K. Sinan DAYISOYLU, Yekta GEZGİNÇ, Ali CİNGÖZ

Fonksiyonel Gıda mı, Fonksiyonel Bileşen mi? Gıdalarda Fonksiyonellik

Günümüz beslenme portalının ana teması sağlık ve güven üzerine kuruludur. Bunu sağlamak için gıda endüstrisi; güncel, bilimsel, teknolojik ve mühendislik yenilikleri yakından takip etmekte, bu amaç doğrultusunda Ar-Ge çalışmalarına hız vermektedir. Fonksiyonel gıda anlayışı bu çalışmaların bir sonucu olup, son yıllara damgasını vuracak baş döndürücü gelişme sağlamıştır. Konunun ekonomik boyutuna bakıldığında, milyarlarca dolarlık bir bütçenin bu yeni beslenme tarzını temsil ettiği görülmektedir. Temelde "fonksiyonel" kavramının verdiği mesaj, genel bir bakışla sağlık ve metabolizmal yararların bulunurluğu üzerine dayalıdır. Yani fonksiyonel çarşı; probiyotikleri, prebiyotikleri, sinbiyotikleri, nutrasötikleri ve amaca hizmet eden tüm kavramları bünyesinde barındırmaktadır. Ancak bir hususun bilim topluluğu nezdinde açıklığa kavuşturulmasında yarar vardır. "Fonksiyonel gıda" veya "fonksiyonel bileşen" ya da her ikisi. Hangi terim ya da tanımlama daha doğrudur? Fonksiyonel gıda olarak takdim edilen kimi gıdaların bünyesinde insan sağlığı için zararlı herhangi bir bileşenin bulunması, onun bu kavramla anılmasını ne derece olağan kılar. Çalışmada bu hususlar irdelenmiş, kimi örneklemelerle konu aydınlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Fonksiyonel gıda, Fonksiyonellik, Nutrasötik

Functional Food or Functional Component? Functionality in Foods (Turkish with English Abstract)

The main idea of our nutritional portal is currently based on health and trust. In order to maintain these, food industry has been closely following popular, scientific, technological and engineering innovations, and therefore, giving impetus to their R&D efforts. As a result of these efforts, functional food concept recently showed a substantional development. Considering the economic size of this concept, it represents a multi-billion-dollar budget. Basically, the message given by the term "functional" is based on the existence of health and metabolic benefits. This means that functional food market involves probiotics, prebiotics, synbiotics, nutraceutics and those serve the purposes mentioned. However, there is a need to clarify a point within the related scientific field. Which term is more appropriate? Functional foods or functional components, or both of them? In what extent is it appropriate to identify a food presented to consumers as "functional food" if it includes components affecting human health adversely? In this article, the issue is discussed thoroughly with examples for clarification.

Keywords:

Functional food, functionality, nutraceutical,

PDF

___

Hacıo¤lu G, Kurt G. 2012. Tüketicilerin Fonksiyonel Gıdalara Yönelik Farkındalı¤ı, Kabulü ve Tutumları: ‹zmir ‹li Örne¤i. J Business Econ Res, 3 (1), 161-171.
Messina F, Saba A, Turrini A, Raats M, Lumbers M. 2008. Older people's perceptions towards conventional and functional yoghurts through the repertory grid method. Br J Food, 110 (8), 790-804.
Fonksiyonel Gıdalar ve Destekler. http:/food. ege.edu.tr/files/fonksiyonelgidalarvedestekler. ppt (18 Eylül 2012).
Bigliardi B, Galati F. 2013. Innovation trends in the food industry: the case of functional foods. Trends Food Sci Technol.31 (2), 118-129.
Fonksiyonel Gıdaların Tanımı ve Sınıflandırılması. 2012. http://www.kimyaevi.org/TR/Genel/Belge G o s t e r . a s p x ? F 6 E 1 0 F 8 8 9 2 4 3 3 C F F 6 7 - 9A66406202CCB05EE9FC1962A0296C.
Krystallis A, Maglaras G, Mamalis S. 2008. Motivations and cognitive structures of consumers in their purchasing of functional foods. Food Qual Preference,19, 525–538.
Yücecan S. 2006. Fonksiyonel besinler: Yasam Kalitesini Yükseltmesindeki Rolleri. Gıda Sektöründe Sa¤lık Beyanları ve Reklam Konferans Notları. 3 Ekim, Ankara.
Dayısoylu KS. 2008. Fonksiyonel Gıda Güvenli¤i. Türkiye 10. Gıda Kongresi, Erzurum, 149-152.
Sevilmifl G. 2008. Bazı fonksiyonel gıdalarda tüketici kararları ve bunları etkileyen faktörlerin belirlenmesi üzerine bir arafltırma. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, ‹zmir. 107 s.
Kadam SU, Prabhasankar P. 2010. Marine foods as functional ingredients in bakery and pasta products. Food Res Int, 43, 1975-1980.
Roberfroid MB. 2000. A European cons ensus of scientific concepts of functional foods. Nutr, 16, 689-691.
Roberfroid M, 2002. Functional food concept and its application to prebiotics. Digest Liver Dis, 21, 105-109.
Erbafl E. 2006. Yeni Bir Gıda Grubu Olarak Fonksiyonel Gıdalar. Türkiye 9. Gıda Kongresi, Bolu, 791-794.
Meral R, Do¤an ‹S, Kanbero¤lu GS. 2012. Fonksiyonel Gıda Bilefleni Olarak Antioksidanlar. I¤dır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / I¤dır Univ J Inst Sci & Tech,2 (2), 45-50.
Liu Z, Mizutani Y. 2010. A review of phytoestrogens: Their occuruncence and fate in the environment. Water Res, 44, 567-577.
Shahidi F, 1999. Plant Phytoceuticals. Separation Science Short Course Series: Nutraceuticals and Functional Foods, Texas A&M University, Texas. 17. Bafler KHC, Afler KH. 2004. Fonksiyonel Gıdalar ve Nutrasötikler. 14. Bitkisel ‹laç Hammaddeleri Toplantısı, Eskiflehir, 31-44.
Agriculture and Agri-Food Canada (AAFC), 2007. Health and Wellness Trends for Canada and the World, 15-16.
What are Functional Foods and Nutraceuticals. http://www4.agr.gc.ca/AAFC-AAC/display-afficher. do?id=1171305207040 (26 Eylül 2012).
Scrinis G, 2008. Functional foods or functionally marketed foods? A critique of and alternatives to the category of 'functional foods', Public Health Nutr, 11 (5), 541-545.
Betz JM. 1999. Government Perspective on Nutraceuticals/Functional Foods, Separation Science Short Course Series: Nutraceuticals and Functional Foods, Texas A&M University, Texas. 22. Dillard CJ, German JB. 2000. Phytochemicals: Nutraceuticals and human health. J Sci Food Agric, 80, 1744-1756.
Baflaran A. 2008. Nutrasötikler. Türkiye Klinikleri J. S146 Med. Sci.
‹çecek Sektörü ve Fonksiyonel Yenilikler. http://www.dilekboyacioglu.com/Fonksiyonel_ Gidalar_Roportaj.pdf (18 Eylül 2012).
Payne MJ, Bennett LE, Smithers GW. 2003. Functional Dairy Foods and Ingredients. Aust J Dairy Technol 58 (2), 242-264.
Çömlekçio¤lu U, Gezginç Y, Akyol ‹, Dayısoylu KS, Ekinci MS. 2009. Süt Ya¤ında cis-9, trans-11 Konjuge Linoleik Asit'in Ag+-HPLC ile Analizi. Pamukkale Süt ve Süt Ürünleri Sempozyumu. P 012. Denizli.
McClements DJ, Decker EA, Park Y, Weiss J. 2009. Structural Design Principles for Delivery of Bioactive Components in Nutraceuticals and Functional Foods. Crit Rev Food Sci Nutr, 49, 577-606.
Betoret E, Betoret N, Vidal D, Fito P. 2011. Functional foods development: Trends and Technologies. Trends in Food Sci Technol, 22, 498-508.
Fonksiyonel Gıdalar ve Riskleri. http://www.a-p-m.com.tr/faydali-devami.asp? pno=39 (12.06.2013).
Tekeli Y, Sezgin M, fianda MA. 2008. Konya'da Yetiflen Centaurea Pterocaula Truatvın Fenolik Yapısı Ve Antioksidan Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi(E-Dergi). 3(1), 35-41.
Nizamlıo¤lu NM, Nas S. 2010. "Meyve ve Sebzelerde Bulunan Fenolik Bileflikler; Yapıları ve Önemleri" Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 5 (1), 20-35.
Stanson C, Ross RP, Fitzgerald GF, Sinderen D. 2005. Fermented Functional Foods based on probiotics and their biogenic metabolites. Curr Opin Biotechnol, 16, 1-6.
Bravo L. 1998. Polyphenols: Chemistry, dietary sources, metabolism and nutritional significance. Nutr Rev, 56, 317-333.
Anon 2004. Position of the American Dietetic Association: Functional Foods. J Am Diet Assoc, 104, 814-822.
Alaflalvar C, Pelvan E. 2009. Günümüzün ve Gelece¤in Gıdaları Fonksiyonel Gıdalar. Bilim ve Teknik Dergisi, 8, 26-29.
Siro I, Kaolna E, Kapolna B, Lugasi A. 2008. Functional Food. Product development, Marketing and Consumer Acceptance, Appetite, 51, 456-467. 37. Wildman REC. 2008, Handbook of Nutraceuticals and Functional Foods, CRC Press,
Gibson GR, Roberfroid M. 2008. Handbook of Prebiotics, CRC Press,
Lobo V, Patil A, Phatak A, Chandra N. 2010. Free radicals, antioxidants and functional foods: Impact on human health. Pharmacognosy Reviews, 4, 8.
Fonksiyonel Gıdalar. http://www.food-info. net/tr/ff/intro.htm (20 Eylül 2012).
Fonksiyonel Gıda. http://www.dfgd.org.tr/ index.php/fonksiyonel-g-da/fonksiyonel-g-daa (27 Eylül 2012).
Altınalev D. 2008. Dıfl Ticaret Boyutuyla Gıda Güvenli¤ine Bakıfl. Dünya Gıda Dergisi, 1, 70-74. 43. Voysey PA, Brown M. 2000. Microbiological risk assessment: a new approach to food safety control. Int J Food Microbiol, 58, 173-179.
Verhagen H. 2006. Gıdalara ‹liflkin Sa¤lık Beyanlarının Bilimsel Kapsamı. Gıda Ürün Etiketlerinde Beslenme ve Sa¤lık Beyanlarına iliflkin Türkiye ve AB'deki Yasal Düzenlemeler Konferans Notları. 2 Haziran, ‹stanbul.
Mathioudakis B. 2006. Beslenme ve Sa¤lık Beyanları Konusunda AB'deki Yasal Çerçeve. Gıda Ürün Etiketlerinde Beslenme ve Sa¤lık Beyanlarına ‹liflkin Türkiye ve AB'deki Yasal Düzenlemeler Konferans Notları. 2 Haziran, ‹stanbul.
Johns T, Sthapit BR. 2004. Biocultural diversity in the sustainability of developing-country food systems. Food Nutr Bull, 25 (2), 143-155.
Mollet B, Rowland I. 2002. Functional foods: at the frontier between food and pharma. Curr Opin Biotechnol,13, 483-485.
Takachi R, Manami I, Junko I, Norie K, Motoki I, Shizuk S. 2008. Fruit and vegetable intake and risk of total cancer and cardiovascular diseasee Japan public health center-based prospective study. Am J Epidemiol, 167 (1), 59-70.
Güven A, Gülmez M. 2006. Fonksiyonel Gıdalar ve Sa¤lıkla ‹liflkisi. Kafkas Üniv. Vet. Fak. Derg., 12 (1), 91-96.
Niva M. 2007. All foods affect health: Understandings of functional foods and healthy eating among health-oriented Finns. Appetite, 48 (3), 384-393.