ÇOCUK KİTAPLARINDA HAYVAN MİTLERİ

Çocuk edebiyatı eserlerinde geçen hayvanlara hangi mitolojik yüklemeler ve anlamlandırmaların yapıldığını tespit etmek, mitolojik hayvanların eserlerde nasıl yer aldığını ortaya koymak amacıyla yapılan çalışmada mitolojinin çocuk edebiyatındaki yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla Millî Eğitim Bakanlığının 2005-2018 yılları arasında ilköğretim okulları için okutulmasını tavsiye ettiği "100 Temel Eser” listesinde yer alan Türk Edebiyatına ait eserler (61 eser), mitolojik ve mitolojik anlam yüklenen hayvanları tespit etmek amacıyla okunmuştur. Doküman analizi ile belirlenen mitolojik hayvanlarla ilgili ögeler betimsel analiz ile yorumlanmıştır. İncelen çocuk edebiyatı eserlerinin hayvan miti çeşitliliği bakımından zengin olduğu görülmüştür. Nitekim eserlerde mitolojik hayvanlardan ejderha da dâhil olmak üzere 24 farklı türe mitolojik olarak yaklaşıldığı tespit edilmiştir. Çalışmada biri mitolojik kuş olan Zümrüdüanka da dâhil olmak üzere 7 farklı türüyle eserlerde mitolojik olarak en fazla işlenen hayvan, kuş olarak tespit edilmiştir. Kuş mitiyle toplumumuzun bilinçaltında kuş olup dertlerden uzaklaşma imajının yatmakta olduğu belirlenmiştir. At ve yılan; 100 Temel Eser seçkisinde kuştan sonra en fazla işlenen mitolojik hayvanlardır.

Anahtar Kelimeler:

Çocuk edebiyatı, mitoloji, 100 Temel Eser, mit

ANIMAL MYTHS IN CHILDREN’S BOOKS

The target was to determine the place of mythology in children’s literature in this study which aimed at presenting how mythologic animals took place in works and which mythologic meanings and interpretations were laid on animals in children’s literature books. For this purpose, 61 books were read in order to determine the mythologic animals and the animals which were attributed a mythological meaning. The books belonged to Turkish Literature within the list of “100 Basic Works” that were recommended by The Ministry of Education through 2005-2018 to be read at primary schools. The elements regarding mythologic animals were determined with document analysis and interpreted through descriptive analysis. It was seen that the works of children’s literature being analysed were rich in terms of animal myth variety. Thus, it was identified that there were 24 different types of mythologic animals which were mythologically approached including dragons in the works. In the study, the bird was identified as the animal which was mentioned mythologically the most in the works with 7 different types including one of the mythological birds, Phoenix. It was found that the reason for using bird myth was the idea of flying away from troubles like a bird in our society’s subconscious. The horse and the snake were the most discussed animals within 100 Basic Works anthology after bird.

Keywords:

Children's literature, mythology, 100 Basic Works,

PDF

___

Akyıldız, E. C. (2017). Söylencelerde ve masallarda elma sembolü. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 1043-1060.
Arıcan, S. ve Yılmaz, B. (2010). 100 temel eser uygulamasının öğrencilerin okuma alışkanlıklarına etkisi ve bu uygulamada kütüphanelerin rolü konusunda öğretmen görüşleri. Türk Kütüphaneciliği, 24(3), 495-518.
Armutak, A. (2004). Doğu ve batı mitolojilerinde hayvan motifi II. Sürüngenler, balıklar, kanatlılar ve mitolojik hayvanlar. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 30 (2), 143-157.
Ateş, F. (2017). Saim Sakoğlu’nun “Kıbrıs Masalları” adlı kitabında yer alan mitolojik unsurlar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(11), 199-220.
Ayaz, B. (2016). Tufan mitleri. F. A. Turan ve M. Ozan (Ed.), Türk mitolojisine giriş. (249-258). Ankara: Gazi Kitabevi.
Çalışkan, A. (2016). İlköğretim 100 temel eser içerisinde yer alan dünya edebiyatına ait eserlerin değerler eğitimi açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
Dilek, İ. (2014). Resimli Türk mitoloji sözlüğü (Altay-Yakut). Eskişehir: Eskişehir Valiliği.
Çoruhlu, Y. (2012). Türk mitolojisinin ana hatları. 5. Baskı. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
Sakaoğlu, S. ve Duymaz, A. (2011). İslamiyet öncesi Türk destanları. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Duymaz, A. (1998). Anadolu ve balkan Türklerinin halk anlatmalarında mitolojik bir kuş: Zümrüdü anka. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 91-97. Ergun, P. (2016). Türk mitolojisinde ağaç kültü. F. A. Turan ve M. Ozan (Ed.), Türk mitolojisine giriş. (109-132). Ankara: Gazi Kitabevi.
Gedik, S. (2-5 Mayıs 2019). Şahmaran ve dünya mitolojisinin yılan karışımlı diğer mitik yaratıklarının karşılaştırmalı bir analizi. Uluslararası Mitoloji Sempozyumu Bildiri Kitabı, 821-832, Ardahan.
Gökben Saluk, R. (2016). Mit ve mitoloji. F. A. Turan ve M. Ozan (Ed.), Türk mitolojisine giriş. (7-16). Ankara: Gazi Kitabevi.
Tanpolat, C. (2016). Doğu ve batı kültürlerinde başlıca hayvan mitleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kantar, Ş. (2014). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde 100 temel eser yoluyla değerler eğitimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Karadavut, Z. (2010). Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. Millî Folklor, 22(85), 71-80.
Ocak, A. Y. (2009). İslâm’ın temel inançları etrafında oluşan “mitolojik” kültür: “İslâm mitolojisi” yahut İslâm ilahiyatının ihmal edilmiş önemli bir sorunsalı. (Bir “mise-en-question” denemesi). İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 6(1), 137-163.
Okur, A. ve Arı, G. (2014). Öğrencilerin ilköğretim 100 temel eseri okuma durumu. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 173, 307-328.
Seyidoğlu, B. (1996). Mitolojik dönemde at. Prof. Dr. Umay Günay armağanı. Ankara: Feryal Matbaası.
Türkyılmaz, M. ve Kuş, Z. (2014). İlköğretim 100 temel eserde çocuk hakları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(15), 39-63.
Türktaş, M. (2017). Anadolu’da anlatılan kuş efsaneleri. G. Naskali (Ed.), Kuş kitabı, (27-37). İstanbul: Kitabevi Yayınevi.
Uğurlu, N. (2012). Türk mitolojisi. 1. Baskı. İstanbul: Örgün Yayınevi.
Uraz, M. (1994). Türk mitolojisi, İstanbul: Düşünen Adam Yayınları.
Yalçınkaya, F. (2019). Anadolu efsanelerinde kadın ve çocukların kuşa dönüşmesi motifi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 12(28), 945-955. DOI Number: 10.12981/mahder.585003.
Yeşil, S. (2-5 May 2019). Türk ve Arap mitolojisinde ortak hayvan figürleri. Uluslararası Mitoloji Sempozyumu Bildiri Kitabı, 833-842, Ardahan.
Yıldırım, Şimşek, (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.