Ahmet Ağaoğlu’nun Kaleminden Şarki Anadolu Islahatı (1913 – 1914)

Bir siyaset ve düşünce adamı olan Ahmet Ağaoğlu(Agayef), Türkçülük hareketi içinde etkin rol oynamıştır. Azerbaycan’da çeşitli gazetelere yazdığı yazılarla Türklerin haklarını savunmuştur. 1909’da İstanbul’a yerleştikten sonra, maarif müfettişliği görevine getirilmiştir. Farklı birkaç dergi ve gazetede çalıştıktan sonra Tercüman-ı Hakikat gazetesinin başyazarı olmuştur. Türk Derneği ve Türk Ocağı’nın kurucuları arasında yer alan Ağaoğlu, 1914 yılında Afyonkarahisar’dan mebus seçilmiştir. Tercüman-ı Hakikat’in başyazarı olduğu sıralar, Şarki Anadolu Islahatı konusunda kaleme almış olduğu yazılarında, ıslahat mevzusunu, Balkan ıslahatı ile mukayese ettiği gibi, bunun gerekliliği üzerinde de durmuştur. Ayrıca büyük devletlerin ıslahata dair yaklaşım ve niyetlerini de tasvir etmeye çalışmıştır. Osmanlı Hükümetinin ıslahat konusundaki istek ve iradesine de değinen Ağaoğlu, içte ve dışta Ermenilerden beklenen ölçüde bir katkının gelmediğine de işaret etmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ahmet Ağaoğlu, Dış Politika, Islahat, Ermeni Meselesi, Şarki Anadolu.

The Reform of The Eastern Anatolia From The Pen of Ahmet Ağaoğlu (1913 – 1914)

Ahmet Ağaoğlu (Agayef), a politician and a philosopher, played an active role in the Turkism movement. He defended the rights of Turks in the articles he wrote in various newspapers in Azarbaijan. After he settled down in İstanbul, in 1909, he was appointed as Minister of Education Inspectorate. He worked in several different newspapers, then he became the editorial writer of “ Tercüman-ı Hakikat” newspaper. Ağaoğlu, who is among the founders of “Türk Derneği” (The Association of Turks) and “Türk Ocağı” (The Organization of Turks), was selected as deputy from Afyon. During the time he was the editorial writer of Tercüman-ı Hakikat, he emphasized the necessity of this and compared this notion with the reform of Balkans, in the articles about the reform of the Eastern Anatolia. Furthermore, he tried to define the attitudes and intentions of great powers (states) towards reforming. Referring to the eagerness and determination of Ottoman Goverment, he also pointed out that the expected contribution was not carried out by the Armenians, neither inside nor outside the country.

Keywords:

Ahmet Ağaoğlu, Foreign Politics, Reform, Armenian Question, The Eastern Anatolia,

PDF

___

AĞAOĞLU (Agayef), Ahmet, “Vilayat-ı Şarkiye”, Tercüman-ı Hakikat, 21 Haziran 1913.
AĞAOĞLU Ahmet, “Vilayat-ı Şarkiye Meselesi”, Tercüman-ı Hakikat, 7 Temmuz 1913.
AĞAOĞLU Ahmet, “Elim Bir Derd”, Tercüman-ı Hakikat, 7 Temmuz 1913.
AĞAOĞLU Ahmet, “İstikbalimiz 1”, Tercüman-ı Hakikat, 17 Eylül 1913.
AĞAOĞLU Ahmet, “İstikbalimiz 3”, Tercüman-ı Hakikat, 22 Eylül 1913.
AĞAOĞLU Ahmet, “Garip Bir İddia 2”, Tercüman-ı Hakikat, 24 Teşrin-i Sani 1913.
AĞAOĞLU Ahmet, “İntihabat ve Boykotaj”, Tercüman-ı Hakikat, 28 Kanun-ı Sani 1914.
AĞAOĞLU Ahmet, “İntihabat ve Meclis-i Mebusan”, Tercüman-ı Hakikat, 7 Mart 1914.
AĞAOĞLU Ahmet, “Yine Islahat Meselesi”, Tercüman-ı Hakikat, 1 Kanun-ı Evvel 1913.
Ahmet Ağaoğlu, “İstikraz”, Tercüman-ı Hakikat, 11 Nisan 1913.
AĞAOĞLU Ahmet, “Şarki Anadolu Islahatı”, Tercüman-ı Hakikat, 8 Mayıs 1914.
Avusturya – Macaristan ve Ermeni Meselesi 1910 – 1913, V. Cilt A, Viyana, 2004.
Ermeni Komitelerinin Amaçları ve İhtilal Hareketleri, Genelkurmay Başkanlığı ATASE Yay., Ankara, 2003. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/1151/13519.pdf (Erişim Tarihi: 17/05/2010).
KARACA Ali, Anadolu Islahatı ve Ahmet Şakir Paşa (1838 – 1899), Eren Yayıncılık, İstanbul, 1993.
KARACA Erdem, “Türk Basınına Göre Birinci Dünya Savaşı Arifesinde Şarki Anadolu Meselesi”, Gazi Ü. SBE. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2005.
Münir Süreyya Bey, Ermeni Meselesinin Siyasi Tarihçesi (1877 – 1914), Başbakanlık Devlet Arşivleri Ge- nel Müdürlüğü Yay., Ankara, 2001.
Osmanlılar Ansiklopedisi, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 1999.
ÖZCAN Ufuk, Ahmet Ağaoğlu ve Rol Değişikliği, Donkişot Yay., İstanbul, 2002.
TÜRKMEN Zekeriya, Vilayat-ı Şarkiye Islahat Müfettişliği 1913 – 1914, TTK Yay., Ankara, 2006.