I. Dünya Savaşı’nda Müttefiklerin (İngiltere-Fransa) İskenderun Çıkarması Planı ve İkinci Çanakkale Korkusu

Osmanlı Devleti’nin savaşa girmesinden kısa süre sonra başlatılan Çanakkale Harekâtı başta İngiltere olmak üzere müttefiklerin büyük umutlar bağladığı ve neticesinin kolay ve hızlı biçimde alınacağına inandıkları bir operasyondu. İngiliz savaş kadrosunun en tepe noktasındaki isim olarak Savaş Bakanı Lord Kitchener başta olmak üzere diğer bazı yöneticiler eş zamanlı olarak İskenderun’a da bir çıkarma operasyonu başlatılması konusunda girişimde bulunmuşlar ve bu konuda Fransız müttefikleriyle fikir birliğine ulaşmaya çalışmışlardı. Oysaki daha Çanakkale operasyonunun ilk günlerinden itibaren beklenenin aksine kolay ve hızlı bir deniz zaferi elde edilemeyeceği anlaşılmıştı. Ayrıca İngiltere ve Fransa arasındaki müttefik olmalarına rağmen yaşanan güç mücadelesi, fikir ayrılıkları ve bilhassa Suriye’nin savaş sonrası statüsü noktasında mutabakatın tam olmaması nedeniyle İskenderun üzerine bir operasyon planı hayata geçirilemedi. Bu noktada İngiliz makamları bölgedeki Ermeni nüfusunun desteğini alacaklarını ve burada bulunan az sayıda Osmanlı birliğinin harekâtın başarısını kolaylaştıracağını hesaplamalarına rağmen böylesi bir operasyona kalkışamadılar. Çanakkale’de sergilenen direniş önce Fransız müttefiklerini ve İngiliz savaş ekibini her türlü hazırlığa rağmen ikinci bir operasyon fikrinden kesin olarak vazgeçirdi

Anahtar Kelimeler:

İskenderun, Lord Kitchener, W. Churchill, çıkarma

Landing Operation Plain of Allies (Britain and France) on Alexandretta in WWI and Fear of the Second Gallipoli

Gallipoli Campaign, launched shortly after the Ottoman Empire’s entry into the WWI, was an operation from which the allies, especially Britain, expected a fast and easy result. Lord Kitchener, British Secretary of State for War and the most important person in British war council, made joint attemps with the other officials to launch a landing operation in Alexandretta and for this purpose, they sought consensus with the French allies. Yet, even from the early days of the Dardanelles Campaign, it became clear that a victory would not be won easily and quickly contrary to expectations. Besides, despite being allies, the power struggle and controversies between Britain and France, especially the lack of consensus over Syria’s post-war status, prevented an operation on Alexandretta. Although at this point the British authorities expected that the Armenian population in the region would support them and the scarcity of Ottoman troops in the region would ease the success of the operation, they did not dare such an operation. Despite all preparations, the resistance in Gallipoli deterred the French allies and the British war council from launching a second operation

Keywords:

-,

PDF

___

FO, 371/2138, FO 371/2485, FO, 371/2138, FO, 371/2143, FO, 371/2145, FO, 371/2146, FO, 371/2478, FO 371/2480, WO 106/1570, CAB, 24/1, CAB, 24/2.
İlmî Araştırmalar 2, İstanbul 1996, s. 39-46. 80 Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yay, C. 1, Ankara 1997, s. 410. 81 A.g.e., s. 410. Diğer Kaynaklar
ARSLAN, Ali, “İngilizlerin İskenderun’u İşgal Projesi ve Osmanlı Devletinin Aldığı Tedbirler (1914-1915)”, IV. Hatay Tarih ve Folklor Sempozyumu, Antakya 1997, ss. 1-27.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yay, C.I, Ankara 1997.
BALLARD, C.R., Kitchener, Newnes, London, bty. BOSTAN, İdris, “Osmanlı Topraklarında Petrolün Bulunuşu ve İskenderun’da İlk Petrol İşletme Çalışmaları”, Coğrafya Araştırmaları, C. 1, S.2, Ankara 1990, ss.129-135.
BUDAK, Mustafa, “TBMM Gizli Celse Zabıtlarına Göre Lozan Konferansı ve İs- kenderun Sancağı”, İlmî Araştırmalar 2, İstanbul 1996, ss.39-46.
Cemal Paşa, Hatıralar, Haz: Alpay Kabacalı, İş Bankası Yay., İstanbul 2006.
ÇABUK, Vahit, “Birinci Dünya Savaşı Öncesinde İskenderun’un Stratejik Duru- mu”, I. Hatay Tarih ve Folklor Sempozyumu, Antakya 1991.
ÇELİK Kemal, Çukurova’nın işgali döneminde, Fransız propaganda ve casusluk faaliyetleri ile milli kuvvetlerin buna karşı yayımladığı 1920 tarihli yeni bir bel- ge, Gazi Akademik Bakış Dergisi C. 2, S. 3, s. 103-124, Ankara 2008.
ERDEN’Ali Fuad, Birinci Dünya Savaşı’nda Suriye Hatıraları, (Yay. Haz: Alpay Kaba- calı), Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul 2006.
ERICKSON, Edward J, “Captain Larkin and the Turks: The Strategic Impact of the Operations of HMS Doris in Early 1915”, Middle Eastern Studies, Vol. 46, No. 1, Ocak 2010, ss.151-162.
GILBERT, Martin, Winston S. Churchill (1914-1916), Vol:3, Part I, Heinemann, London 1972.
KELEŞYILMAZ, Vahdet, “Belgelerle Türkiye’nin Birinci Dünya Savaşına Giriş Süreci”, Erdem, C: 11, S: 31, Mayıs 1999, ss. 139–153.
KİREÇCİ, Refik, İskenderun, byy, 1996.
Sofya Askeri Ataşesi, Mustafa Kemal’in Raporları (Kasım 1913- Kasım 1914), Yay. Haz:
Ahmet Tetik, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi Başkanlığı Yay., Ankara 2007.
The Arab Bulletin, Bulletin of the Arab Bureau in Cairo, 1916-1919, Vol. I, London 1986.
TÜRKMEN, A.Faik, Mufassal Hatay, 3. Cilt, Reklam Basımevi, İstanbul 1937.