Nergis BİRAY

KAZAK BOZKIRINDA BAŞKALDIRI VE İSYANIN SESİ : AHMET BAYTURSINULI *

Özet: Yazıda, Kazak Türklerinin 20. yüzyıl başlarında yetiştirdiği aydınlardan Ahmet Baytursınulının hayatı, Çarlık Rusyasının Kazak halkına yapmış olduğu baskılara karşı çıkması, bu konuda isyan ve başkaldırma kelimelerinin anlamına yüklediği uyanmak, uyandırmak kavramları ele alınacaktır. Baytursınulının haksızlık ve hataları eleştirmesi, dolaylı anlatımla insanî değerleri şiirlerinde işlemesi, aydınlanmacılığı ve halkı uyandırma gayreti değerlendirilecektir. Baytursınulı, Kazak Türklerinin 20. yüzyıl başlarında yetiştirdiği önemli aydınlardan birisidir. O eğitimci, dilci, şair, yazar, fikir ve siyaset adamı olarak çok yönlü çalışmalarıyla Kazak Türklerinin aydınlanmasında önemli bir yere sahiptir. Baytursınulı, Çarlık Rusyasının Kazak halkına yapmış olduğu baskılara karşı çıkar. Sadece Ruslara değil basiretsiz ve dalkavuk Kazaklara da başkaldırır. Baytursınulı, sistemin eleştirilemediği yıllarda sistemi de, haksızlık ve hataları da eleştirmiş, bu konuları sembollerle ifade edebilmesinin yanında insanî değerleri şiirlerinde işleyerek dolaylı yoldan da anlatmıştır. Ele alınacak bazı şiirlerinde onun aydınlanmacılığının yanı sıra isyanlarını, halkı uyandırma gayretini, sistem karşısındaki açık tavrını görürüz.

B The Voice of the Insurrection and Rebellion in Kazakh Stepe: Ahmet Baytursınulı Голос восстания и бунта в казахской степи: Ахмет Байтурсунулы

Abstract: In this article, life of the Ahmet Baytursınulı who has grown in earlier 20th century in Kazakhstan; his objection about oppression of Tsarist Russia; the notions awake, waken that he attribute to wordsinsurrection and rebellion will be discussed. His criticism about injustices and faults; his handling humanitarian values in his poems with indirect speech; his effort about enlightenment and wakening the community will be evaluated. Baytursınulı is one of the most important highbrows that Kazakh Turks had raised. He was an educator, poet, writer, savant and a politician. He has an important place in Kazakh Turks wakening because of his versatile works. Baytursınulı argues against the pressure that put by tsarist Russia to kazakh people. He doesn t rebels only Russians. Also he rebels blind and sycophant Kazakhs. Baytursınulı criticizes the system, faults and injustices, in years that system can t be criticized. He could explain this topics with symbols and can explain humanitarian values mostly in a roundabout way. We can see his enlightened aspect, his riots, his effort for wakening the community and his attitude against the system.

PDF

___

Ahmet Baytursınulınıñ Ömiri men Qızmeti, http://rreferat.resurs.kz/ref/ahmet- baytursinulinin-omiri-men-kizmeti/0/ (28.03.2011) Ahmet Baytursınovtıñ Şığarmaları, http://bankreferatov.kz/en/adebiettanu/1438-a- baytursinovti-shiarmalari .html (29.03.2011) AKGÜL, Sinan (2011), Kazakistan Sahası Türk Edebiyatında Aydınlanma Evreleri Ve Realist Dirilişin İlk Öncüleri, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı Seminer Çalışması, Kars. ALİBEKİROĞLU, Sertan (2005), Kazak Alimi Ahmet Baytursunoglunun Hayatı ve Eserleri, (Danışman: Doç. Dr. Vahit TÜRK), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep. BAYTURSINOV, Ahmet (1991), Aq Col, Almatı: Calın. BİRAY, Nergis (2011), Ahmet Baytursınulı Şiirleri Üzerinde Dil ve Üslup İncelemesi, İstanbul: Bilge-Oğuz Yayınları. BURAN, Ahmet (2010), Kurşunlanan Türkoloji, Ankara: Akçağ Yayınları, 2. baskı. ERCİLASUN, Guljanat (2007), Stalin Doneminde Kazak Aydınların Tasfiyesi, Stalin ve Türk Dünyası, (Editörler: Emine GÜRSOY, NASKALİ-Liaisan ŞAHİN), İstanbul. HÜSEYİN, Köbey (2002), Kazak Dil Bilgini Ahmet Baytursınov, (Aktaran. Yrd. Doç. Dr. Ali Abbas ÇINAR), Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 14, s. 223- 233. KARA, Abdulvahap, Stalin Döneminde Kazakistanda Kolektifleştirme Siyaseti ve Açlık (Bu makale, Stalinizm ve Türk dünyası Sempozyumuna bildiri olarak sunulmuştur.) . www.tarihforumu.org (15.04.2011). KARA, Mehmet; İBRAHİM, Damira (2008), Qazaqtar Cäne Oyanuv Uğımı, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/7 Fall. KOÇ Kenan; İŞİNA, Almagül; KORGANBEKOV, Bolat (2007), Kazak Edebiyatı, C. 1 (Kazak Folkloru ve Sovyet Dönemi öncesi Kazak Edebiyatı), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları. KOÇ Kenan; İŞİNA, Almagül; KORGANBEKOV, Bolat (2007), Kazak Edebiyatı, C. 1I (Sovyet Dönemi ve Bağımsızlıktan Sonraki Kazak Edebiyatı), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları. KOKYBASSOVA, Gülnar (2009), Ahmet Baytursınov (Hayatı, Dilciliği ve Edebiyat Araştırmacılığı), (Danışman: Prof. Dr. Zeki Kaymaz), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı Türk Dili ve Lehçeleri Bilim Dalı, (Basılmamış Doktora Tezi), İzmir. Qazaq SSR Ğılım Akademiyası M. O. Evezov Atındağı Edebiyet Cene Öner İnstitutı (1989), BAYTURSINOV Ahmet - Şığarmaları, Almatı: Cazuvşı. ORALBAYEVA , Nurcamal (1998), Ahmet Baytursunulı. Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Dergisi, Sayı: 21, s. 90-96. SEYFULLİN, Saken (1999), Ahmet Baytursınoğlu 50ge Toldı, Ulttık Ruhtıñ Ulu Tını, Almatı: Ğılım. TÜRK, Vahit (2002), Kazak Aydınlanma Hareketi İçerisinde Ahmet Baytursınov ve Çalışmaları, Türkler, Ankara, C. 18, s. 665-673.