Şerafüddin et-Tîbî ve Eserleri

H. VIII. asır müelliflerinden Hatib et-Tebrizî’nin tasnif ettiği Mişkâtü’l-Mesâbîh’e ilk şerhi eserin telifine de vesile olan hocası Şerafüddin et-Tîbî yazmıştır. Tîbî talebesi Tebrizî’nin eserine, telifinden hemen sonra yazdığı el-Kâşif isimli bu şerhinin yanında Zemahşerî’nin el-Keşşâf’ı üzerine yapmış olduğu çalışma ile de meşhurdur. Diğer taraftan Tîbî, İslâm dünyasının siyasî ve sosyal açıdan krizde olduğu, İlhanlılar idaresindeki Tebriz ve çevresinde Şiîlik faaliyetlerinin baş gösterdiği bir dönemde yaşamış ve eserlerini telif etmiştir. Mişkâtü’l-Mesâbîh ve Tîbî’nin esere yazmış olduğu ilk şerh bu dönemde sünneti/sünnetle “ihya” çabalarının semeresidir. VIII. Asır Tebriz bölgesinde Olcaytu Han döneminde yürütülen Şiîlik faaliyetleri başta olmak üzere “bid’atçı” akımlara karşı ‘sünnî” düşünceyi müdafaa eden âlimlerden biri olması hasebiyle Şerafüddin et-Tîbî’yi, talim-tedris faaliyetlerini ve eserlerini kısaca tanıtmak gayesi ile bu makale kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tîbî; Mişkât; Şiîlik; el-Kâşif; Tebrizî

Sharaf ad-Din at-Tîbî and His Works

Sharaf ad-din at-Tibi had written the first commentary to Mishkat al-Masabih which was classified by Khateeb at-Tabrizi who is one of the authors of the eighth century after Hijra. Tîbî is well-known with the work that he did about al-Keshaf of Zemahshary in additon to the commentary work, named as al-Kaasheef, which he wrote just after the work of his student “Tabrizi”. On the other hand, Tibi had lived and compiled his works in a period which the Islamic world was in crisis in terms of politics and society and that was a period when the activities of Shiite had appeared in and around of Tabriz under the administration of Ilkhanate. Mishkat and the first commentary work written by Tibi are the products of revivification efforts of Sunnah or with Sunnah. This article had been written with the aim of introducing Sharaf ad-Din at-Tibi who defended the Sunnah against bid’ah and the activities of Shia during the reign of Olcaytu Khan in the eighth century after Hijra in Tabriz, and also to introduce his era, teaching activities and works of him.

Keywords:

Tibi; Mishkat; Shiite; al-Kaasheef; Tabrizi,

PDF

___

Avcı, Casim, “Nisbe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, cilt 33, İs- tanbul, 2007.
Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ, Umdetü’l-karî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut ts.
Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi (Tabakâtü’l-Müfessirîn), Ankara, 1960.
Dâvûdi, Şemsüddîn Muhammed b. Alî b. Ahmed el-Mısrî, Tabakâtü’l-mü- fessirîn, Beyrut, 1403/1983.
Ebu’l-Fidâ, İmâdüddîn İsmâîl b. Alî b. Mahmûd el-Eyyûbî, Takvîmu’l-bul- dân, Beyrut ts.
Efendioğlu, Mehmet, Sahâbeye Yöneltilen Tenkitler, İstanbul, 2011.
Güney, Ahmet Faruk, “İslâm-Türk Matematik Tarihinde İlk Eser: Salih Ze- ki’nin Âsâr-ı Bâkiye”si”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, cilt 4, sayı 2, 2004.
Hulvânî, Fatin Hasan Abdurrahman, “el-İmam el-Hafız Şerafüddin el-Hüse- yin b. Abdullah et-Tîbî ve Memnhecuhu fî Kitabihî el-Kâşif an Hakaiki’s-Sü- nen”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ümmü’l-Kurâ, Mekke, 1998.
İbn Battûta, Ebu Abdullah Muhammed et-Tancî, İbn Battûta Seyahatnamesi, çev. A.Sait Aykut, İstanbul, 2000.
İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, çev. Halil Kendir, İs- tanbul, 2004.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, ed-Dürerü’l-kâmine fî a’yâni’l-mi’eti’s-samine, Beyrut ts.
İbn Kesir, İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Beyrut, 1981.
İbnu’l-İmâd, Ebü’l-Felâh Abdülhayy b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî el- Hanbelî, Şezerâtü’z-zeheb, Beyrut ts.
İpşirli, Mehmet, “Kalkaşendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 24, İstanbul, 2001.
Kalkaşendi, Ahmed b. Ali, Subhu’l-a’şâ, Kahire, 1332/1914.
Kâtib Çelebi, Keşfu’z-zunûn Keşfu’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, İs- tanbul, 1941.
Kehhâle, Ömer Rıza, Mucemu’l-müellifîn, Beyrut ts.
Kutluay, İbrahim, “İbnü’l-Esîr el-Cezeri’nin en-Nihaye fî Garibi’l-Hadis ve’l-Eser Adlı Eserinin Garibü’l-Hadis Edebiyatı İçindeki Yeri ve Metodu,” Uluslararası Şırnak ve Çevresi Sempozyumu (14-16 Mayıs 2010) International Şırnak and Its Vicinity Symposium (14-16 May 2010), 2010.
Ma’tûk, Salih Yusuf, Bedruddin el-Aynî ve Eseruhu fî ilmi’l-hadîs, Beyrut, 1987.
Muzhiruddin, Hüseyin b. Muhammed (ö. 727/1327), el-Mefâtîh fî şer- hi’l-Mesâbîh, Ürdün, 2012.
Müstevfî, Hamdullah, Tarih-i Güzîde, Tahran, 1392.
Örs, Derya, “Tarih-i Olcaytu: inceleme ve çeviri”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1992.
Özkan, Halit, “Tîbî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 43, İs- tanbul, 2012.
Sayyâd, Fuad Abdulmutî, eş-Şarkü’l-İslami fî ahdi’l-İlhâniyyîn: Üsretu Hulâgû Hân, Camiatu Katar Devha (Doha), 1987.
Spuler, Bertold, “İlhanlılar”, Milli Eğtim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, cilt 5/2, İstanbul, 1988.
___________, İran Moğolları: Siyaset İdare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220- 1350, çev. Cemal Köprülü, Ankara, 1987.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed, Buğyetü’l-vu’ât, Kahire, 1407/1987.
___________, Lübbü’l-Lübâb fî târîhi’l-ensâb, Bağdat ts.
Şahin, Hanifi, İlhanlılar Döneminde Şiîlik, İstanbul, Ötüken Neşriyat, 2010.
Şener, Mehmet, “Çârperdî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 8, İstanbul, 1993.
Şevkânî, Muhammed b. Ali el-Bedru’t-tali’, Beyrut, 1250/1834.
Taşköprîzâde, Ebu’l-Hayr Isamuddin, Miftâhu’s-saâde, Beyrut, 1405/1985.
Tebrizî, el-Hatib, Veliyyüddin Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah, el-İk- mâl fî esmâi’-ricâl, I, 340. (el-Kâşif I. cilt içinde).
Tîbî, Şerafüddin el-Hüseyin b. Abdullah, el-Hulâsa fî usûli’l-hadis, 1405/1985.
___________, el-Kâşif an hakâiki’s-sünen, Riyad, 1417/1997.
Togan, Zeki Velidî, Umumî Türk Tarihi’ne Giriş, İstanbul, 1981.
Yakut el-Hamevî, Mucemu’l-buldân, Beyrut, 1977.
Yavuz, Salih Sabri, “Minhâcu’l-kerâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansik- lopedisi, cilt 30, İstanbul, 2005.
Yılmaz, Hasan Kamil, “Sühreverdî Şehabeddin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 38, İstanbul, 2010.
Yılmaz, Hayati, “Kudsî Hadis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 26, İstanbul, 2002.
Yıldırım, Enbiya “Kudsî Hadisler Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Cum- huriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 13, sayı 2, 2009.
Zirikli, Hayreddin, el-A’lâm, Kahire, 1373-78/1954-59.