Klasik Dönemde Osmanlılarda Devlet Yönetim Anlayışına Dair Bazı Düşünceler

Türk-İslam devleti olması nedeniyle İslam hukukuna dayanan Osmanlı Devleti, aynı zamanda eski Türk devlet geleneği ve fethedilen yerlerin daha önceki uygulamalarını da içine alan bir devlet yönetim anlayışına sahipti. Osmanlı Devleti’nde bütün teşkilat, Padişahın mutlak ve ortak olunamaz egemenliğini gerçekleştirmek üzere kurulmuştu. Hükümet, eyaletlerin yönetimi ve ordu doğrudan Padişaha bağlı bir bütün olarak teşkilatlandırılmıştı. Bu bütünün merkezinde Padişah ve saray teşkilatı bulunuyordu. Merkez teşkilatı denildiğinde Padişah, vezir-i azam, saray, Divan-ı Hümayun ve ordu kurumları akla gelmektedir. Ayrıca Osmanlı devlet yönetiminin temel kurumlarından biri olan kul sistemi ile de, merkezî otoritenin imparatorluğun merkezi olan saraydan ülkenin uzak köşelerine kadar gerçekleştirilmesi sağlanıyordu. Bu çalışmada, Osmanlı Klasik Döneminde devlet kavramı ve sistemi, yönetim anlayışı, hukukî yapı, merkezî yönetim yapısı, Divan-ı Hümayun, tımarve kul sistemleri ve ilk teşkilat ve kurumsallaşma faaliyetlerine dair bilgi ve düşüncelere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Padişah, Osmanlı yönetim anlayışı, kul sistemi, Osmanlı Klasik Dönemi.

Some Thoughts on the Concept of State Administration in the Ottoman Classical Age

The Ottoman Empire, a Turco-Islamic state, developed a combined organisation of state, depending on the laws of Islam, traditions and the former applications of state on the conquered lands. The chief concern of the Ottoman administrative structure was to extend the supreme authority of the Sultan. The central and provincial administration and the Army were submitted to the Sultan’s absolute authority. The Ottoman rule at the centre was composed of the Sultan and the Sultan’s Palace. The official centre of administration consisted of the Sultan, the Grand Vizier, the Palace, the Divan- Hümayun and the Army. Additionally, the Kul System flourished the Sultan’s realm in the remote areas of the Empire. This study touches upon both information and some thoughts on the inital state organisation and functions of the Empire, its state concept and administration, law, central administration, Divan-ı Hümayun, the Tımar(fief) and the Kul Systems in the Ottoman Classical Age.

Keywords:

Ottoman State, Sultan, Ottoman concept of state, kul system, Ottoman Classical Age. ,

PDF

___

BARKAN Ömer Lütfi, “Türkiye’de Din ve Devlet İlişkilerinin Tarihsel Gelişimi”, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Semineri- Seminere Sunulan Bildiriler, TTK Yayınları, Ankara 1975.
BARKAN Ömer Lütfi, “Kanunname”, İslam Ansiklopedisi, C.7, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1987, s. 185- 196.
BELGE Murat, Osmanlı’da Kurumlar ve Kültür, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2005.
CİN Halil- S. Gül Akyılmaz, Tarihte Toplum ve Yönetim Tarzı Olarak Feodalite ve Osmanlı Düzeni, Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Adana 2000.
ELIBOL Ahmet, “Yeniçeriler ve İktidar Bağlamında Osmanlı Sisteminin Dönüşümü”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 3, Sayı 5, 2009, s. 21-40
ERGENÇ Özer, “Osmanlı Klasik Düzeni ve Özellikleri Üzerine Bazı Açıklamalar”, Osmanlı (Editör: Güler Eren, Bilim Editörleri: Kemal Çiçek, Cem Oğuz), C. 4, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 32- 39.
GÖKBİLGİN M. Tayyib, Osmanlı Müesseseleri Teşkilatı ve Medeniyeti Tarihine Genel Bakış, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1977.
GÜLER Ali vd., Türklük Bilgisi, Tamga Yayıncılık, 2. baskı, Ankara 2001.
HALAÇOĞLU Yusuf, XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Yapı, TTK Yayınları, 6. baskı, Ankara 2007.
İHSANOĞLU Ekmeleddin (Editör), Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, C.I, İstanbul 1994.
İNALCIK Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1300-1600, (çev. Halil Berktay), C. I, Eren Yayıncılık, İstanbul 2000.
İNALCIK Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600), (Çev. Ruşen Sezer), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2004.
İNALCIK Halil, Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Klasik Dönem (1302-1606): Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 41. baskı, İstanbul 2010.
KARPAT Kemal H., “Osmanlı Tarihinin Dönemleri: Yapısal Bir Karşılaştırmalı Yaklaşım”, Osmanlı ve Dünya, Osmanlı Devleti ve Dünya Tarihindeki Yeri (haz. Kemal Karpat), Ufuk Kitapları, İstanbul 2000, s. 119- 145.
MUMCU Ahmet, Hukuksal ve Siyasal Karar Organı Olarak Divan-ı Hümayun, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1976.
ORTAYLI İlber, Türkiye Teşkilât ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, 2. baskı, Ankara 2008.
PAKALIN Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.1, Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi, İstanbul 1983.
SERTOĞLU Midhat, Osmanlı Tarih Lûgatı, Enderun Kitabevi, 2. baskı, İstanbul 1986.
TANERİ Aydın, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş Döneminde Vezîr-i A’zamlık (1299- 1453), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1974.
TİMUR Taner, Osmanlı Kimliği, İmge Kitabevi, 3. baskı, Ankara 1998.
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Çandarlı Vezir Ailesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2.baskı, Ankara 1986.
ÜNAL Mehmet Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Kardelen Kitabevi, 2. baskı, Isparta 1998.
Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig II Çeviri (çev. Reşid Rahmeti Arat), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 5. baskı, Ankara 1991.