Kilis ve Çevresinde Zeyrat Günleri Geleneği

Kilis ili ve köylerinde her yıl Nisan sonu veya Mayıs başlarında zeyrat adı verilen geleneksel bir uygulama yaşatılmaktadır. Bu günlerde köy halkı en yakındaki ziyaret yerine giderek kurbanlar kesmekte, burada hazırladıkları yemekleri davetlilerle birlikte topluca yemektedirler. Bazı köylerde duruma göre yağmur duası yapılmakta, dualar edilmekte, dilekler dilenmektedir. Yörede zeyrat (ziyaret sözcüğünden bozulma) denilen bu yerlerin bazılarında bir türbe, bir mezar yahut ağaçlık bir alan olduğu görülmektedir. Türk kültüründe takvime bağlı geçiş dönemleri Nevruz, Hıdırellez gibi adlarla geniş coğrafyalarda yaygın şekilde kutlanmaktadır. İlk bakışta zeyrat günleri de takvime bağlı olarak düzenlenen bu tür törensel uygulamalardan biri gibi görünse de mezarların ziyaret edilmesiyle atalar kültünü, ağaçlık alanların ziyaret edilmesiyle de ağaç kültünü ve kurban ritüelini barındıran sentez bir uygulamadır. Bu yönüyle halk kültürü bağlamında önem arz eden geleneksel bir uygulama niteliğindedir. Bazı köylerde zeyrata çıkılan yerlerdeki dua edilen mezarların kime ait olduğu bilinmemektedir. Hatta mezar bile olup olmadığı belli olmayan bu yerler taşlarla çevrilerek kutsanmıştır. Bu yaygın olarak karşılaştığımız atalar kültüne ait bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır. Yine belli ağaçların kutsanması, bu ağaçlara dualar edilmesi de mitolojik kökenli uygulamalardandır. Çalışmada zeyrat günleri geleneği tanıtılarak ritsel uygulamalar analiz edilmiş; eski ve günümüz uygulamaları karşılaştırılacak toplum hayatındaki fonksiyonları tespit edilmiştir. Zeyrat günleri geleneği ile ilgili veriler gözlem ve görüşme yöntemiyle elde edilmiş olup bu veriler kültür analizi deseni yaklaşımıyla değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

ziyaret yerleri, mevsimsel törenler, atalar kültü

The Tradition of Zeyrat Days in Kilis and Around

Every year in Kilis province and its villages, a traditional practice called zeyrat is being held in late April or early May. In this days, people go to their nearest places instead of going to sacrifices and eat the food they prepare here together with the guests. According to the situation in some villages, a prayer for rain is made, prayers are made, wishes are made. It is seen that some of these places called zeyrat in the region are a tomb, a grave or a wooded area.The transitional periods connected with season such as Nevruz, Hıdırellez are widely celebrated in wide geographical areas in Turkish culture. At first sight, the days of Zeyrat seem to be one of these ceremonial practices depending on the season. But this practice is a synthesis practice involving ancestors cult, tree cult, and sacrifice ritual. In this direction, the practice is a traditional practice which is important in the context of folk culture.In some villages, it is not known who belongs to the graves in the places where they are visited. These places, which are not even known as graves, are blessed by turning them with stones. This situation emerges as an application of ancestral cults. In addition, the blessing of certain trees is mythological origin. In this article, ritual practices were analyzed by introducing the tradition of zeyrat days; old and present practices are compared and their functions in society life are revealed. The data in the study were obtained by observation and interview. This data has been evaluated using the approach of culture analysis.

Keywords:

Visit to the grave, seasonal ceremonies, ancestor cult,

PDF

___

Atasağun, G. (2006). Ziyaret fenomeni, SÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, s. 33-60.
Benlioğlu, A. (2007). Kilis’te türbeler ve türbeler etrafında anlatılan menkıbeler, Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Fen Edebiyat Fak. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Bitirme Tezi.
Çobanoğlu, Ö. (2001). Türk mitolojisi, Türk Dünyası Edebiyat Tarihi-I, Ankara: AKM Yayınları, s. 1-85.
Ekici, M. (2010). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
Ekici. M. (2002). Tire yöresi yağmur duası gelenekleri, Milli Folklor, 56, s. 46-52.
Eliade, M. (2003). Dinler tarihine giriş (çev. Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Erdiç, Ş. (2017), Bir inşa süreci olarak fenomenolojik perspektifte kutsal ve kutsallaşma -ziyaret fenomeni örneği-, Millî Folklor, 114, s. 39-51.
Ergun, M. (2000). Türk ağaç kültü inancının Dede Korkut hikayelerindeki yansımaları, Milli Folklor, 47, s. 22-30.
Ergun, P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü, Ankara: AKM Yayınları.
Esin, E. (2001). Türk kozmolojisine giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Gültekin, M. (2014). Sarılar köyü Çıralık Çepni Alevi ziyareti ve Türk ağaç kültüne bağlı bazı inanış ve uygulamalar, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 70, s.73-95.
Günay, Ü. (2003). Türk halk dindarlığının önemli çekim merkezleri olarak dini ziyaret yerleri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, s. 5-36.
Günay, Ü., Güngör H., Taştan, V., ve Sayım, H. (2001), Ziyaret fenomeni üzerine bir din bilim araştırması-kayseri örneği- Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
Günay, Ü. ve Güngör, H. (1997). Başlangıçtan günümüze Türklerin dinî tarihi, Ankara: Ocak Yayınları.
Güngör, H. (2007). Geleneksel Türk dininden Anadolu’ya taşınanlar, Yaşayan Eski Türk İnançları Bilgi Şöleni: Bildiriler,
Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, s.1-6.
Kıyak, A. (2012). Halk dindarlığı bağlamında kutsal mekân anlayışı -Baskil Örneği-, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, s. 159-181.
Konyalı, İ. H. (1968). Âbileri ve kitâbeleri ile Kilis tarihi, İstanbul: Fatih Matbaası.
Örnek, S. V. (1966). Sivas ve çevresinde hayatın çeşitli safhalarıyla ilgili batıl inançlar ve büyüsel işlemlerin etnolojik tetkiki, Ankara: Ankara Ü., DTCF Yay.
Selçuk, A. (2010). Dede mezarındaki sır: ziyaret fenomeni ve kutsalın tezahürleri, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 56, s. 61-72.