Ombudsmanı beklerken: Anayasa mahkemesi'nin kamu denetçiliği kurumu kanunu iptaline dair gerekçeli kararı üzerine bir inceleme

İlk kez 19. yüzyılda İsveç’te kurulan ombudsman, kurumun aynı adla bütün dünyada hızla yayılması sonucu hemen her kıtada bilinen bir kavram halini almıştır. Ombudsman kurumunun sayısı yalnızca kamu sektöründe ve ulusal düzeyde 2009 yılı itibariyle çoktan 120’yi aşmıştır. Türkiye ombudsman kurumuna sahip ülkeler listesinde yer almıyor olsa da bu listeye girmeye hiç bu kadar yakın olmamıştı. Nitekim TBMM 28 Eylül 2008 tarihinde 5548 Sayılı Kamu Kurumu Denetçiliği Kanunu’nu kabul etmiştir. Fakat Anayasa Mahkemesi bu kanunu anayasaya ayıkırı bularak iptal etmiş ve gerekçeli kararını 4 Nisan 2009 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlamıştır. Bu makalede Anayasa Mahkemesi’nin söz konusu bu kararını inceleyecektir.

Waiting for an ombudsman: An analysis on the decision of the constitutional court on the public supervisory act

The term “Ombudsman” has become a worldwide phenomenon as a result of the signifi cant increase in the number of the Ombudsman institutions around the world. As of 2009 the Ombudsman institution exists in more than one hundred and twenty countries around the world at the national level and in the public service sector alone. Even though Turkey has not been among the countries that have established the Ombudsman institution, it has never come so close to be on the list. In this regard, Turkish Parliament passed the Public Supervisory Act, No: 5548 on 28/09/2008. However, the Constitutional Court annulled the act establishing an ombudsman’s offi ce and announced its reasoned decision on 04/04/2009. This article will review of this decision of the Constitutional Court.

PDF

___

Kitaplar ve Makaleler
Akıncı, Müslüm (1999), Bağımsız İdari Otoriteler ve Ombudsman, Beta, İstanbul.
Altuğ, Yılmaz (2002), Kamu Denetçisi (Ombudsman), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Arslan, Süleyman (1986), “İngiltere’de Ombudsman Müessesesi” 19 Amme İdaresi Dergisi, 156-173.
Arslan, Süleyman (1992), “Yıldırım Uluer’in Konuşmasına Katkı”, 1. Ulusal İdare Hukuku Kongresi 3. Kitap: Çeşitli İdare Hukuku Konuları, Danıştay Yayınları, Ankara.
Avşar, Zakir (1999), Ombudsman (Kamu Hakemi) Türkiye İçin Bir Model Önerisi, HAK-İŞ Yayınları, Ankara.
Balta, Tahsin Bekir (1970), İdare Hukukuna Giriş, TODAİ Yayınları, Ankara.
Baylan, Ömer (1977), Vatandaşın Devlet Yönetimi Hakkındaki Şikâyetleri ve Türkiye İçin İsveç Ombudsman Formülü, İçişleri Bakanlığı Tetkik Kurulu, Ankara.
Erhürman, Tufan (1995), Dünyada ve KKTC’de Ombudsman, Işık Kitapevi, Lefkoşa.
Erhürman, Tufan (1998), “İnsan Haklarını Koruma Mekanizması Olarak Ombudsman Kurumu”, Türkiye’de İnsan Hakları Konferansı.
Erhürman, Tufan (2000), “Türkiye İçin Nasıl Bir Ombudsman Formülü”, 1–4 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 155-180.
Gerekçeli Anayasa Önerisi (1982), AÜHF Yayınları, Ankara.
Giddings, Philip-Sladecek, Vladimir-Bueso, Laura Diez (2000), “The Ombudsman and Human Rights”, Gregory, Roy-Giddings, Philip (Eds), Righting Wrongs: The Ombudsman in Six Continents, IOS Press, Oxford.
Özden, Kemal (2005), Ombudsman: Yeni Yönetim Anlayışı İçin Bir Model, Tasam Yayınları, İstanbul.
Pickl, Victor J. (1986), “Ombudsman ve Yönetimde Reform” Çev. Turgay Eren 19 Amme İdaresi Dergisi 37-46.
Temizel, Zekeriya (1997a), Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bağımsız Bir Denetim Organı: Ombudsman, IULA-EMME, İstanbul.
Temizel, Zekeriya (1997b), “Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bir Başka Denetim Organı: Ombudsman”, 14 Yeni Türkiye Dergisi 764-778.
Uluer, Yıldırım (1990), 1. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, 3. Kitap, İdari Yargı, Ankara.
Raporlar ve Planlar
1. İstişare Ziyaret Raporu (The Functioning of the Judicial System in the Republic of Turkey - Report of an Advisory Visit, European Commission (28 September - 10 October 2003)), _____http://www.abgm.adalet.gov.tr/>, 23/03/2006.
2. İstişare Ziyaret Raporu (The Functioning of the Judicial System in the Republic of Turkey - Report of an Advisory Visit, European Commission (11- 19 July 2004)), _____http://www.abgm.adalet.gov.tr/advisoryii.pdf>, 22/03/2006.
3. İstişare Ziyaret Raporu (The Functioning of the Judicial System in the Republic of Turkey - Report of an Advisory Visit, European Commission (13- 25 June 2005)), _____http://www.abgm.adalet.gov.tr/>, 22/03/2006.
Babüroğlu, Oğuz-Hatiboğlu, Nevra (1997), Ombudsman (Kamu Hakemi) Kurumu İncelemesi: Devlette Bir Toplam Kalite Mekanizması Örneği Yayın No. TÜSİAD-T/1997.
Düzenli Rapor 1998 (1998 Regular report on Turkey’s progress towards accession), _____http://ec.europa.eu/enlargement/turkey/key_documents_en.htm>, 21/03/ 2006.
Düzenli Rapor 2000 (2000 Regular report on Turkey’s progress towards accession), _____http://ec.europa.eu/enlargement/turkey/key_documents_en.htm>, 21/03/2006.
Düzenli Rapor 2004 (2004 Regular report on Turkey’s progress towards accession), _____http://www.deltur.cec.eu.int/!PublishDocs/en/2004_rr.pdf>, 21/03/2006.
Sekizinci Beş Yıllık (2001–2005) Kalkınma Planı Karar No: 697 Karar Tarihi: 27.6.2000.
TOBB, Avrupa Birliği’ne Tam Üyelik Sürecinde Türkiye’de Yönetimin Yeniden Yapılandırılması (2000), Ankara.
TODAİE (1991), Kamu Yönetimi Araştırması–Genel Rapor , TODAİE, Ankara.
Yedinci Beş Yıllık (1996–2000) Kalkınma Planı Karar No: 374 Karar Tarihi: 18.7.1995.
Diğer
AK Parti Seçim Beyannamesi: “Her şey Türkiye İçin” _____http://www.akparti. org.tr>, 18/03/2006.
CHP Seçim Bildirgesi 2002: “Güzel Günler Göreceğiz!”, _____http://www. chp.org.tr/index.php?module=chpmain&page=list_party_info&info_ id=17&pid=148>, 18/03/2006.
8 Mart 2001 tarih ve (2001/235/EC) sayılı Konsey Kararı (Council Decision 2001/235/EC of March 2001 (OJ L 85, 24.3.2001)).
Dışişleri Bakanı Abdullah Gül’ün 10 Aralık 2005 tarihinde İnsan Hakları Günü nedeniyle yayınladığı mesaj,
_____http://www.mfa.gov.tr/MFA/Ministry/TheMinister/SpeechesofMinister/ Message_10December2005.htm>, 23/03/2006.
TBMM Başkanı Bülent Arınç’ın 9 Mayıs 2004 tarihinde Nevşehir’de düzenlenen “Hukuk Devletinde Ombudsmanın Rolü” konulu konferansındaki açılış konuşması _____http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tbmm_basin_aciklamalari. aciklama?p1=4947>, 23/03/2006.
COM (2004) 0656/fi nal sayılı Avrupa Parlamentosu İlke Kararı (European Parliament resolution on the 2004 regular report and the recommendation of the European Commission on Turkey’s progress towards accession COM (2004) 0656 -C6-0148/2004 -2004/2182(INI), _____http://europa.eu.int/eurlex/ lex/LexUriServ/site/en/oj/2005/ce226/ce22620050915en01890197.pdf>, 22/03/2006.
Hürriyet Gazetesi 15/06/2005,
_____http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2005/06/15/658315.asp>, 23/03/ 2006.
Türkiye Günlük Siyasi Gazetesi 08/09/2000,
_____http://www.turkiyegazetesi.com/news/home/>, 13/03/2005.