TÜRK GAZETECİLİK KÜLTÜRÜNDE İLLÜSTRASYON: DERSAADET GAZETESİ İLLÜSTRASYONLARINA GÖSTERGEBİLİMSEL BİR YAKLAŞIM

Tarih ve iletişim araştırmalarında, ‘belge’ değerinden dolayı geçmişin grafik ürünlerinden yararlanılır; ancak çoğu zaman bu ürünlerin ortaya çıkışı ve oluşum süreçleri gözden kaçırılır. Oysa bu görsel ürünler, Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet döneminin basın dünyasına ışık tutmakta ve derinlemesine araştırılmayı beklemektedir. Geçmişte gazetelerde daha sık kullanılan editöryal illüstrasyonlar etkin mesajlar üreten, gündemle ilişkili olarak metinlerini okunmasını ve anlamlandırılmasını kolaylaştıran görsel betimleme alanlarıdır. Editöryal illüstrasyonları değerli kılan, özellikle gündemle ve insanlık durumlarıyla ilgili konularda, olaylar ve olgular arasında düşünsel bir altyapı sonucunda ortaya çıkması, aynı zamanda çizerin rafine yorumunu barındırması ve haber metninde vurgulanmayan farklı bir bakışı vurgulamasıdır. Hatta anlama süreçlerini hızlandırır ve sözcüklerin yerini alabilir. Bu araştırmada Sevr Antlaşması sonrasında görsellerle üstü örtülü önemli mesajlar vermeyi başaran, bu yönüyle basın ve grafik tasarım tarihimizde önemli rol üstlenen Dersaadet Gazetesinin (1920) illüstrasyonları, göstergebilimsel yaklaşımla çözümlenmekte ve gazetecilikte editöryal illüstrasyonun rolü ortaya konulmaktadır. Sonuç olarak Türk basın tarihinde, görsellik bağlamında gazeteciliğin, derin bir entelektüel boyuta sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Görsel dilin gücü ve yazınsal dilin ötesine geçişi desteklenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

gazetecilik, görsel iletişim, basın tarihi, Editöryal illüstrasyon, Dersaadet gazetesi

ILLUSTRATION IN TURKISH JOURNALISM CULTURE: A SEMIOTIC APPROACH TO DERSAADET NEWSPAPER ILLUSTRATIONS

In history and communication research, the graphical products of the past are utilized because of the 'document' value, but often the appearance and process of formation of these products is overlooked. However, these visual products shed light on the media world of the Late Ottoman and Early Republican era and expect to be investigated in depth. In the past, editorial illustrations, more frequently used in newspapers, are visual depiction areas that produce active messages and facilitate the reading and understanding of their texts in relation to the agenda. The editorial illustrations are a valuable element, especially in the context of the agenda and humanities, the emergence of an intellectual infrastructure between events and phenomena, the inclusion of refined interpretation at the same time and emphasizing a different point of view that is not emphasized in the news text. They even speed up comprehension processes and take the place of words. In this research, illustrations of Dersaadet Newspaper, which succeeded in giving important messages covered with visuals after the Treaty of Sevr and which played an important role in our media and graphic design history, are analyzed with a semiotic approach and the role of editorial illustration in journalism is put forward. As a result, in the Turkish media history, it appears that journalism has a profound intellectual dimension in the context of visuality. The power of the visual language is supported, and at the same time the transition beyond its literary language is supported.

Keywords:

Editorial illustration, journalism, visual communication, media history, Dersaadet Newspaper,

PDF

___

AYDINEL, S. (1993). Güney Batı Anadolu'da Kuvâ-yı Milliye Harekâtı, Ankara.
BALKAYA, İ. S. (2008). Mütareke dönemi Asayişin Üç Boyutu, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (41), 17-34.
BARTHES, R. (1990). Çağdaş Söylenler, İlk basım, Tahsin Yücel (Çev.). İstanbul: Hürriyet Vakfı.
BARTHES, R. (1972). "Myth today”, Mytholgies, (London, Cape,).
BAYUR, Y. H. (1992). Türk Devleti’nin Dış Siyaseti, İstanbul.
BECER, E. (1997). İletişim ve Grafik Tasarım, Ankara: Dost Kitabevi.
ÇAKMAK, S. (2010). “İki Boyutlu Eğitici Animasyonlar ile Eğitici Yayın İllüstrasyonlarının Karşılaştırılması ve 10-12 Yaş Öğrencilerinin Öğrenmelerine Etkisi”, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
DAĞ, E. S. (2012). Basın yayın illüstrasyonu (Editöryal), İllüstrasyon (Ed. Ali Tekin Çam), Alternatif yayıncılık.
DELİDUMAN C. ve ÇAKMAK S. (2017). Kültürel afiş uygulamalarında illüstrasyon, İdil Dergisi. 6 (29), 1-20.
ERKOL, A. (2011). Tarı̇hı̇ Süreçte Müslümanlarda Bı̇rey İktı̇dar İlişkilerine Dair Bir Değerlendirme ŞArkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, (6), -Www.E-Sarkiyat.Com- ISSN: 1308-9633. Erişim tarihi: 20.02.2017
FİSKE, J. (1996). İletişim çalışmalarına giriş. Süleyman İrvan (Çev.), Ankara: Ark.
GILL, W.R. (1984) Rendering With Pen and Ink. London.
GÖKHAN, H. (2009). Semboller. 1, İstanbul: Dharma Yayınları.
GÜNGÖR, N. (2010). Cumhuriyet döneminde iletişim. Ankara: Siyasal yayınları.
HALL, S. (2005). Haber Fotoğrafının Belirleyici Özellikleri. Ali M. Bayraktaroğlu (Çev.). Gazi Üniversitesi Iletişim Fakültesi Dergisi, (21).
İNAN, A. (1962). Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
KANTER, M. F. (2015). Tevfik Fikret’in şiirlerinde kimlik inşası, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Tevfik Fikret Özel Sayısı, Yıl: 3, (11), 273-281.
KAPLAN, M. (2004). Tevfik Fikret. İstanbul: Dergâh Yayınları.
KEMNITZ, T. M. (1973). The Cartoon as a Histori- cal Source, Journal of Interdisciplinary History, 4 (1), 81-93.
KINIK, M. ve TOPAKLI, A. (2012). Levni minyatürlerinde İllüstrasyon, Akdeniz Sanat Dergisi, 5 (10), 71-85.
KOLOĞLU, O. (2008). Osmanlıda Son Tartışmalar, İstanbul: Doğan Yayıncılık.
KYVIG, D. E. & MARTY, M. A. (2000). Yanıbaşımızdaki Tarih. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
LEVIE, H. & LENTZ, R. (1982). Effects of Text Illustrations: A Review of Research Educational Communication and Technology Journal, 30 (4), 195-232,
MAYER, R. E. & GALLINI, J. K. (1990). When Is an Illustration Worth Ten Thousand Words? American Psychological Association Inc. 0022-O663/90/SOO.75, https://www.researchgate.net/profile/Richard_Mayer7/publication/232452390_When_Is_an_Illustration_Worth_Ten_Thousand_Words/links/57799b6d08aeb9427e2c00ad.pdf. Erişim tarihi: 20.02.2017
MERRELL, F. (2000). “Charles Sanders Peirce’s concept of the sign”. Routledge Critical Dictionary and Linguistics içinde. (Ed.) P. Cobley), Kentucky: Routledge Press.
NÖTH, W. (1990). Handbook of Semiotic. New York: The Association of American University Press.
OKAY, C. (2004). Dönemin Mizah Dergilerinde Milli Mücadele Karikatürleri: 1919-1922. E-kitap, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
ÖZÜÇETİN, Y. ve ATAŞ, N. 2015. Meclis Celse Zabıtlarında Sevr Muahedesine Karşı Tepki ve Yorumlar. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1(2), 40-68, 40-68.
PARSA S. (1999), Televizyon göstergebilimi. Kurgu dergisi, (16), 15-28.
PEIRCE, C. (1984). Writings of Charles S. Pierce. 2.
SALT, A. (2010). Semboller. 2. Basım, İstanbul: Ruh ve Madde.
SOFUOĞLU, A. (1994). Kuvay-i Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu, C. 2, Ankara. Aktaran: T. C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma merkezi, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-52/damat-ferit-pasa-hukumetlerinin-milli-mucadeleye-karsi- girisimleri-ve-son-olarak-kuvay-i-seferiye-adiyla-yeni-bir-askeri-birlik-olusturma-cabalari, Erişim tarihi 3.03.2017.
TBMM ZC, Cilt V, 18 Kasım 1920, s. 369-372.
SOYDAN, K. (2014). Türk kültürüne göre çocuk hikaye kitaplarında illüstrasyon. İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Yayımlanmamış tez.
WILKINSON, K. (2010). Semboller ve İşaretler: Binlerce Yıllık Görsel Bir Yolculuk, Rana Gürtüna (Ed.), Seda Toksoy (Çev.), İstanbul: Alfa Yayınları.
WILLIAMSON, J. (2001). Reklamların Dili, Reklamlarda Anlam ve İdeoloji. Ahmet Fethi (Çev.), Ankara: Ütopya Yayınevi.