Rus Dış Politikasında Batı Karşıtlığının Düşünsel ve Tarihsel Gelişimi

Bilindiği üzere, Rusya’ya ve onun Dünya siyasetindeki rolüne ilişkin tüm tartışmalarda, bu ülke ile Batı dünyası arasında derin ve önemli farklılıkların olduğu varsayımı verili bir durummuş gibi kabul görmektedir. Rusya’nın Bizans’tan aldığı Ortodoksluk tercihi ve uğradığı Moğol istilası nedeniyle Roma Germen hukuk düzeninin dışında kalmış olduğu yönündeki görüşler, bu varsayımın temel dayanaklarını oluşturmaktadır. Batı’da yaygın olan bu farklılık varsayımı aslında Rusya’da da kabul görmektedir. Batı’daki ‘Rusya’yı dışarıda tutma’ eğiliminin, Rusya’da Batı karşıtlığı biçiminde karşılık bulduğu söylenebilir. Rusya’daki Batı karşıtı görüşlerin gelişimi ise büyük ölçüde bu ülkenin sorunlu modernleşme sürecinin ürünüdür. Modernleşmenin yol açtığı sosyolojik ve psikolojik tepkiler, zamanla Rus siyasi yaşamında da önemli etkiler yaratacak olan Batı karşıtı hareketlere dönüşmüştür. Modernleşme ile gelenek arasındaki çatışmadan doğup, geliştiğini söyleyebileceğimiz çağdaş Rus düşüncesinde Batı ve onun değerleri, aslında hep önemli bir tartışma konusu olmuştur. Ancak kabul etmek gerekir ki, bu ülkedeki Batı karşıtlığı gerçekte soyut nitelikteki felsefi ve kültürel gerekçelere değil, maddi ve politik nedenlere dayanmaktadır. Zira Ruslardaki olumsuz Batı imajını pekiştiren ve bir anlamda ona meşruluk ya da geçerlilik kazandıracak birçok politik olaydan bahsetmek mümkündür. Çalışmanın amacı, Batı karşıtlığı olarak adlandırdığımız bu durumun çağdaş Rus düşüncesi içerisindeki düşünsel ve tarihsel gelişimini ortaya koyabilmektir.

Anahtar Kelimeler:

Rus dış politikası, Rus modernleşmesi, Slavofilizm, Avrasyacılık, Marksizm.

The Intellectual And Historical Development Of Anti-Westernism In Russian Foreing Policy

As it is known, in discussions pertaining to Russia and its place in world politics, the assumption that there is a profound and crucial difference between Russia and the Western World is usually taken for granted like a given fact. The mainstay of this view is the exclusion of Russia from the Roman-German law system because of Orthodox legacy of Byzantium inherited by Russia and the Mongol invasions. In fact this widespread assumption of the West has been acknowledged by Russia too. This “sorting out of Russia” tendency of the West has its counterpart in Russia as an Anti -Western sentiment. However the development of the Anti-Western vision in Russia is by a large extent the product of the problematic modernization of the country. The sociological and the psychological responses aroused by the modernization, in time, has transformed into the Anti-Western movement which would take an important place in Russian political life. The West and its values has always been a major topos in contemporary Russian thought born out of the modern-tradition conflict. Nevertheless, the Anti-Western movement depends more on the material-political reasons than the philosophical and cultural grounds since it is possible to cite many political incidents that could reinforce the negative Western image by justifying and validating it. This study aims to examine the historical and intellectual development of the Anti-Russian streak in contemporary Russian thought.

Keywords:

Key Words: Russian foreign policy, Russian modernization, Slavophilism, Eurasianism, Marxism.,

PDF

___

ANDERSON Benedict. Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. (Çev. İskender Savaşır). İstanbul: Metis, 1993.
ASPATURIAN Venon V. “Soviet Foreign Policy At The Crossroad: Conflict and/or Colla- boration?”. International Organization. Vol. 23. No. 3. 1969. ss. 589-620.
BERGER Peter L., Brigitte Berger and Hansfried Kellner. Modernleşme ve Bilinç. (Çev. Cev- det Cerit). İstanbul: Pınar Yayınları, 1985.
BORA Tanıl. “Rusya’da Radikal Sağ ve Avrasyacılık”. Uygarlığın Yeni Yolu Avrasya, Erol Göka ve Murat Yılmaz (Der.). İstanbul: Kızılelma Yayıncılık, 1998. ss. 41–51.
BRZEZINSKI Zbigniew. “Communist Ideology and International Affairs”. The Journal of Conflict Resolution. Vol. 4. No. 3. 1960, ss. 266-291.
CLEMENS Walter C. Jr. “Ideology in Soviet Disarmament Policy”. The Journal of Conflict Resolution. Vol. 8. No. 1. 1964. ss. 7-22.
DELANOI Gil. “Milliyetçili ve İdeolojik Kataliz”. Uluslar ve Milliyetçilikler. Jean Leca (Haz.). (Çev. Siren İdemen). İstanbul: Metis, 1998. ss. 31–38. d’ENCAUSSE Héléne Carrére. Tamamlanmamış Rusya. (Çev. Reşat Uzmen). İstanbul: Ötü- ken Yayıncılık, 2003.
DUGIN Aleksandr. Rus Jeopolitiği: Avrasyacı Yaklaşım. (Çev. Vügar İmanov). İstanbul: Küre Yayınları, 2003.
Szeftel, “The Historical Limits…”, s. 21. FLORINSKY Michael. “Russian Social and Political Thought, 1825-1855”. Russian Review. Vol. 6. No 2. 1947. ss. 77–85.
GÖNLÜBOL Mehmet. “Sovyet İdeolojisi ve Dış Politika”. A.Ü. SBF. Dergisi. Cilt XXIII, No: 1968.ss. 163–186.
GREENFELD Liah. “Alman Milliyetçiliğinin Doğuşu”. Doğu-Batı. Yıl 10. Sayı 39. 2006-07. ss. 31–57.
GUINS George C. “East and West in Soviet Ideology”. Russian Review.Vol.8.No. 1949.ss. 283.
GUINS George C. “Russia’s Place in World History”. Russian Review.Vol. 22.No. 4. 1963. ss. 355-368.
HALECKI O. “Imperialism in Slavic and East European History”. American Slavic and East European Review. Vol. 11. No. 1. 1952. ss. 1-26.
HALPERIN J. Charles. “George Vernadsky, Eurasianism, the Mongols and Russia”. Slavic Review. Vol. 41. No 3. 1982. ss. 477–493.
HOBSBAWM E.J. 1870’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit, Gerçeklik. (2.Bas.)
(Çev. Osman Akınbay) İstanbul: Ayrıntı, 1995.
HOLDEN Gerard. Russia After The Cold War: History and The Nation in Post-Soviet Security Po- litics. Colorado: Westview Press, 1994.
ISHBOLDIN Boris. “The Eurasian Movement”. Russian Review. Vol. 5. No 2. 1946. ss. 64–
ISWOLSKY Helene. “Vladimir Soloviev and the Western World”. Russian Review. Vol. 7. No. 1. 1947. ss. 16-23.
İREM Nazlı. “Aydınlanma ve Sınırlılık Siyaseti olarak Ulus Devlet Modernliği”. Doğu-Batı. Yıl 10. Sayı 39. 2006–07. ss. 129–179.
İŞYAR Ö. Göksel. “Gelenekçi Rus Klasik Avrasyacı Düşüncesinin Gelişimi ve Temel İlke- leri”. Doğu-Batı. Yıl 7. Sayı 25. 2003–04. ss. 179–219İŞYAR Ö. Göksel. Bölgesel ve Global Gü- venlik Çıkarları Bağlamında Sovyet-Rus Dış Politikaları ve Karabağ Sorunu. İstanbul: Alfa, 2004.
JAFFRELOT Christophe. “Bazı Ulus Teorileri”. Uluslar ve Milliyetçilikler. Jean Leca (Haz.). (Çev.Siren İdemen). İstanbul: Metis, 1998. ss. 54–65.
KOHN Hans. The Mind of Modern Russia: Historical and Political Thought of Russia’s Great Age. New York: Harper Torchbooks, 1962.
KOHN Hans. Panislavizm ve Rus Milliyetçiliği, (Çev. Agâh Oktay Güner). 3. Bas. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1991.
KOYRÉ Alexander. 19. Yüzyıl Başlarında Rusya’da Batıcılık, Ulusçuluk ve Felsefe. (Çev. İzzet Tanju). İstanbul: Belge Yayınları, 1994.
KUBALKOVA Vendulka and Albert Cruickshank. Marxism and International Relations. Ox- ford: Clarendon, 1985.
LAVRIN Janko. “Vladimir Soloviev and Slavophilism”. Russian Review. Vol. 20. No. 1. 1961, ss. 11-18.
LAVRIN Janko. “Krieevsky and the Problem of Culture”. Russian Review. Vol. 20. No. 2. , ss. 110-120. LAVRIN Janko. “Populist and Slavophiles”. Russian Review. Vol. 21. No.4. 1962, ss. 307
LAVRIN Janko. “Chaadayev and the West”. Russian Review. Vol. 22. No.3. 1963, ss. 274
LECA Jean. “Neden Söz Ediyoruz?”. Uluslar ve Milliyetçilikler. Jean Leca (Haz.). (Çev. Siren İdemen). İstanbul: Metis, 1998. ss. 11–19.
LIGHT Margot. “Belief Systems and Soviet Foreign Policy”. Belief System and International Relations. Richard Little and Steve Smith (Ed.). Oxford: Basil Blackwell Ltd, 1988. ss. 126.
LLOBERA Joseph R. Modernliğin Tanrısı: Batı Avrupa’da Milliyetçiliğin Gelişimi. Ankara: Pho- enix, 2007.
MAZUREK Slawamir. “Russian Eurasianism-Historiosophy and Ideology”. Studies in East European Thought. No: 54. 2002. ss. 105–123.
ORTAYLI İlber. Gelenekten Geleceğe. (8. Bas.). İstanbul: Ufuk Kitapları, 2004.
ÖĞÜN Süleyman Seyfi. “Yerlici Kültüralizm: Kıyaslamalı Bir Değerlendirme”. Cogito. Sayı 1999. ss. 103–143.
ÖĞÜN Süleyman Seyfi. Mukayeseli Sosyal Teori ve Tarih Bağlamında Milliyetçilik. İstanbul: Alfa, 2000.
ÖZKIRIMLI Umut. Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış. İstanbul: Sarmal Yayınevi, 1999.
POSPIELOVSKY Dimitry. “A Comparative Enquiry into Neo-Slavophilism and Its Ante- cedents in the Russian History of Ideas”. Soviet Studies. Vol. 31. No. 3. 1979. ss. 319-342.
PUSHKAREV S. G. “Russia and The West: Ideological and Personal Contacts Before ”. Russian Review, Vol. 24. No. 2. 1965. ss. 138-164.
RAHR Alexander. “Rus Dış Politikasında Atlantikçilere Karşı Avrasyacılar”. Uygarlığın Yeni Yolu Avrasya, Erol Göka ve Murat Yılmaz (Der.). İstanbul: Kızılelma Yayıncılık, 1998. ss. 41–51.
SANDER Oral. Siyasi Tarih: İlkçağlardan 1918’e. (8. Bas.). Ankara: İmge, 2000.
SARIBAY Ali Yaşar. “Postmodern Kapitalizm Olarak Globalizm ve 1980’ler Türk Moder- nitesi”. Liberalizm, Devlet, Hegemonya, E. Fuat Keyman (Der.). İstanbul: Everest, 2002.
SAUNDERS David. “The Political Ideas of Russian Historians”. The Historical Journal. Vol. No. 3. 1984. ss. 757-771.
SERGOUNIN, Alexander A. “Post-Communist Security Thinking in Russia: Changing Pa- radigms”. Copenhagen Peace Research Institute Working Papers. (July 1996).
SMITH Anthony D. Milli Kimlik. (3. Bas.). İstanbul: İletişim, 2004.
SMITH Graham. “The Masks of Proteus: Russia, Geopolitical Shift and the New Eurasi- anism”. Transactions of the Institute of British Geographers New Series.Vol. 24.No. 4.ss. 477-493. SMITH Hazel. “Marxism and International Relations Theory”. Contemporary International Relations: A Guide to Theory. A.J.R. Groom and Margot Light (Ed.). London: Pinter Publis- hers, 1994. ss. 142-155.
SOLJENİTSİN Alexander. Rusya Nasıl Kurtulur? İstanbul: Remzi Kitabevi, 1990.
STAMMLER Heinrich. (1960) “The Great Tradition in Russian Philosophy”. Russian Revi- ew. Vol. 19. No. 3. ss. 254-266.
STEIN Howard F. “Russian Nationalism and The Divided Soul of The Westernizers and Slavophiles”. Ethos. Vol. 4. No. 4. 1976. ss. 403-438.
SZEFTEL Marc. “The Historical Limits of the Question of Russia and the West”. Slavic Review Vol. 23, No. 1. 1964. ss. 20-27.
SZEFTEL Marc.“Some Reflections on the Particular Characteristics of the Russian His- torical Process”.Russian Review, Vol. 23, No. 3. 1964. ss. 223-237.
THADEN Edward C. “The Beginnings of Romantic Nationalism in Russia”. American Slavic and East European Review. Vol. 13. No. 4. 1954. ss. 500-521.
TOYNBEE Arnold J. “Russia and The West”. Harper’s Magazine. Vol. 206/1234. 1953. ss. 58.
TRISHKA Jan F. “A Model For Study of Soviet Foreign Policy”. The American Political Science Review. Vol. 52. No.1. 1958. ss. 64-83.
TSYGANKOV Andrei P. “The Irony of Western Ideas in a Multicultural World: Russian’ Intellectuals Engagement With The ‘End of History’ and ‘Clash of Civilizations”. Interna- tional Studies Review. No. 5. 2003. ss. 53-76.
ULAM B. Adam. “Soviet Ideology and Soviet Foreign Policy”. World Politics. Vol. 11. No. 1959. ss. 153-172.
WALICKI Andrzej. “Russian Social Thought: An Introduction to the Intellectual History of Nineteenth-Century Russia”. Russian Review, Vol. 36, No. 1. 1977. ss. 1-45.
WALICKI Andrzej. Rus Düşünce Tarihi, 1760-1900: Aydınlanmadan Marksizme, (Çev. A. Şe- nel). Ankara: V. Yayınları, 1987.
WEHRSCHUTZ Christian F. “Rus Fikriyatının Parçası Olarak Avrasyacılık”. Uygarlığın Yeni Yolu Avrasya, Erol Göka ve Murat Yılmaz (Der.). İstanbul: Kızılelma Yayıncılık, 1998. ss. –40.
WIGHT Martin. “Why There Is No International Theory”. International Theory: Critical Investi- gations. James Der Derian (Ed.). New York: New York Uni. Pres, 1995. ss.15-35