Osmanlı Ermenilerinin 1915’teki Tehciri: Bir Değerlendirme

Bu makalede 1915 olaylarına dair araştırmalardaki metot eksiklikleri ve olayların yorumlanmasına yönelik sübjektif yaklaşımlar eleştirilmektedir. Yazar, 24 Nisan 1915 tarihinde Ermeni komitelerinin kapatılması ve lider kadrolarının tutuklanmasından itibaren olayların Türk ve Ermeni tezlerini savunan tarihçiler tarafından ele alınışını belgeler ışığında değerlendirmektedir. Yapılan değerlendirmede 24 Nisan 1915 tutuklamalarının Ermenilerin imha operasyonuna hazırlık olduğu iddialarının temelsiz olduğu, tehcir kararının meşru bir güvenlik önlemi olarak uygulandığı ve Ermeni isyanlarının bu süreci hazırladığı belirtilmektedir. Ayrıca tehcir edilen insan sayısı, yolculuk esnasında meydana gelen ölümlerin oranı konusundaki bulguların duyumlara dayandığı, kayıp sayısının ise çok abartıldığı arşiv belgeleri ışığında ortaya konulmaktadır. Yazar, makalesinde belgeler ışığında 1915 olaylarının yeniden ele alınmasının gerekliliğinden hareketle, T.C. Başbakanının Türk-Ermeni tarihçilerinden oluşan bir komisyonun tartışmalı olan bu dönemi birlikte incelemesi çağrısının tutarlı olduğunu belirtmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ermeniler, Osmanlı İmparatorluğu, Ermeni Meselesi, Tehcir.

Ottoman Armenians and The 1915 Event of Displacement: A Criticism

This article criticizes the subjective approches adopted by the historians in dealing with the events of 1915 and also the lack of consistency in the interpretations of the conflict between the Muslims and the Armenians. The author makes evaluations about the way the subject is handled in the light of archival documents. The evaluations are based on the closing of the Armenian Committees on 24 April 1915, the arrests of the leading political figures and also about how these events are handled both by the Turkish and Armenian historians. In his assessments of the arrests of April 24, 1915 the authors argues that the state had only aimed at taking under control the activities of the revolutionaries, and the assertions that the arrests of these political figures was a preparation for the process to exterminate the Armenians is groundless. It is also argued in this article that the decision of relocations has been taken as a legal security measure and that the Armenian uprisings were the principle reason for this decision to be taken. Also discussed in this article are the number of people relocated and the ratio of deaths which took place during the marches of the convoys to the designated locations in southern parts of the Ottoman Empire. The author emphasising the importance of studying the events of 1915 on the basis of the archival documents welcomes the letter of the Turkish Prime Minister to the President of Armenia to the effect that an historical commission consisting of historians and other experts from two countries should be established to study the developments and events of 1915 not only in the archives of Turkey and Armenia but also in the archives of all relevant third countries.

Keywords:

Armenians, Ottoman Empire, Armenian Question, Forcible migrations,

PDF

___

Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, cilt 1-11, Genelkurmay Yayını, Anka- ra, 2005.
OHANDJANİAN Artem, 1915 Irrefutable Evidence: The Austrian Documents on the Ar- menian Genocide, Erivan, 2004.
ERICKSON, Edward J., Ordered to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Pres, Westport, Conn., 2001.
URAS Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, 2. Baskı, İstanbul, 1987.
LEWY Guenter, The Armenian Massacres in Ottoman Turkey, A Disputed Genocide, The University of Utah Press, Salt Lake City, 2005.
SELVİ Haluk, Birinci Dünya Savaşı’ndan Lozan’a Ermeni Meselesi, Sakarya Üniversite- si yay. Sakarya, 2007.
DİLAN Hasan, Fransız Diplomatik Belgelerinde Ermeni Olayları-Les evenements Ar- meniens dans Les documents diplomatiques Français, 1914-1918, Ankara, TTK yayını, cilt 1-VI.
ÖZDEMİR Hikmet ve diğerleri., Ermeniler Sürgün ve Göç, [Armenians: Exile and Migra- tion, Turkish Historical Society Publications], TTK yayını, Ankara, 2004.
ÖZDEMİR Hikmet, Salgın Hastalıklardan Ölümler: 1914-1918, Ankara, TTK, 2005.
ÖZDEMİR Hikmet (ed.) Türk-Ermeni İhtilafı: Belgeler, TBMM yayını, Ankara, 2007.
Johannes Lepsius, Der Todesgang des Armenischen Volkes, Potsdam 1919.
MC CARTHY Justin, The Ottoman Peoples and the End of Empire, London, 2001.
GÜRÜN Kamuran, Ermeni Dosyası, TTK yayını, Ankara, 1983.
ÇİÇEK Kemal, Ermenilerin Zorunlu Göçü: 1915-1917, [Forced Migration of Armenians], TTK, yayını, Ankara, 2004.
ÇİÇEK Kemal, “Ermenistan Penceresinden Türkiye ile Uzlaşma Şartları”, Türk-Ermeni İliş- kilerinin Gelişimi ve 1915 Olayları Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, (ed. Hale Şıvgın), Anka- ra, 2006, ss. 357-362.
BARDAKÇI Murat, Talât Paşa’nın Evrak-ı Metrûkesi, Everest, İstanbul, 2008
Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskanı, [Relocation and Resettlement of Ar- menians in the Ottoman Documents], Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 2007.
CHESTER R. Colby M., ìTurkey Reinterpretedî, The New York Times, Current History, vol. XVI., No: 6, September 1922, ss. 939-949. Eylül 1922.
ZEIDNER F. Robert, The Tricolor Over the Taurus 1918-1922, Turkish Historical Soci- ety, Ankara, 2005.
SONYEL R. Salahi, The Great War and the Tragedy of Anatolia, Turks and Armenians in the Maelstrom of Major Powers, Turkish Historical Society, Ankara, 2000.
SONYEL R Salahi, The Turco-Armenian Imbroglio (Türk-Ermeni Anlaşmazlığı), Lond- ra, 2005.
HALAÇOĞLU Yusuf, Sürgünden Soykırıma Ermeni iddiaları, [From Exile to Genocide: A Turk examines the Armenian claims against his country], Babıali Kültür yay. İstanbul, 2006.
HALAÇOĞLU Yusuf, Ermeni Tehciri ve Gerçekler: 1914-1918, Ankara, TTK yay. Anka- ra, 2002.
SARINAY Yusuf, “Ermeni Tehciri ve Yargılamalar 1915-1916” [Armenian Relocation and The Trials], Türk-Ermeni İlişkilerinin Gelişimi ve 1915 Olayları Uluslararası Sempozyumu Bildiri- leri, (ed. Hale Şıvgın), Ankara, 2006, ss. 257-265.
SARINAY Yusuf, “Decree of April 24, 1915 and Armenian Committee Members Arrested in İstanbul”, Ermeni Araştırmaları 15/16 (2007), ss.69-82.