eserlerinde meydana getirildikleri çevrenin zenginliğini ve gücünü aksettirmektedir. Safevî hükümdarları sanatçıları korumuş ve sanat faaliyetlerinin gelişiminde önemli rol oynamıştır. Tebriz özellikle başşehir haline geldikten sonra Safevî sanatının merkezi durumuna gelmiştir. Bu devirde İran’ın yabancılarla ilişkilerinin artması sanat faaliyetlerine önemli desteklerin sağlanmasına imkân vermiş, böylece ihtişamlı örneklerin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Safevi döneminde halı sanatının ilerlemesinin birçok nedeni vardır ki bunlardan en önemlisi padişahların halıya ilgi duymasıdır. Şah İsmail’in büyük desteğiyle ustalar eşsiz kompozisyonlar üretmiş ve bu dönemde halıda bitkisel desenler yoğun olarak kullanılmıştır. Bu çalışmada, Safavi Dönemi seccadelerinin tarihsel gelişimi ile bazı örneklerinin desen tahlili ele alınıp değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

halı, iran, motif, tabriz, Safavi, seccade

The Prayer rugs of the 16th and the17th centuries offer rich examples in terms of color, design, and technique during the Safavid Dynasty. Safevid era which has an important role in Iranian art is represented with ostentatious works of art and they reflect, in both architecture and small works of art, the wealth and power of the environment they were produced. Safevid emperors protected artists and played an important role in the development in their art. Tabriz became the center of Safevid art, especially after it became the capital city. The development in the relationship of Iran with foreigners in this era fostered the great support to activities of art; therefore, it led up to the appearance of ostentatious works. There are several reasons of the improvement in carpet art and the most important is the emperors’ interest in carpets. Thanks to great support of Shah İsmail, masters produced unique compositions; and accordingly, plant designs emerged. This article presents the historical development of some carpet praying rugs during the Safevid Dynasty and the design analyses of the praying rug samples.

Keywords:

Carpet, Iran, Motifs, Tabriz, Safavid, Prayer Rug,

PDF

___

Abed Doust, H., & Kazempour, Z. (2009). Various forms of “life tree” on Persian carpets. Goljaam, 12, 123-139. Erişim adresi: http://goljaam.icsa.ir/article-1-414-en.pdf
Aslanapa, O. (1967). “Seccâde Maddesi”, İslâm Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, 202-206.
Bayraktaroğlu, S. (1999). Seccâde, Erdem: İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 10(28), 57-64. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/687985
Blair, S. (1998). Safavid art &architecture. Hali, 99, s.61-62.
Böhmer, H., & Enez, N. (1988). A Topkapi prayer rug: Arguments for a Persian origin. Halı, 41, 11-13. Erişim adresi: https://www.academia.edu/24215825/The_Mystery_of_Three_Islamic_Carpets?auto= download
Çokay, M. Ö. (2007). Seccâde ve Saf Seccâdelerdeki bazı motiflerin ikonografik değerlendirmeleri. İstem, 9, 187-208. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/260713
Dadger, L. (2002). İran halı müzesindeki Safavi dönemi halıları. UNESCO Dünya Kültür Mirasları Fuarı: Kültür Mirası Yayınları.
Doulatabadi, F. (2018). Anadolu ve İran Türk göçebe toplulukları arasında ortaklıklar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(13), 28-37. doi: https://doi.org/10.33692/avrasyad.509953
Eiland, M. L. (2000). Scholarship and a controversial group of Safavid carpets. IRAN, 38, 97-105. doi: https://doi.org/10.2307/4300585
Espanani, M. A. (2008). Safavid carpet from viewpoint of ınnovation in design and pattern. Goljaam, 9, 9-34. Erişim adresi: http://goljaam.icsa.ir/article-1-383-en.pdf
Grabar, O. (1988). İslam sanatının oluşumu. (N. Yavuz, Çev.). İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
İmer, Z. (2005). Gürün şallarının durumu ve İran şalları ile benzerliği. Erdem, 15(42), 149-156. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/erdem/issue/44268/546589
Kamandloo, H. (2016). A view on the design of Niche Prayer Rug (Saff) in Islamic carpet weaving. Goljaam, 11, 28, 39-57. Erişim adresi: http://goljaam.icsa.ir/article-1-235-en.pdf
Khorami, P. E., Rayeni, M. Q., & Ahmadi, S. B. (2010). Pattern codes of prayer rugs and mihrab carpets of Islamıc era in Iran. Goljaam, 16, 9-20. Erişim adresi: http://goljaam.icsa.ir/article-1-439-en.pdf
Mirzaee, A., Shajari, M., & Pirbabaei, M. T. (2014). Epiphany of Asma’al Hosna in mehrabi carpets of Safavid era. Goljaam, 10(25), 63-84. Erişim adresi: http://goljaam.icsa.ir/article-1-50-en.pdf
Ölmez, F. N. (2004). Safavi dönemi halı sanatı. Uluslararası I. Şah İsmail Hatai Sempozyumu Bildirileri YOL bilim, kültür, araştırma yayınları inceleme, araştırma, tarih dizisi:4 (s. 243-259) içinde, Ankara: Azim Matbaacılık.
Pope, A. U. (2010). İran sanatı başyapıtları. (N. Khanlori, Çev.). Tahran: Kültür ve İlim Yayınları.
Santos R. S., Sousa, M. M., & Hallett, J. (2010). The mystery of three Islamic carpets. Dyes, History and Archaeology, 29, 1-15. Erişim adresi: https://www.academia.edu/24215825/The_Mystery_of_Three_Islamic_ Carpets?auto=download
Tagıyeva, R. (2017). Azerbaijani carpet of Safavid era. IRS Traditional Crafts, 2(30), 18-23. Erişim adresi: https://irs-az.com/new/files/0000/199/2548.pdf
Takhti, M., Samanian, S., & Afhami, R. (2010). Geometrical study and analysis of mihrabi carpets of Safavid era. Goljaam, 5(14), 125-140. Erişim adresi: http://goljaam.icsa.ir/article-1-430-en.pdf
Tanhaie, A. (2009). Investigating the Persian-Islamic Identity in Firdausi's Shahnameh. Islamic Art, 5(9), 139-164. Erişim adresi: https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=279537
Tezcan, H. (1982, Ekim). Topkapı sarayındaki halı seccadeler. Türkiyemiz Dergisi, XIII(38), 20-26.
Uluç, L. (2006). Türkmen valiler Şirazlı ustalar Osmanlı okurlar: XVI. yüzyıl Şiraz elyazmaları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.