Mütareke Yıllarında Osmanlı Topraklarında Göçleri Önlemeye Yönelik Çabalar

Osmanlı Devleti 1683’ten sonra kaybettiği topraklarla birlikte yeni bir sorunla karşıya karşıya kalmıştır. Balkanlar ve Kafkasya’dan Osmanlı topraklarına doğru Müslüman-Türk ahalinin göçleri başlamıştır. Kaybettiği topraklardan gerçekleşen göç taleplerine karşı devletin tutumu genellikle olumlu yönde olmuştur. Muhacir ve mülteciler ülke topraklarına kabul edilerek çeşitli yerlerde iskân edilmişlerdir. Ancak Mondros Ateşkes Anlaşması’nın ardından başlayan işgallerle bu defa muhacir ve mültecilerin sığındığı Anadolu topraklarında iç göçler başlamıştır. Bu şartlarda göç edecek başka bir yer kalmadığı için gerçekleşen göçlere karşı sergilenen tutum da farklı olmuştur. Bu çalışmada mütareke yıllarında hem Osmanlı Hükümeti’nin hem de Milli Mücadele taraftarlarının göçleri önlemeye yönelik çabalarının nedenleri, yapılan teşebbüsler ve sonuçları ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler:

Men-i Muhacerat, Göç, Batı Anadolu, Elviye-i Selâse, Mondros Mütarekesi

Efforts to Prevent Migration in Ottoman Territories During The Years After Armistice

Ottoman Empire faced a new problem with losing lost their territories after 1683. MuslimTurkish inhabitants’ migration had begun from the Balkans and the Caucasus to the Ottoman territories.The attitude of the state had been generally positive towards the motion of migration occurred in lost territory. Migrants and refugees to the territory of the country were

Keywords:

-,

PDF

___

AKŞİN Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, C.I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1998.
Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslar da ve Anadolu’da Ermeni Mezalimi, C.III –IV, Başbakan- lık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, Ankara 1997.
AYIŞIĞI Metin, Kurtuluş Savaşı Sırasında Türkiye’ye Gelen Amerikan Heyetleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2004.
BAYKARA Tuncer, ‘Batı Anadolu’daki Rum Nüfusunun XIX. Yüzyıldaki Durumu “Yeni Yunan Göçleri ve Yerli Hıristiyanların Yunanlaştırılması’, Üçüncü Askeri Tarih Semineri Bildirileri Tarih Boyunca Türk-Yunan ilişkileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1986, s.428-439.
BİLECEN Tuncay, ‘Balkan Harbi Yılları Rum Yerleşimlerine Muhacir İskânı’, Toplumsal Tarih, Sayı 156, Tarih Vakfı Yayını, Aralık 2006, s.32-37.
ÇAPA Mesut, ‘Anadolu’da Yunan İşgalinin Sebep Olduğu İç Göçler’, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.X, S.29, Temmuz 1994, s.379-389.
ÇİÇEK Rahmi, ‘Erzurum Vilâyet Kongresinde Alınan Kararlar ve Etkileri’, Ata- türk Yolu Dergisi, Cilt 2, Sayı 7, 1991, s. 513-537.
DAYI S. Esin, Erzurum Kongresi ve Elviye-i Selâse Meselesi, Atatürk Üniversitesi Ya- yınları, Erzurum 1997.
__________, ‘Elviye-i Selâse/Üç Sancak (Kars, Ardahan, Batum)’da Ermeni- lerin Türklere Yaptıkları Mezalim’, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Ensti- tüsü Dergisi, Sayı 23, Erzurum 2004, s.245-261.
DÖĞÜŞ Selahattin, ‘Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıktığı 19 Mayıs 1919’da
Türkiye’nin İçerisinde Bulunduğu Şartlar’, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 50, Cilt XVII, Temmuz 2001, s.327-344.
DÜNDAR Fuat, İttihat Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918), İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
ELDEM Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1994.
GÖKDEMİR A. Ender, Cenûb-i Garbî Kafkas Hükümeti, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1998.
GÜLER Ali, Dünden Bugüne Yunan-Rum Terörü, Ocak Yayınları, Ankara 1999.
HALAÇOĞLU Yusuf, XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşi- retlerin Yerleştirilmesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 3. Baskı, Ankara 1997.
İPEK Nedim, ‘Göçmen Köylerine Dair’, Tarih ve Toplum, Sayı 150, İletişim Yayın- ları, İstanbul 1996, s.15-21.
KAYA Erol, Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele’de Türk Mültecileri Vilâyât-ı Şarkiyye ve Aydın Vilâyeti Mültecileri (1915-1923), Ebabil Yayıncılık, Ankara 2007.
KIRZIOĞLU M. Fahrettin, Kars İli ve Çevresinde Ermeni Mezalimi, Kardeş Matbaası, Ankara 1970.
KODAL Tahir, ‘Milli Mücadele’de Denizli ve Önemi’, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 42, Cilt XIV, Kasım 1998.
McCARTHY Justin, Ölüm ve Sürgün, İnkılâp Kitabevi, 7. Baskı, İstanbul 1998.
ÖZGİRAY Ahmet, ‘Yunan Amaçları ve İtilaf Devletleri’, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 4, Ankara 1989, s.549-561.
ÖZKAYA Yücel, Milli Mücadele’de Ege ve Çevresi, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1994.
PANCAR Emine, ‘Yunan İşgalleri Karşısında Göç Hareketleri’, Çağdaş Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt VIII, Sayı 18-19, 2009/Bahar-Güz, s.55-67.
SARISIR Serdar, ‘Yunanlıların Batı Anadolu’da Nüfus Çoğunluğunu Sağlama Gayretleri ve Yunan Hükümeti’nin Bir Genelgesi’, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 37- 38, Mayıs-Kasım 2006, s.127-139.
SELEK Sabahattin, Anadolu İhtilali, Cilt 1, Kastaş Yayınevi, İstanbul 2004.
SELVİ Haluk, ‘Mondros Mütarekesi’nden Sonra Vilâyât-i Şarkiyye’de Nüfus’, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 50, Cilt XVII, Temmuz 2001, s.307-326.
SOFUOĞLU Adnan, ‘İzmir İşgali Sonrasında Yunanlıların Batı Anadolu’da İş- gali Genişletmeleri ve Bölgede Oluşan Milli Direniş’, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 29-30, Mayıs-Kasım 2002, s.131-142.
ŞAHİNGÖZ Mehmet, ‘Milli Mücadele’de Protesto ve Mitingler’, Türkler, Cilt 15, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.726-744.
URAL Selçuk, ‘Mütareke Döneminde Osmanlı Devleti’nin Elviye-i Selaâse Po- litikası’, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 23, Erzurum 2004, s.303-318.