Eski/Geleneksel Dünyada Fikrî ve Kurumsal Benzerliklere Dair Bazı Tespit ve Teşhisler

Eski/Geleneksel Dünya’da pek çok konuda/alanda hem fikri ve hem de kurumsal dikkat çekici benzerlikler bulunmaktadır. Bu çerçevede, adalete dayalı Osmanlı devlet anlayışına benzer fikirleri -çok eskiden de- hem Doğu’da (İran ve Hint’te) ve hem de Batı’da (eski Yunan’da) görmek mümkündür. Öte yandan, Eski/Geleneksel Dünya’da farklı yer ve zamanlarda Osmanlı timar ve lonca sistemine benzer kurumların varlığı da malumdur. Bu durum, bir yanıyla, Eski/Geleneksel Dünya’da (da) benzer şartlar ve ihtiyaçların benzer tepkileri/sonuçları/kurumları ortaya çıkarması ile ilgili olduğu gibi, bir yanıyla da Eski/Geleneksel Dünya’da kültürler/medeniyetler ya da devletler/toplumlar arasında -karşılıklı- etkileşimin olması ile ilgilidir. Bu cümleden de olarak, Eski/Geleneksel Dünya şartları ile o dünyada olan anlayış, kavram, kurum ve saire arasında da, -bugünkü dünya şartları, özellikle, (tarım, ulaşım, iletişim ve saire gibi alanlarda) gelişmiş/gelişen teknoloji ile bu dünyadaki kavram/ideoloji ve kurumlar arasında olduğu gibi- yakın ve sıkı bir ilişki vardır.

Anahtar Kelimeler:

Eski/Geleneksel Dünya, ihtiyaç, etkileşim, adalet, benzerlik, teknoloji.

Some Determinations and Findings on Intellectual and Institutional Similarities in the Ancient/Traditional World

There are remarkable intellectual and institutional similarities on numerous subject/area in the ancient/ traditional World. In this context, it is possible to witness and to see such thoughts and intellectuals that resemble to the Ottoman’s state understanding based on justice -too old- both at the East (Iran and India) and at the West (ancient Greek). Besides, it is also known that such institutions similar to the Ottoman’s “timar” and “guild” system were present at different places and times in the ancient/traditional world. This situation is on the one part related with the fact that similar conditions and requirements in the ancient/traditional world (however) have created and resulted in similar reactions/consequences/ institutions, and on the other part it is related with the fact that there existed mutual interaction between cultures/civilizations or states/communities. In this respect, however, there are close and intimate relationship between understanding, concept, institution etc. in that world under the conditions of the ancient/traditional world, -as between the present conditions of the world, specifically, (at the areas of agriculture, transportation, communication etc.) developed/developing technology and concept/ideology and institutions

Keywords:

Ancient/traditional World, requirement, interaction, justice, similarity, technology.,

PDF

___

ARMAĞAN, Abdüllatif, Klasik dönemde Osmanlılarda Devlet Yönetim Anlayışına Dair Bazı Düşünceler, Gazi Akademik Bakış, C. 5, S. 9, Kış 2011, s. 139-156.
BARKAN, Ömer Lütfi; “Timar”, Türkiye’de Toprak Meselesi (Toplu Eserler 1), İstanbul 1980.
BELDİCEANU, Nicoara; XIV. Yüzyıldan XV. Yüzyıla Osmanlı Devleti’nde Tımar, (Çe- viren: Mehmet Ali Kılıçbay), Ankara 1985.
Beydaba-İbnü’l-Mukaffa; Kelile ve Dimne (Türkçesi: Selahattin Hacıoğlu), İstanbul 2006.
BLOCH, Marc; Feodal Toplum, (Türkçesi: Melek Fırat), İstanbul 2007.
CİPOLLA; Dünya Nüfusunun İktisat Tarihi, (Çeviren: Mehmet Sırrı Gezgin), İstanbul 1980.
Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Nesayihü’l-Vüzera Ve’l-Ümera veya Kitab-ı Güldeste, (Derleyen ve Çeviren: Hüseyin Ragıp Uğural), Ankara (T.T.K.), 1969.
ERGENÇ, Özer; XVI. Yüzyılın Sonlarında Bursa, Ankara 2006.
FİNKEL, Caroline; Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı İmparatorluğu’nun Öyküsü, 1300- 1923, (Çeviri: Zülal Kılıç), İstanbul 2010 (4. Baskı).
EROL; Güngör, Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, İstanbul 1986.
EROL; Güngör, Türk Kültürü ve Milliyetçilik, İstanbul, 1989 (7. Basım).
HOLT P. M., Lambton K. S., Lewis Bernard, İslam Tarihi, Kültür ve Medeniyeti, C. I, (Yayın Yönetmeni: İsmail Kıllıoğlu, Çeviri Kurulu: İlhan Kutluer vd.), İstanbul 1988.
HOWARD, Douglas A.; “Osmanlı Nasihatname Türleri ve Mit” Erken Modern Os- manlılar, İmparatorluğun Yeniden Yazımı (Virginia H. Aksan, Daniel Goffman, Çevi- ren: Onur Güneş Ayas), İstanbul 2011.
HUBERMAN, Leo; Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla (Çevren: Murat Belge), İstanbul 2007.
İbn-i Haldun, Mukaddime (I, Hazırlayan: Süleyman Uludağ), İstanbul 1988.
İbn Haldun, Medeniyetlerin Doğası, Mukaddime, (Yayına Hazırlayan: Tarkan Tufan), İstanbul 2010
İbn Teymiye; Siyaset (es-Siyasetü’ş-şeriyye), (Türkçesi: Vecdi Akyüz), İstanbul 1985.
İmam Gazali; Kimyâ-yı Saâdet, (Farsça Aslından Tercüme Eden: Faruk Meyân), İstanbul 1979.
İNALCIK, Halil; “Kutadgu Bilig’de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri”, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, İstanbul 2000.
İNALCIK, Halil; “Şikâyet Hakkı: Arz-i Hâl ve Arz-i Mahzar’lar”, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, İstanbul 2000.
İNALCIK, Halil; Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), (Çeviren: Ruşen Sezer), İstanbul 2004 (4. Baskı).
İNALCIK, Halil; (Seçme Eserler II), Devlet-i Aliyye (Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I), İstanbul 2009.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad; Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, İstanbul 1986.
MUMFORD, Lewis; Tarih Boyunca Kent, (Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği), (Çevirenler: Gürol Koca, Tamer Tosun), İstanbul 2007.
Nizamü’l-Mülk; Siyasetname (Farsça Aslından Çeviren: Mehmet Taha Ayar), İstanbul 2011 (III. Baskı).
ITZKOWİTZ, Norman, Osmanlı İmparatorluğu ve İslami Gelenek (Türkçesi: İsmet Özel), İstanbul 1989.
ORTAYLI, İlber; Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Ankara 2008 (İkinci Baskı).
Platon, Devlet, (Çevirenler: Sabahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimcoz), İstanbul 2010 (XIX. Baskı).
Sadi; Bostan, (Çeviren: Hikmet İlaydın), İstanbul 1992.
SANDER; Oral, Siyasi Tarih, İlkçağlardan 1918’e, Ankara 1995 (4. Baskı).
TANER, Timur, Osmanlı Kimliği, İstanbul 1994 (İkinci Baskı).
TOPDEMİR, Hüseyin Gazi, (Yayıma Hazırlayan); Farabi, Doğu Bilgeliğinin Kapısı, İstanbul 2010 (2. Baskı).
ÜLGENER Sabri, F.; “İslam Hukuk ve Ahlak Kaynaklarında İktisat Siyaseti Me- seleleri (Fıkıh ve Ahlak Doktrinlerinde Narh Siyaseti ve Müdahalecilik Meselesi Üzerine Umumi Bir Deneme)”, Darlık Buhranları ve İslam İktisat Siyaseti, Ankara 1984.
Yusuf Has Hacib, Kutadgubilig (II Tercüme, Reşit Rahmeti Arat), Ankara (TTK) 1959.
YAŞAR; Yücel Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar, Kitab-ı Müstetab, Kitabu Mesalihi’l-Müslimin ve Menafi’i’l-Mü’minin, Hırzü’l-Müluk, Ankara 1988.