Kültepe Tabletlerine Göre Asur Ticaret Kolonileri Döneminde Anadolu’da Üzüm Yetiştiriciliği ve Bağcılık

Kültepe metinlerine göre, Asur Ticaret Kolonileri Döneminde (M.Ö± 1975-1723) Anadolu’da üzüm, bilinen bir meyveydi. Kültepe tabletleri arasında, özellikle Kültepe’nin geç safhasını temsil eden, yerlilerin ticarette daha aktif rol aldığı Ib dönemi belgelerinden, yerli halkın tarım ve hayvancılık yaparak geçimini sağladığı anlaşılmaktadır. Yerlilerin yetiştiriciliğini yaptığı meyveler arasında ilk sırayı üzüm almaktadır. Üzüm, hem meyve hem de birtakım işlemlerden geçirildikten sonra şarap olarak tüketiliyordu. Üzüm yetiştiriciliğine bağlı olarak bağcılık Anadolu’da yaygındı. Yerlilere ait borç senetlerinde “ina /ana/ warki qitip ka/irānim” “bağ bozumunda/bağ bozumuna kadar/bağ bozumundan sonra” şeklinde, borcun ödeneceği zamanı belirtmek amacıyla zirai tâbirlerin tarihlemede kullanılması, bağcılığın, yerlilerin sosyal ve ekonomik hayatlarını şekillendiren ve Anadolu’da bir kültür olarak benimsenen tarımsal bir faaliyet olduğunu göstermektedir. Kültepe tabletleri arasında, Anadolu’daki şarap üretim merkezleri hakkında doğrudan bilgi veren metinler bulunmasa da, satır aralarında geçen ifadeler, Tegarama ve Zalpa şehirlerinin Eski Anadolu’daki şarap üretim merkezlerinden olabileceğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kültepe tabletleri, Asur Ticaret Kolonileri Dönemi, yerli halk, bağcılık, şarap üretim merkezleri

The Grape Growing and Viticulture in Anatolia in Assyrian Trade Colonies Period According to Kültepe Tablets

According to Kültepe texts in the Assyrian Trade Colonies Period (B.C. ±1975-1723) in Anatolia grape was known well fruit. İnside of Kültepe tablets is understood native public’s has been earned by farming and animal husbandry from Ib period documents which especially Kültepe’s late phase representing that native public’s was more active role in the trade. Their cultivation of the indigenous fruits are grapes which was the first place. Grape, wine and fruit were as well as being consumed after some actions. Depending on the grape growing the viticulture was widespread in Anatolia. In debt bills belonging to the natives ina /ana/ warki qitip ka/irānim” “at vintage / until vintage / after vintage” in the form of the loan will be paid in order to specify it when the use of the agricultural terminology dating, viticulture, social and economic lives of the native people that was shaped and in Anatolia adopted as a cultural show that was an agricultural activity. Although inside of Kültepe tablets that had been a wine production center in Anatolia there is no direct information about the texts in which the expressions passing between the lines, Tegarama and Zalpa that are cities in the ancient Anatolia suggest that there might be centres of the wine production.

Keywords:

Kültepe tablets, Assyrian Trade Colonies Period, native public, viticulture, centres of grape production ,

PDF

___

ALP Sedat, Hititlerde Şarkı, Müzik ve Dans, Hitit Çağında Anadolu’da Üzüm ve Şarap, Ankara 1999.
BALKAN Kemal, Mama Kralı Anum-Hirbi’nin Kaniš Kralı Waršama’ya Gönderdiği Mektup, Türk Tarih Kurumu Yayınları, VII/31a, Ankara 1957.
ÇEÇEN Salih-GÖKÇEK L.Gürkan, “Kültepe Tabletlerinde Yerli Tarihleme Usulleri”, Studies in Honor of Hayat Erkanal, Cultural Reflections, Homer Yayınları, İstanbul 2006, s. 218-221.
DERCKSEN Jan-Gerrit, “Observations On Land Use and Agriculture in Kaneš”, Old Assyrian Studies in Memory of Paul Garelli (Old Assyrian Archives, Studies, Volume 4), edt: C. Michel, Leiden 2008b, s. 140-157.
DOSSİN Georges, Correspondance de Iasmah-Addu (ARM 5), Paris 1952.
FORLANİNİ Massimo, “Gab Es Eine Hethitische Stadt Hamsa?”, Archivum Anatolicum, S. 3, Ankara 1997, s. 117-123.
GAVAZ Özlem Sir, “Hitit Kenti Zalpa’nın Yeri Üzerine”, Anadolu/Anatolia 31, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü Dergisi, Ankara 2008, s. 1-17.
GÖKÇEK L. Gürkan, “Asur Ticaret Kolonileri Çağı’nda (M.Ö. 1975-1723) Anadolu’da Hayvancılık ve Hayvan Ticareti”, Archivum Anatolicum 7/1, Ankara 2004, s. 59-78.
GÖKÇEK L. Gürkan, “Çivi Yazılı Tabletlere Göre Eski Anadolu’da Vergi Uygulamaları ve Kaçakçılık (M.Ö. 1975-1750)”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 2, Sayı 4, 2009, s. 147-155
GÖKÇEK L. Gürkan-KUZUOĞLU Remzi, “Kültepe Metinlerinde Geçen Hububat Türleri ve Ticareti”, Akademi Günlüğü Toplumsal Araştırmalar Dergisi, C. 1, Sayı: 2, Ankara 2006, s. 151-160.
GÜNBATTI Cahit, “Asur Ticaret Kolonileri Döneminde Anadolu Kralları ile Asurlu Tüccarlar Arasındaki İlişkilere Işık Tutan İki Yeni Belge”, XII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, C. 1, Ankara 1999b, s. 75-83.
HAWKİNS J. David. “Historical Significance of the Karahöyük (Elbistan) Stele” Aspects of Art and Iconography: Anatolia and its Neighbors. Studies in Honour of Nimet Özgüç, edt: M.J. Mellink-E. Porada and T. Özgüç, Ankara 1993, s. 273-279.
HECKER Karl vd., Kappadokische Keilschrifttafeln Aus Den Sammlungen Der Karlsuniversität Prag, Praha 1998.
KULAKOĞLU Fikri, Kültepe-Kaniš Kazıları 2006 Yılı Raporu, Ankara 2006.
MİCHEL Cécile, “A table avec les marchands paléo-assyriens,” in H. Waetzoldt and H. Hauptmann (edt), Assyrien im Wandel der Zeiten, Compte rendu des Rencontres Assyriologiques Internationales (CRRAI 39), Heidelberg 1997a, s. 95-113.
MİLLER, Jared L, “Anum-Hirbi and His Kingdom”, Altorientalische Forschungen 28, Berlin 2001, s. 65-101.
NASHEF Khaled, Die Orts- und Gevässernamen der altassyrischen Zeit Réportoire Géographique des Textes Cunéiformes (RGTC4), Wiesbaden 1991.
ÖZGÜÇ Tahsin, Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Kültepe Kazısı Raporu 1948, Ankara 1950a.
________ , Kültepe-Kaniš II, Eski Yakındoğu’nun Ticaret Merkezinde Yeni Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1986.
________ , Kültepe Kaniš/Neša, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005.
VEENHOF Klass R, “Een Oldassyrische Brief te Brussel” Akkadica 18, 1980, Bruxelles 1980, s. 31-44.
________, “Across the Euphrates”, Anatolia and the Jazira During the Old Assyrian Period, (Old Assyrian Archives, Studies, Volume 3), edt: J.G.Dercksen, Leiden 2008, s. 3-29. Kısaltmalar
ARM: Archives royales de Mari
BIN: Babylonian Inscriptions in the Collection of J.B. Nies
CAD: The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago.
CCT: Cuneiform Texts from Cappadocian Tablets in the British Museum
I:Tafelsignatur der Kültepe Tafelsammlung der Prager Karlsuniversität
ICK: Inscriptions Cunéiforms du Kültepe Resimler
Res.1: Kültepe II. kattan kulplu ve kulpsuz, yüksek ayaklı meyveliklerden bir örnek. (Tahsin Özgüç, 2005, s. 133)
Res. 2: 2006 yılı Kültepe kazısında ele geçen sekiz adet iri, üzüm taneli, sepet kulplu küçük kaplar. (Fikri Kulakoğlu, Kültepe-Kaniš Kazıları 2006 Yılı Raporu)
Res.3: Konya-Karahöyük’te bulunan, M.Ö 1750 yıllarına tarihlenen üzüm salkımı biçiminde bir lamba. Bir halkadan duvara aplik olarak asılarak kullanılıyordu. (Sedat Alp, 1999, s.75)
Res.4: 2006 yılı Kültepe kazısında ortaya çıkarılan, Roma dönemine ait dikdörtgen planlı sarnıç “şıralık” olarak nitelendirilmiştir. (Fikri Kulakoğlu, Kültepe-Kaniš Kazıları 2006 Yılı Raporu