İlk Dönem Cumhuriyet Türkiye’si Ulus İnşası Sürecinde Milliyetçilik ve Sivil-Etnik İkilemine Dair Teorik Tartışmalar

Soğuk Savaş sonrası süreçte bazı federal devletlerin çökmesi ve küreselleşmeyle birlikte devlet-vatandaş-millet ilişkisini belirleyen yeni tanımlamalara ihtiyaç duyulmuştur. Çünkü ulusal kültür ve alt kültür çerçevesini zorlayan yeni etnik ve ayrılıkçı milliyetçiliklerin, ırkçılığın, yabancı düşmanlığının yükselmesi; milliyetçilik sonrası süreçte hem ulusal hem de bölgesel ve küresel siyasette bir sorun haline gelmiştir. Ulusal kimlik, makro ölçekli ulusal devlet düzeni üzerine oturmuş uluslararası sistemde, sistemik olarak daha mikro ölçekli devlet dışı aktörlerin de önemli olduğu bir yapıya bürünmüştür. Böylece yeni rejim ve düzen; yeni uluslararası yapıda siyasette, ekonomide, demokrasi ve insan haklarını ön plana çıkaran tam liberalizasyona geçmeyi amaçlamıştır. Seçim sonrası süreçte Türkiye; sivil, siyasî, sosyal dinamiklerinin yardımıyla demokratik yapısını güçlendirmek için yeni bir anayasa hazırlamaktadır. Bu yeni sözleşmede, evrensel ve demokratik bir standardı sağlayarak, devlet-toplum-birey ilişkilerini etnik, ideolojik, dini-mezhepsel, cinsiyet ve her türlü ayrımcılığın önüne geçirerek çağdaş ve medeni yeni bir düzen oluşturmak istemektedir. Bizim bu makalede amacımız, Cumhuriyet’in erken dönemde, Osmanlı millet sistemi sonrasında, sivik-etnik milliyetçiliğin ötesinde farklı milliyetçilik türlerini tartışarak bir alternatif arayışıdır. Dönemin siyasî, sosyal ve kültürel çerçevesini betimleyerek -Turancılık, Pan-Türkizm, Misak-ı Millî, Anadolu Milliyetçiliği- gibi siyasî akımlara da kısmen atıflarla, Türkiye’nin ulus inşası sürecinde ulusal kimlik, laik devlet-toplum, ulusçuluk, vatandaşlık, milliyet gibi kavramları ele alarak yeni Türkiye ulus devlet modelinin tek, homojen bir millet, tek devlet, tek dil ve siyasî aidiyet oluşturmak için izlediği politikaları tartışacağız. Konuyu özellikle etnik ve sivil milliyetçilik bağlamında tartışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Milliyetçilik, Ulus Devlet, Türk Milleti ve Milliyetçilik, Etnik ya da Sivil Milliyetçilik, Ulus Devlet İnşası.

An Approach to Comprehend the Nation Building Process of the Early Period of Turkish Republic, Theoretical Discussions on Nationalism and the Civic/Ethnic Duality

After the Cold War era and globalization, the fall and division of some federal states also leaded to the need for redefining the relations between state and nation and citizen in the context of national cultureand subculture. It draws the attentions of the researchers with the rise of ethnic separatist nationalism, racism, xenophobia in the national, regional and global politics of post-national terms. It is a systemic change from the macro national state order into more non-state micro level actors as sub-national groups in the international system. Thus, new regimes and orders favor full liberalizations, politics, economics, democracy and human rights. Nowadays, Turkey tries to rewrite its constitution so as to deepen its democratic structure with the help of socio-political dynamics in post-election process. It will be designed as a social contract with the relations of state-society and individuals within the framework of universal democratic standards rather than ethnic, ideological, religious, gender exclusions. Our purpose in this article, to reconsider alternatives and discuss the various types of nationalist ideologies, ethnic versus civic nationalism, during the early Republican period after the Ottoman Legacy and the Millet system. Having expressing the political, social, cultural context of the terms (Turanism, Panturkism, Misak-ı Millî) we have mentioned about national building process. At last, we elaborated the formation of new state identity, secular state and society, nationhood, citizenship, nationality and perceptions of the Turkish nation state model: one nation, one state, one language, one flag…

Keywords:

Nationalism, Nation State, Turkish Nation and Nationalism, Ethnic or Civic Nationalism, Nation Building.,

PDF

___

ANDERSON Benedict, Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. Londra-New York: Verso 1991.
ANDİCAN, Ahat, Osmanlı’dan Günümüze Türkiye ve Orta Asya, Doğan Kitap, 2009.
BALAKRISHNAN Gopal (ed.), Mapping the Nation. Londra ve New York: Verso 1996.
BEINER Ronald (ed.), Theorizing Nationalism. Albany: State University of New York Press, 1999.
BLOOM William, Personal Identity, National Identity and International Relations, Cambridge: Cambridge University Press 1990.
BOBBİO Norberto, Democracy and Dictatorship, tr. Peter Kennealy, Polity Press, 1989.
BOZDOĞAN Sibel - Reşat Kasaba, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, 3. Basım, 2005.
CONNOR Walker, Ethnonationalism: The Quest for Understanding, New Jersey: Princeton 1994.
CLEVELAND William L., Modern Ortadoğu Tarihi, Agora, 2004-2008.
ÇAYLAK Adem - Mehmet Dikkaya vd., “Osmanlı ve Cumhuriyet Modernleş- tirmesinde Tarih, Din ve Etnisite Algısı”, Türkiye’nin Politik Tarihi içinde, Savaş Yayınevi, 2. Baskı, 2010.
DIECKHOFF Alain - Christophe Jaffrelot, Milliyetçiliği Yeniden Düşünmek: Ku- ramlar ve Uygulamalar, İletişim, 2005-2010.
DUNN John, “Nationalism”, Theorizing Nationalism içinde, ed. Ronald Beiner. Albany: State University of New York Press 1999.
DÜNDAR Fuat, Türkiye Nüfus Sayımlarında Azınlıklar, Doz Yayınları, İstanbul, 1999.
ERGIL Dogu, “Identity Crises and Political Instability in Turkey”, Journal of International Affairs. 2000, 54 (1): 43-62.
ERDENIR F. H. Burak, Avrupa Kimliği: Pan Milliyetçilikten Post Milliyetçiliğe, Ümit, 2005.
ERIKSEN Thomas Hylland, “Ethnicity versus Nationalism”, Journal of Peace Research, 1991, 28 (3): 263-278.
EROL Mehmet Seyfettin, “11 Eylül Sonrası Türk Dış Politikasında Yeni Vizyon Arayışları ve ‘Dört Tarzı Siyaset’”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Kış 2007.
ESMAN Milton J., Ethnic Politics. Londra: Cornell Univ. Press 1994.
GELLNER Ernest, Nations and Nationalism: Perspectives on the Past. Oxford: Blackwell 1983.
GELLNER Ernest, “Nationalism and Modernization”, Nationalism içinde, ed. John Hutchinson ve Anthony D. Smith. New York: Oxford University Press 1994.
GELLNER Ernest, Encounters with Nationalism, Oxford: Blackwell 1994.
GÖKALP Ziya, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, Bordo Y. 2006.
GÜZEL Şehmus, Devlet-Ulus, Alan Y., İstanbul, 1995.
GREENFELD Liah, Nationalism: Five Roads to Modernity. Cambridge, MA: Harvard University Press 1992.
GUIBERNAU Montserrat, Nationalisms: The Nation-State and Nationalism in Twentieth Century. Cambridge: Polity Press 1996.
GUIBERNAU Montserrat - John Rex (ed.), The Ethnicity Reader: Nationalism, Multiculturalism, and Migration. Maiden: Blackwell 1997.
HASTINGS Adrian, The Construction of Nationhood Ethnicity, Religion and Na- tionalism. Cambridge: Cambridge University Press 1997.
HEPER Metin, “The Ottoman Legacy and Turkish Politics”, Journal of Inter- national Affairs, 2000, 54 (1): 63-82.
HEPER Metin, Devlet ve Kürtler, Doğan Kitap, 2008.
HERTZ Frederick, Nationality in History and Politics: A Study of the Psychology and Sociology of National Sentiment and Character. New York 1944.
HOBSBAWM Eric, Nations and Nationalism since 1780. Cambridge: Cambridge University Press 1990.
HOBSBAWM E.J., Milletler ve Milliyetçilik, 2. bs., Ayrıntı y., İstanbul, 1995.
HUTCHINSON John - Anthony D. Smith (ed.). Nationalism. New York: Oxford University Press 1994.
IGNATIEFF Michael, Blood and Belonging: Journeys into the New Nationalism. New York: Farrar, Strauss & Giroux 1993.
JEAN Carlo, “The Role of the Nation State in Providing Security in a Chan- ged World”, 1998, The International Spectator 33 (1): 67-78.
KADIOGLU Ayse, “The Paradox of Turkish Nationalism and the Constructi- on of Official Identity”, Turkey: Identity, Democracy, Politics, ed. Sylvia Kedourie. Londra, Portland: Frank Cass, 1998.
KARPAT Kemal, Osmanlıdan Günümüze Ortadoğu’da Millet, Milliyet, Milliyet- çilik, Timaş Y. 2011.
KASABA Resat, “Kemalist Certainities and Modern Ambiguities”, Rethinking Modernity and National Identity in Turkey içinde, ed. Sibel Bozdogan ve Resat Ka- saba, Seattle: University of Washington Press 1997
KEDOURIE Elie, Nationalism. Londra: Hutchinson 1960
KELLAS James G., The Politics of Nationalsim and Ethnicity, 2. Baskı, New York: St. Martin’s 1998.
KENANOĞLU M. Macit, Osmanlı Millet Sistemi -Mit ve Gerçek-, Klasik, 2004.
KEYDER Çağlar, Memalik-i Osmaniye’den Avrupa Birliği’ne, İletişim Y. 2003.
KEYMAN Fuat, Turkiye ve Radikal Demokrasi: Modern Zamanlarda Siyaset ve De- mokratik Yönetim, İstanbul: Bağlam Yayınları 1999.
KIRISCI Kemal - Gareth Winrow, The Kurdish Question and Turkey: An Example of a Trans-State Ethnic Conflict, Portland: Frank Cass 1997.
KOHN Hans, The Idea of Nationalism. New York: Macmillan 1945.
KUBICEK Paul. 1999. “Turkish European Relations: At a New Crossroads,” Middle East Policy, 6 (4): 157-173.
KUPCHAN Charles A., “Introduction: Nationalism Resurgent”, Nationalism and Nationalities in the New Europe içinde, ed. Charles A. Kupchan, Londra: Cornell University Press, 1995, 1-14.
KYMLICKA Will, Çokkültürlü Yurtaşlık: Azınlık Haklarının Liberal Teorisi, Ayrıntı. 1995-1998.
LERNER Robert E. vd., Western Civilisations: Their History and Their Culture, Ele- venth Edition, New York: Norton, 1988.
MARDIN Şerif, Turkiye’de Toplum ve Siyaset, 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları 1995.
MABBOTT J. D., The State and the Citizen, Hutchinson University Library, London, 1967.
MCCULLOUGH H.B. (ed.). Political Ideologies and Political Philosophies. Toronto: Thompson Educational Publishing 1995.
MCCARTHY Justin, Ölüm ve Sürgün, Inkılap, 7. Bsm., 1998.
MEROM Gil, “Israel’s National Security and the Myth of Exceptionalism”, Political Science Quarterly, 1999, 114 (3): 409-434.
NAIRN Thomas, Faces of Nationalism: Janus Revisited, Londra, Verso 1997.
NIKOLAS Margareta Mary, False Opposites in Nationalism: An Examination of the Dichotomy of Civic Nationalism and Ethnic Nationalism in Modern Europe. Yayımlan- mamış Yüksek Lisans Tezi, Monash University, Centre for European Studies. The Nationalism Project’in internet sitesinden ulaşılabilir: http://www.natio- nalismproject.org/articles/nikolas/title.html, 1999
NOI Aylin Ünver. Avrupa’da Yükselen Milliyetçilik, IQ, 2007.
NORMAN Wayne, “Theorizing Nationalism (Normatively): The First Steps”, Theorizing Nationalism içinde, ed. Ronald Beiner. Albany: State University of New York Press, 1999.
OLSON Robert, “The Kurdish Rebellions of Sheikh Said (1925), Mt. Ararat (1930), and Dersim (1937-1938): Their Impact on the Development of the Turkish Air Force and on Kurdish and Turkish Nationalism”, Die Welt Des Islams, 40 (1), 2000, s. 67-94.
OPELLO W.C. - S. J. Rosow, The Nation-State and Global Order: A Historical Intro- duction to Contemporary Politics. Columbia: Columbia University Press 1997.
ORAN Baskın, Türkiyede Azınlıklar, İletişim, 6. Bsm, 2010.
ÖZBARAN Salih, Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları, Buca Sempozyumu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1994.
ÖZKIRIMLI Umut. Milliyetçilik Kuramları -Eleştirel Bir Bakış-, , 3. bs., Doğu Batı Y., Ankara, 2009.
ÖZDOĞAN Günay Göksu. “Turan”dan “Bozkurt”a -Tek Parti Döneminde Türk- çülük (1931-1946)-, İletişim y. İstanbul, 2001.
ÖZDOĞAN Günay Göksu & Gül Tokay. Redefining the Nation State and Citi- zen, Eren y., İstanbul, 2000.
ÖĞÜN Süleyman Seyfi. Modernleşme, Milliyetçilik ve Türkiye, Bağlam, 1995.
PARLA Taha, The Social and Political Thoughts of Ziya Gokalp, 1876-1924, Leiden: E.J. Brill 1985.
POULTON Hugh, “The Turkish State and Democracy”, The International Spec- tator, 34 (1), 1999, CLAO sayfalarından erişilebilir.
PRIZEL Ilya, National Identity and Foreign Policy: Nationalism and Leadership in Poland, Russia, and Ukraine. New York: Cambridge University Press 1998.
RAMET Sabrina, Social Currents in Eastern Europe: The Sources and Consequ- ences of the Great Transformation, 2. Baskı. Durham: Duke University Press 1995.
ROUX Jean-Paul. Türklerin Tarihi, çev. Aykut Kazancıgil ve Lale Arslan-Öz- can, Kabalcı, 7. bs., 2010.
SAID Edward, Entelektüel. İstanbul: İletişim Yayınları 1995.
SEYMOUR Michel, “On Redefining the Nation,” Monist, 82 (3), 1999, s. 411-445.
SMITH Anthony, National Identity, Londra: Penguin 1991.
SMITH Anthony D., “National Identity and the Idea of European Unity,” In- ternational Affairs. 1992, 68 (1): s. 55-76.
SMITH Anthony D., The Ethnic Origins of Nations. Oxford: Blackwell 1986
ŞIVGIN, Hale; “Ulusal Tarih Eğitiminin Kimlik Gelişimindeki Önemi”, Gazi Akademik Bakış, 2 (4), 2009, s. 35-52
ÜSTEL Füsun. “Makbul Vatandaş”ın Peşinde, İletişim, İstanbul, 2. bs., 2005
TACHAU Frank (??) “Language and Politics: Turkish Language Reform,” The Review of Politics.
TEMPELMAN Sasja, “Constructions of Cultural Identity: Multiculturalism and Exclusion”, Political Studies, 47, 1999, s. 17-31.
TOPRAK Binnaz, Islam and Political Development in Turkey, Leiden: E.J. Brill 1981.
WIBORG Susanne, “Political and Cultural Nationalism in Education: The Ideas of Rousseau and Herder Concerning National Education”, Comparative Education. 36 (2), 2000, s. 235-243.
WICKER Hans-Rudolf, “Introduction: Theorizing Ethnicity and Nationa- lism”, Rethinking Nationalism & Ethnicity: The Struggle for Meaning and Order in Europe içinde, H. R. Wicker, Oxford-New York, Berg 1997.
YACK Bernard, “The Myth of Civic Nation”, Theorizing Nationalism içinde, ed. Ronald Beiner, Albany: State University of New York Press 1999.
YENGİN M. Naci, Türkiye’de Ulus Devletin Dinamikleri, Bir Harf y., İstanbul, 2006.
YENİÇERİ Özcan, Türk Dünyasına Stratejik Bakış, IQ Kültür Sanat, 2008.
YENİÇERİ Özcan, Bağımlılık Paradigmaları ve Türk Dünyası,Kripto bsm, Ankara, 2011.
Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru, Tarih Vakfı y., 1998.