Askeri ve Siyasi Yönleriyle İtalyan Donanması’nın Çanakkale Boğazı Harekâtı (18 Nisan 1912)

İtalyan sömürgecilik politikasının hedefi içinde Kuzey Afrika’daki son Osmanlı egemenlik bölgesi olan Trablusgarp’ın ele geçirilmesi amacıyla İtalya tarafından başlatılmış olan Trablusgarp Savaşı’nın çatışma alanlarından birisi de Çanakkale Boğazı’dır. İtalyanlar, Trablusgarp’ın ele geçirilmesi doğrultusunda Babıâli’yi barış yapmaya zorlamak için Çanakkale Boğazı’na saldırmıştır. Ancak İtalyan donanması tarafından gerçekleştirilen Çanakkale Boğazı harekâtı başarısız olmuş ve böylece boğaza saldırmak suretiyle çatışma alanını genişleterek Babıâli’yi barış masasına oturtmaya dönük bu girişim İtalya açısından hüsranla sonuçlanmıştır. Bu makale öncelikli olarak, İtalyan donanmasının 18 Nisan 1912’de Çanakkale Boğazı’na yönelik olarak gerçekleştirdiği harekâtın askeri ve siyasi yönünü ele almaktadır. Ayrıca bu harekâtın etkisiyle, ittifaklar sistemi içindeki Avrupalı Büyük Güçlerin, hem kendileri hem de Babıâli arasındaki çıkarlarının diplomasi alanına nasıl yansıtıldığını incelemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Trablusgarp Savaşı, Çanakkale Boğazı, İtalya, Babıâli, Avrupalı Büyük Güçler.

Military and Political Aspects of the Italian Naval Operation Against the Dardanelles Strait (18 April 1912)

The Dardanelles Strait is one of the conflict fields during the Tripolitanian War that was started by Italy, in the context of Italian colonial policy, to seize Tripoli which was the last Ottoman possession in North Africa. For the possession of Tripoli, Italians attempted to force the Porte to peace table by attacking the Dardanelles Strait. However, Italian naval operation against the Dardanelles Strait has failed and thus Italian attempt to force the Porte to peace table by widening the conflict to the Strait ended in frustration. This article primarily focuses on political and military aspects of the Italian naval operation against the Dardanelles Straits on 18 April 1912. This article also studies how the interests of European Great Powers -that were in alliance system- with each other and the Porte have been reflected to the field of diplomacy as an effect of the operation.

Keywords:

Tripolitanian War, Dardanelles Strait, Italy, the Porte, European Great Powers.,

PDF

___

ALBERTINI, Luigi, The Origins of the War of 1914, Vol. I, Translated by Isabella M.
Massey, Oxford University Press, London-New York-Toronto 1952.
ALİ HAYDAR EMİR, 1327-1328 Türkiya-İtalya Harbi Tarih-i Bahrisi, Bahriye Matbaası, İstanbul 1339 (1923).
ANDERSON, Matthew Smith, Doğu Sorunu (1774-1923), (çev. İdil Eser), Yapı
Kredi Yayınları, İstanbul 2001.
ASKEW, William C., Europe and Italy’s Acquisition of Libya, 1911-1912, Duke University
Press, Durham-North Carolina 1942.
BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C. II, Ks. I, TTK yay., Ankara 1983.
BEEHLER, W. H., The History of the Italian-Turkish War: September 29, 1911 to October 18, 1912, Annapolis 1913.
Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi: Çanakkale Cephesi Harekâtı (Haziran 1914-25 Ni- san 1915), V. Cilt, I. Kitap, Genelkurmay Basım Evi, Ankara 1993.
BOBROFF, Ronald, “Behind the Balkan Wars: Russian Policy toward Bulgaria and the Turkish Straits, 1912-13”, Russian Review, Vol. 59, No. 1, January 2000, s. 76-95.
Roads to Glory: Late Imperial Russia and the Turkish Straits, I. B. Tauris & Co Ltd, London 2006.
BOSWORTH, Richard, “Britain and Italy’s Acquisition of the Dodecanese, 1912- 1915”, The Historical Journal, Vol. 13, No. 4, December 1970, s. 683-705.
Italy, the Least of the Great Powers: Italian Foreign Policy before the First World War, Cambridge University Press, London-New York 1979.
“İtalya ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu ve Büyük Güçler, Editör: Marian Kent, (çev. Ahmet Fethi), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, s. 60-87.
BOVILL, E. W., “Italy and Africa: Part I”, Journal of the Royal African Society, Vol. 32, No. 127, April 1933, s. 178-186.
CHILD, Timothy W., Trablusgarp Savaşı ve Türk-İtalyan Diplomatik İlişkileri, (çev. De- niz Berktay), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2008.
CUNSOLO, Ronald S., “Libya, Italian Nationalism and the Revolt against Gio- litti”, The Journal of Modern History, Vol. 37, No. 2, June 1965, s. 186-207.
HAYTA, Necdet, “Rodos ile 12 Ada’nın İtalyanlar Tarafından İşgali ve İşgalden Sonra Adaların Durumu (1912-1918)”, OTAM Dergisi, Yıl 5, Sayı 5, 1994, s. 131-144.
HERRMANN, David G., “The Paralysis of Italian Strategy in the Italian-Tur- kish War, 1911-1912”, The English Historical Review, Vol. 104, No. 411, April 1989, s. 332-356.
KENNEDY, Paul, Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri (1500’den 2000’e Ekonomik
Değişme ve Askeri Çatışmalar), (çev. Birtane Karanakçı), Üçüncü baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1991.
KINROSS, Lord, Atatürk: The Rebirth of a Nation, Third Impression, Weindenfeld and Nicolson, London 1965.
KURTCEPHE, İsrafil, “İtalyan Donanmasının Çanakkale Boğazını Geçme Te- şebbüsleri”, OTAM Dergisi, Yıl 1, Sayı 1, 1990, s. 299-312.
“Rodos ve Oniki Ada’nın İtalyanlarca İşgali”, OTAM Dergisi, Yıl 2, Sayı 2, 1991, s. 201-216.
Türk-İtalyan İlişkileri (1911-1916), TTK yay., Ankara 1995.
LANGENSIEPEN, Bernd - Ahmet Güleryüz, 1828-1923 Osmanlı Donanması, De- nizler Kitabevi, İstanbul 2007.
LOBBAN, Richard, “The Eritrean War: Issues and Implications”, Canadian Journal of African Studies, Vol. 10, No. 2, 1976, s. 335-346.
METE, Şengül, “Trablusgarp Savaşı ve İtalya’nın Akdeniz’deki Faaliyetleri”, Çağ- daş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı 8, Cilt 3, 1998, s. 261-292.
MILLER, Geoffrey, Straits: British Policy towards the Ottoman Empire and Origins of the Dardanelles Campaign, The University of Hull Press, Hull 1997.
MİRLİVA SEDAT, Boğazlar Meselesi ve Çanakkale Deniz Savaşı’nda Türk Zaferi, Yay. Haz., Mehmet Köçer, Phoenix Yayınevi, Ankara 2007.
O’NEILL, T. L. B., British Policy in the Italo-Turkish War, McGill University, Montreal 1948, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Osmanlı Mebusan Meclisi Reisi Halil Menteşe’nin Anıları, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1986.
REINSCH, Paul S., “Diplomatic Affairs and International Law, 1912”, The Ameri- can Political Science Review, Vol. 7, No. 1, February 1913, s. 63-86.
ŞIVGIN, Hale, Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri: Trablusgarp
Savaşı’nda Mustafa Kemal Atatürk’le İlgili Bazı Belgeler, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1989.
ŞİMŞİR, Bilâl N., Ege Sorunu, Belgeler (1912-1913), Cilt I, 2. baskı, TTK yay., Ankara 1989.
TATE, H. R., “The Italian Colonial Empire”, Journal of the Royal African Society, Vol. 40, No. 159, April 1941, s. 146-158.
“The Closing and Reopening of the Dardanelles”, The American Journal of Interna- tional Law, Vol. 6, No. 3, July 1912, s. 706-709.
The Italo-Turkish War (1911-12), Translated and Compiled from the Reports of the Italian General Staff by Renato Tittoni, Franklin Hudson Publishing Com- pany, Kansas City 1914.
TURAN, Şerafettin, “Rodos ve 12 Ada’nın Türk Hâkimiyetinden Çıkışı”, Belleten, Cilt XXIX, No 113, Ocak 1965, s. 77-119.
TÜRK, Fahri, Türkiye İle Almanya Arasındaki Silah Ticareti 1871-1914, Krupp Firması,
Mauser Tüfek Fabrikası, Alman Silah ve Cephane Fabrikaları, (çev. Fahri Türk), IQ Kül- tür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2012.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi: Osmanlı Devri, Osmanlı-İtalyan Harbi (1911-1912), Ge- nelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara 1981.
WILLMOTT, H. P., The Last Century of Sea Power, Vol. I: From Port Arthur to Chanak, 1892-1922, Indiana University Press, Bloomington & Indianapolis 2009.
WILSON, H. W., Zırh Devrinde Deniz Muharebeleri, 1850-1914, Cilt: I, (çev. Lütfi
Çekiç), İkinci baskı, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.
WRINGLEY, W. David, “Germany and the Turco-Italian War, 1911-1912”, Interna- tional Journal of Middle East Studies, Vol. 11, No. 3, May 1980, s. 313-338.