Milli Mücadele Dönemi’nde Süryaniler

Mezopotamya’nın en eski halklarından olan Süryaniler, Hz İsa’nın tabiatı ile ilgili görüş ayrılıkları neticesinde çeşitli gruplara bölünmüşlerdir. Bu gruplardan biri olan Nasturiler, Osmanlı Devleti hakimiyeti altında inanç, ibadet ve yaşamlarına karışılmaksızın huzur içinde yaşarken Birinci Dünya Savaşı’nda Batılı devletlerin etkisiyle Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmışlardır. Nasturiler, Millli Mücadele döneminde de olumsuz faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bu makalede Milli mücadele döneminde Süryani ve Nasturilerin durumu anlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Süryaniler, Nasturiler, Milli Mücadele, Lozan Barış Konferansı, Ağa Petros.

Assyrians in The National Struggle Period

The Assyrians that is one of the oldest people of the Mesopotamia has been divided into various groups because of the difference of opinion about the nature of Jesus. While the Nestorians that is one of these groups were living in peace without interfering their beliefs, religious ceremonies, and life styles by Ottoman Empire under its sovereignty, they revolted against Ottoman Empire under the influence of western states during the World War I. They also involved in hostile acts during the national struggle. Assyrians and Nestorians situation in the National Struggle are tried to be expreesed in this article.

Keywords:

Assyrians, Nestorians, National Struggle, Lausanne Peace Treaty, Aga Petros. ,

PDF

___

Arşiv Belgeleri: Başbakanlık Osmanlı Arşivi DH.KMS., D:52/-1, G: 68. DH.İD., D: 123, G: 4. ATASE Arşivi İstiklal Harbi Kataloğu: K: 103, G: 80, B: 80-2., K: 109, G: 96, B: 96-1, K: 114, G: 3, B: 3-1, K: 347, G: 119, B: 119-1, K: , G: 6, B: 6-1, K: 347, G: 121, B: 121-1,2,3, K: 449, G: 65, B: 65-1, K: 1169, G: 5, B: 5-1, K: 348,
G: 78, B: 78-1, K: 401, G: 3, B: 3-1, K: 449, G:. 63, B: 63-1, K: 30, G: 33, B: 33-1,2, K: 205, G: 248, B: 248-4, K: 1154, G: 13, B: 13-1,2,4,5,7. Süreli Yayınlar: Aksiyon, 2-8 Mart 2002. İleri, 9 Şubat 1923. Milliyet, 19 Kasım 1977. Yeni Gün, 5 Şubat 1923. Araştırma Eserleri:
AKYÜZ Gabriyel, Tüm Yönleriyle Süryaniler, Kırklar Kilisesi Yayınları, Mardin 2005.
AKYÜZ Yahya, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu, (1919-1922), TTK y., Ankara 1975.
AKBIYIK Yaşar, “Kurtuluş Savaşı’nda Güneydoğu Anadolu’da Bölücülük Faaliyetlerine Kar- şı Tepkiler”, XII. Türk Tarih Kongresi, Bildiriler, C. IV, TTK y. Yayınları, Ankara 1994, s.1309-1322.
ALBAYRAK Kadir, Keldaniler ve Nasturiler, Vadi Yayınları Ankara 1997.
“Günümüzde Türkiye’deki Keldani Kilisesi”, Dinler Tarihi Araştırmaları III, Hıristiyanlık Dünü, Bu- günü ve Geleceği, Sempozyum, 9-10 Haziran 2001, Dinler Tarihi Derneği Yayınları, Ankara 2002.
ANZERLİOĞLU Yonca, Nasturîler, Tamga Yayıncılık, Ankara 2000.
ANZERLİOĞLU Yonca, “XIX. Yy. ve Sonrasında Nasturi Hıristiyanlarının Faaliyetleri”, Türk Yurdu, C. XVIII, S. 134, Ekim 1998, s. 178-187.
ATALAY Talip, “Lozan Antlaşması Öncesi ve Sonrasında Süryani Eğitim Kurumları”, http// www.suryaniler.com/makale-havuzu.asp?id=391. BİLGE Yakup, “Süryaniler ve Türkiye’deki Durumları”, Birikim, S. 71-72, Mart-Nisan 1995, s. 167.
BULAÇ Ali, “Patrik İlyas Efendi Meselesi” 10 Kasım 2009, http://www.tumgazeteler. com/?a=4433706.
BULUT Faik, Kürdistan’da Etnik Çatışmalar Dar Üçgende Üç İsyan, 2. Baskı, Evrensel Basım Ya- yın, İstanbul 2005.
ÇELİK Mehmet, Süryani Tarihi (I), Ayraç Yayınevi, Ankara 1996.
DOLAPÖNÜ Hanna, Tarihte Mardin, İstanbul, 1972.
DURAK Nihat, “Süryani Ortodoks Kilisesi”, Süryaniler ve Süryanilik, (Haz). Ahmet Taşğın, Ey- yüp Tanrıverdi, Canan Seyfeli, C. I, Orient Yayınları, Ankara 2005, s. 187-210.
ERDOST Muzaffer İlhan, Şemdinli Röportajı, Onur Yayınları, Ankara 1993.
ERGÜN Ömer, “Lozan’daki Azınlık Anlayışı ve Süryaniler”, Süryaniler ve Süryanilik, (Haz.) Ah- met Taşğın, Eyyüp Tanrıverdi, Canan Seyfeli, C. II, Orient Yayınları, Ankara 2005, s. 239-256.
ERTÜRK Yaşar, Büyük Oyunun Eski Perdesi Doğu Güneydoğu ve Musul Üçgeni(1918-1923), IQ Kül- tür Sanat Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2007.
GÜNEL Aziz, Türk Süryaniler Tarihi, Oya Matbaası, Diyarbakır 1970.
HÜR Ayşe, “Hoşgörü Tarihimizden Bir Yaprak Süryaniler”, 3 Mayıs 2010, http://www.suryani- ler.com/konuk-yazarlar.asp?id=404.
KARACAN Ali Naci, Lozan, y.y., Milliyet Yayınları, 1971.
KAŞGARLI Mehlika Aktok, Mardin Yöresi Halkından Türko-Semitler, Erciyes Üniversitesi Yayın- ları, Kayseri 1991.
KAYMAZ İhsan Şerif, Musul Sorunu Petrol ve Kürt Sorunları ile Bağlantılı Tarihsel ve Siyasal Bir İnce- leme, Otopsi Yayınları, İstanbul 2003.
Lozan Telgrafları, Türk Diplomatik Belgelerinde Lozan Barış Konferansı, C. I, (Haz.) Bilal N. Şimşir, TTK y., Ankara 1990.
Mardin İl Yıllığı, Mardin, 1967.
MATFIYEF K. P., Asurlar ve Modern Çağda Asur Sorunu, (Çev.) Vahap Kelat, Kaynak Yayınları, İs- tanbul 1996.
MERAY Seha, Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler, Takım 1, C. I, Kitap 1-2, Ankara Üniver- sitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1970.
MERAY Seha L.- Osman Olcay, Osmanlı İmparatorluğunun Çöküş Belgeleri (Mondros Bırakışma- sı, Sevr Antlaşması, İlgili Belgeler), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, An- kara 1977.
Musul Kerkük İle İlgili Arşiv Belgeleri (1525-1919), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlü- ğü Yayınları, Ankara 1993.
Nestûrîler, İslam Ansiklopedisi, C. III, Maarif Matbaası, İstanbul 1944.
NUR Rıza-C. Joseph Grew, Lozan Barış Konferansının Perde Arkası, Örgün Yayınevi, İstanbul NUR Rıza, Hayat ve Hatıratım, C. III, Altındağ, Y.y., 1968.
ORAN Baskın, Türkiye’de Azınlıklar Kavramlar, Teori, Lozan, İç Mevzuat, İçtihat, Uygulama, İletişim Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2005. ; “Lozan’da Azınlıkların Korunması”, Toplumsal Tarih, S. 115, Temmuz 2003,
ÖKE Mim Kemal, İngiliz Ajanı Binbaşı E.W.C. Noel’in “Kürdistan Misyonu”, Boğaziçi Yayınları, İs- tanbul 1989.
ÖKSÜZ Hikmet, “Lozan’da Azınlıklar Meselesi”, Türk Yurdu, Kasım 1987, s. 87-98.
ÖLÇEN Yavuz, “Milli Mücadelede Mardin”, I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri, 28 Mayıs 2006, Ed. İbrahim Özcoşar-Hüseyin Güneş, Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi
Yayınları, İstanbul 2006, s. 656-665.
ÖZCOŞAR İbrahim, Bir Yüzyıl Bir Sancak Bir Cemaat,19. Yüzyılda Mardin Süryanileri, Beyan Ya- yınları, İstanbul 2008.
ÖZÇELİK İsmail, “İşgal Yıllarında Mardin”, I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri, 28 Mayıs 2006, Ed. İbrahim Özcoşar-Hüseyin Güneş, Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi
Yayınları, İstanbul 2006, s. 669-678.
ÖZDEMİR Bülent, Süryanilerin Dünü Bugünü, I. Dünya Savaşı’nda Süryaniler, TTK y. Yayınları, Ankara 2008.
ÖZTEMİR B.Murat, Yezidiler ve Süryaniler, Ekin Yayınları, İstanbul 1988.
SERTOĞLU Mithat, Süryani Türklerinin Siyasi ve İçtimai Tarihi, Baha Matbaası, İstanbul 1974.
SONYEL Salahi R., The Assyrians of Turkey Victims of Power Policy, TTK y., Ankara 2001.
SURMA d Bayt Mar Samcun, Ninova’nın Yakarışı, (Çev.Meral Barış), Avesta Yayınları, İstan- bul 1996.
TURAN Osman, Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi, C.I, Turan Neşriyat, İstanbul 1969.
Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl Lozan (1922-1923), Dışişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara 1973.
Yakın Doğu Meseleleriyle İlgili Lozan Barış Konferansı Tutanakları, 21 Kasım 1922-23 Temmuz 1923,
Birinci Takım, C. I, 1. Kitap, (Der.) Ahmet Yavuz, Dışişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara 1968.