Türkiye’nin İlk Kanun Hükmünde Kararnameleri
Süre, amaç ve konusu yasama organı tarafından çıkarılan bir yetki yasasıyla belirlenen, Bakanlar Kurulunun yasama organından veya doğrudan anayasadan aldığı bir yetkiye dayanarak yapmış olduğu, kanuna denk sayılan ve geniş çaplı düzenleyici bir araç olan Kanun Hükümde Kararname (KHK) müessesi Türkiye’de 1971 yılında yapılan anayasa değişikliği ile hukuksal-yönetsel hayatımıza dahil olmuştur. Bu dahil oluşun ardından KHK’lar Türkiye’nin siyasal, yönetsel, hukuksal ve ekonomik yaşantısında çok önemli bir yere sahip olmuş, her dönemde ve her siyasal iktidar tarafından çok sık kullanılan bir müessese haline gelmiştir. Çalışma, yaklaşık yarım asırlık bir ömre sahip olmuş olan KHK’ların Türkiye tarihinde yaşanan birçok önemli değişim-dönüşüme aracılık etmesi ve hali hazırda hala yoğun olarak gündemde olması nedeniyle önemli görülerek ele alınmıştır. Çalışmada amaç Türkiye’de KHK müessesenin tarihçesini, çıkarılan ilk KHK’ları ve bu KHK’larla devlette yaşanan değişim-dönüşümü ortaya koymaktır. Bu kapsamda, Türkiye’de çıkarılan ilk KHK’ların kapitalizmin neoliberal evresine geçişte önemli bir araç haline gelerek devlette yaşanan değişim-dönüşümün adeta asli aracı haline geldiği ileri sürülmüştür. Çalışma sonucunda varsayımı destekler nitelikte olan: Türkiye’nin ilk KHK’larının bir yandan ekonomiyi bir yandan da kamu personel rejimini neoliberalize ettiği bulgusuna ulaşılmıştır. Çalışmada ilk önce kısaca tarihsel açıdan KHK müessesi ele alınacak, ardından Türkiye’nin ilk KHK’larının (1972-1980 yılları arasında çıkarılan 34 KHK), kapitalizmin neoliberal evresine geçiş döneminde (1972-1980 yılları arasındaki dönem) hangi alanları değişim-dönüşüme uğrattığı ortaya koyulacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Kamu Yönetimi, Kanun Hükmünde Kararname, Neoliberalizm
The First Decree Laws of Republic of Turkey
Decree Laws identified by an empowering act whose duration, purpose and subject are issued by legislative organ, which Council of Ministers issues based on the authority granted by legislative organs or directly from the constitution, are corresponding to law are extensively regulatory and were introduced to our legal-administrative life with Turkey’s constitutional amendment in 1971. The Decree Laws have had a significant role in political, administrative, legal and economic life in Turkey after its introduction and they became a practice commonly employed in each era and by every government. This study was carried out considering the decree laws which have been present for about half a century and are important since they have caused many significant alteration-transformation happened in the history of Turkey and have remained on the agenda. This study aims to put forth the history of decree laws in Turkey, the first decree laws issued and the alteration-transformation which occurred in Turkey due to these decree laws. In this regard, it was suggested that the first decree laws issued in Turkey had become a significant instrument in the period of transition to neoliberal phase of capitalism and the main instrument of the alteration-transformation which occurred in the state. As a result of the study, we acquired the finding that the first decree laws in Turkey had neoliberalized both the economy and the civil servant regime, which supports the hypothesis. Firstly, this study addresses the brief history of decree laws, then puts forth which areas were altered and transformed by the first decree laws (34 decree laws issued between 1972-1980) during the period of transition to neoliberal phase of capitalism (the period between 1972-1980).
Keywords:
Neoliberalism, Public Administration, Decree-Laws,
___
- Aglietta, M. (1979). A Theory Of Capitalist Regulation: The US experience. London. VersoBook.
- Akpınar, Ş. (2000). Ekonomik İZM'ler Ansiklopedisi. Konya: İSLAMTÜRK Yayınları.
- Arslan, O. (2012). Devlet Bürokrasisi ve Kamu Personel Rejimi. Ankara: İmge Kitabevi.
- Aybar, S. (2014). Türk Modernleşmesinde Finansın Rolü: 1970-1980. R. Barborosoğlu, & E. Zurcher içinde, Modernizmin Yansımaları: 70'li Yıllarda Türkiye (s. 87-109). Ankara: Efil.
- Birch, K., & Mykhnenko, V. (2010). A World Turned Right-Way Up. K. Birch, & V. Mykhnenko içinde, The Rise and Fall of Neoliberalism : The Collapse of an Economic Order? (s. 1-20). London: Zed Books.
- Boratav, K. (2018). Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2015. Ankara: İmge Kitabevi.
- Dikmen, A. (2015). Makine İş Kapitalizm ve İnsan, Ankara: Notabene Yayınları.
- Gözler, K. (2000). Kanun Hükmünde Kararnamelerin Hukuki Rejimi. Bursa: Ekin Kitabevi.
- Gülalp, H. (1993). Kapitalizm, Devlet ve Sınıflar. (O. Akınhay, & A. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Belge Yayınları.
- Harvey, D. (2007). Neoliberalism as Creative Destruction. Annals of the American Academy of Political and Social Science, 610, 22-44.
- Haspolat, E. (2012). Neoliberalizm ve Baskı Aygıtlarının Dönüşümü: Türkiye'de Özel Güvenliğin Gelişimi. Ankara: Notabene Yayınları.
- Jessop, B. (1990). Regulation Theories in Retrospect and Prospect. Economy and Society (19/2), (153-216).
- Kazgan, G. (1988). Ekonomide Dışa Açık Büyüme (2 b.). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
- Kepenek, Y. (2014). Türkiye Ekonomisi (27 b.). İstanbul: Remzi Kitapevi.
- Kotz, D. (2015). The Rise and Fall of Neoliberal Capitalism. Massachusetts: Harvard University Press.
- Lapavitsas, C. (2014). Neoliberal Dönemde Anayolcu İktisat Kuramı. A. Saad-Filho, & D. Johnston içinde, Neoliberalizm: Muhalif Bir Seçki (Ş. Başlı, & T. Öncel, Çev., s. 59-75). İstanbul: Yordam Yayıncılık.
- Munck, R. (2014). Neoliberalizm ve Siyaset, Neoliberalizmin Siyaseti. A. Saad-Filho, & D. Johnston içinde, Neoliberalizm: Muhalif Bir Seçki (Ş. Başlı, & T. Öncel, Çev., s. 106-122). İstanbul: Yordam Kitap.
- Nijs, L. (2016). Neoliberalism 2.0: Regulating and Financing Globalizing Markets: Pigovian Approach for 21st Century Markets. London: Palgrave Macmillan.Oğuz, Ş. (2006). Sermayenin uluslararasılaşması Sürecinde Mekansal Farklılaşmalar ve Devletin Dönüşümü. D. Y. (der.) içinde, Kapitalizmi Anlamak (s. 147-212). Ankara: Dipnot Yayınları.
- Özkazanç, A. (2010). Siyaset Sosyolojisi Yazıları: Yeni Sağ ve Sonrası.Ankara. Dipnot Yayınları.
- Palley, T. (2014). Keynesçilikten Neoliberalizme: İktisat Biliminde Paradigma Kavramı. A. Saad-Filho, & D. Johnston içinde, Neoliberalizm: Muhalif Bir Seçki (Ş. Başlı, & T. Öncel, Çev., s. 42-58). İstanbul: Yordam Kitap.
- Prechel, H. (2007). Politics And Neoliberalism: Structure,Process And Outcome. Oxford: Elsevier JAI Press.
- Saad-Filho, A., & Johnston, D. (2014). Neoliberalizm: Muhalif Bir Seçki. (Ş. Başlı, & T. Öncel, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap.
- Serim, E. (1977). İngiltere'de Yürütme Organının Yasal Kararlar Çıkarma Yetkisi. Ord.Prof.Dr.Sıddık Sami ONAR Armağanı (s. 811-835). içinde İstanbul: Fakülteler Matbaası.
- Steger , M., & Roy, R. (2010). Neoliberalism: A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press.
- Tutum, C. (1990). Kamu Personel Sorunu. Amme İdaresi Dergisi (23/3), 31-45.
- Sönmez, M. (1984). Özal Ekonomisi ve İşçi Hakları. İstanbul: Belge Yayınları.
- Yeldan, E. (2014). Üretim, Bölüşüm ve Büyümü Dinamikleri Açısından 70'li Yıllarda Türkiye Ekonomisi. R. Barborosoğlu, & E. Zurcher içinde, Modernizmin Yansımaları: 70'li Yıllarda Türkiye (s. 31-42). Ankara: Efil Yayınevi.
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Aydın KARAPINAR