Sedat Veyis Örnek'in Etnoloji Sözlüğü ve Budunbilim Terimleri Sözlüğü'ne Terminoloj ik Açıdan Bir Bakış

Türk halkbilimcisi Sedat Veyis Örnek, halkbilimi konusunda yaptığı çalışmaların yanı sıraTürk Dil Devriminin ilkeleri doğrultusunda Türk terimbilimine de Türkçe terimler kazandırmış,ortaya koyduğu bilimsel ürünlerle Türklük bilimine katkılarda bulunmuş bir bilim insanıdır. Buyazıda, Türk bilim dilinin yabancı terimlerden arındırılmasına türettiği Türkçe terimlerle katkıdabulunan Sedat Veyis Örnekin Etnoloji Sözlüğü ve Budunbilim Terimleri Sözlüğünde yer alanterimler, türetim morfolojisi ve terimbilimi açısından değerlendirilmiştir. Çalışma sürecinde, heriki sözlükten terimler taranmış ve taramadan seçilen bu örnek terimler, yabancı terimlerin Türkçeleştirilmesinde uygulanan yöntemler açısından sınıflandırılmıştır. Sedat Veyis Örnekin yabancıterimleri türetmede başvurduğu yöntemler sırasıyla öyküntü (calque): Alm. Weisse Magie / Fr.magie blanche / İng. white magic > ak büyü; türetimsel biçimbirimlere başvurma: Alm. Vervoll- staendigung, Integration / Fr. Intégration / İng. Integration > bütünleşme; sözcük birleştirme:Alm. Volkskunde / Fr., İng. f olklore / es.t. halkıyyat, folklor > halkbilim; Türkiye Türkçesi ağızla- rına başvurma: Alm. Regenboden / Fr. arc-en-ciel / İng. rainbow / es. t. alaimisema > alkım; tarihîmetinlere başvurma: Alm. Ekstase / Fr. extase / İng. ecstasy / es.t. vecde gelme > esrime olaraktespit edilmiştir. Sözlüklerde Doğu ve Batı kökenli terimler yer alsa da madde başı olan terimlerinbüyük bir oranda Türkçe olduğu sonucuna varılmıştır. Bu madde başları, Sedat Veyis ÖrnekinTürk Dil Devriminin Türkçeleştirme politikasını benimseyip eserlerine yansıttığını ve bu politikaçerçevesinde yapılan çalışmaları desteklediğini göstermektedir.

A Terminological Look At Etnoloji Sözlüğü and Budunbilim Terimleri Sözlüğü by Sedat Veyis Örnek

Being a Turkish folklorist and scientist Sedat Veyis Örnek has studied on ethnology by adop- ting the principles of Turkish linguistic revolution and he has not only introduced Turkish termsto Turkish terminology but also contributed to Turcology with his scientific studies. In this article,the terms in Etnoloji Sözlüğü and Budunbilim Terimleri Sözlüğü of Sedat Veyis Örnek, who hascontributed to purify foreign terms in Turkish scientific language with Turkish terms being he- adword in his dictionaries have been evaluated with derivational morphology and terminology.During the course of the study, the terms scanned in both of the dictionaries and the samplescanned terms were classified using the methods employed for the translation of foreign termsinto Turkish. The methods which have been applied by Sedat Veyis Örnek are as follows: calque:Alm. Weisse Magie / Fr. magie blanche / İng. white magic > ak büyü; referring to derivationalmorphemes: Alm. Vervollstaendigung, Integration / Fr. Intégration / İng. Integration > bütün- leşme; word combining: Alm. Volkskunde / Fr., İng. f olklore / es.t. halkıyyat, f olklor > halkbilim;referring to Turkish dialects: Alm. Regenboden / Fr. arc-en-ciel / İng. rainbow / es. t. alaimisema> alkım; referring to historical texts: Alm. Ekstase / Fr. extase / İng. ecstasy / es.t. vecde gelme >esrime. It has been concluded that lexical entry terms in the dictionaries are substantially Turkishthough there are foreign terms which are derivated from Eastern and Western languages. Theselexical entries indicate that Sedat Veyis Örnek has not only adopted and reflected the policy ofTurkish Linguistic Revolution while translating foreign terms into Turkish but he also supportedthe studies conducted within the frame of this policy.

___

  • Acıpayamlı, O. (1978). Halkbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
  • Brown, K. (2006). Encyclop edia of Language and Linguistics. Second Edition, Volume Twelve, U.K: Elsevier Ltd.
  • Derleme Sözlüğü I-VI (2009). Birleştirilmiş Tıpkıbasım, Ankara: TDK Yay.
  • Hatiboğlu, V. (1971). Atatürk ve Terim Devrimi. Türk Dili, Ankara: TDK Yay., Kasım 1971, C: XXV, S: 242, s. 88-91.
  • Örnek, S. V. (1971). Etnoloji Sözlüğü. Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
  • Örnek, S. V. (1973). Budunbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay. Tarama Sözlüğü I-VIII (1996). Ankara: TDK Yay.
  • Terim Sözlüklerimizden Örnekler: Sedat Veyis Örnek: Budunbilim Terimleri Sözlüğü. (1975).
  • Türk Dili Dergisi, Ekim, Cilt XXXII, Sayı 289, 570.
  • Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.