NİNNİYİ DİVAN ŞAİRLERİNDEN DİNLEMEK

Ninniler bebeği uyutmak, rahatlatmak, ağlamasını kesmek için belli bir ezgi veritmik sallamalar eşliğinde söylenen şiirlerdir. Taşıdıkları anlam aktarımlarıyla yereldenevrensele uzanan bir kültürel bellek aktarıcısıdırlar. Türk edebiyatında Halk şiirininanonim ürünlerinden biri olarak bilinen ninni, Divan şiirinde şairi belli birer edebimahsul olarak görülmektedir. Bu yazı vesilesiyle, 18. yüzyılın sonundan 19. yüzyılınsonuna dek tarayabildiğimiz metinlerden hareketle bir tespit ve değerlendirme yapmayaçalışacağız. Bazı divanlar ve mesneviler ile bir gazetede karşılaştığımız aruzla yazılmışşiirler örneklem alanımızı oluşturmaktadır. Ninni, klasik şiirde özellikle kadın şairlerinyaratıcılığında karşımıza gelmektedir. Şeref Hanım, Nakıyye Hanım ve Naciye Hanımbu anlamda öne çıkan isimlerdir. Ninnilerini murabba ve muhammes nazım biçimiyleyazmışlardır. Ancak biri çok meşhur bir şairin olmak üzere -şimdilik tespit edebildiğimizikişiirde erkek dilinden yazıldığı da bilinmektedir. Şeyh Gâlib ve Şakir Mehmed’inmetinleri bu bağlamda okunabilir. Tardiyye ve şarkı nazım biçimini kullanmışlardır.Terim olarak ise, doğum kutlamalarını anlatan bazı tarih manzumeleri ile bir şarkıdaninni sözcüğüne rastlanmaktadır. Yine Şakir Mehmed’in, Trabzonlu Emin Hilmi’nin veRaşid İbrahim’in divanlarında bu örnekler görülmektedir. Söz konusu tarih manzumeleri,kıt’a-i kebire nazım şekliyle yazılmıştır. Kimi ninnilerde tekrar unsurunun ikileme,nakarat, önceleme veya tarsî’ yoluyla sağlandığı göze çarpmaktadır. İyi dilekte bulunmave dua etme, sevgi aktarımı, nasihat ve tavsiye, insana ve insan olmaya dair ontolojikve tasavvufi çıkarımlar, kız çocuklarının yetiştirilmesi, şair olmanın gerekleri gibi pekçok unsur işlenmiştir. Ninni söyleyicisi olarak teyze, abla (ki onlar aynı zamanda şairinkendisidir), dadı ve nine geçmektedir. Bazı metinlerde, ninninin söylendiği bebeğinkimliği de verilmektedir. Özel isimleri veya akraba olarak şaire yakınlık dereceleri iletanımlandıkları gibi, akraba dışında da bir padişah kızı veya bir mülki amirin oğlu olarakyine isimleri geçmek suretiyle belirtilmişlerdir.

___

  • ----------. “Nâciye Hanım, Nuhkuyulu” (30 Eylül 2014) 8 Nisan 2016.
  • CUNBUR, M. (2011). Osmanlı Dönemi Türk Kadın Şairleri. Ankara, Türkkad Genel Merkezi Yayınları.
  • ÇETİN, K. (2006). “Raşid (1310? - 1892) ve Divan’ı İnceleme – Tenkitli Metin”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
  • ÇIĞ, M. İ. (2002). Ortadoğu Uygarlık Mirası. İstanbul, Kaynak Yayınları.
  • DUMAN, M. (2010). “Trabzonlu Emin Hilmi Hayatı-Eserleri-Edebi Kişiliği ve Divanının Metni”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
  • ELIADE, M. (1991). Kutsal ve Dindışı. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara, Gece Yayınları.
  • GÖLPINARLI, A. (1971). Şeyh Gâlib Divan Hüsn ü Aşk Seçmeler. İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.
  • KRAMER, S. N. (1998). Tarih Sümer’de Başlar. Çev. Hamide Koyukan. İstanbul, Kabalcı Yayınevi.
  • ONG, W. J. (1999). Sözlü ve Yazılı Kültür. Çev. Sema Postacıoğlu Banon. İstanbul, Metis Yayınları.
  • ŞENTÜRK, D. (2010). “19. Yüzyıl Şairlerinden Hatice Nakıyye Hanım’ın Divan’ının Transkripsiyonlu Metni ve İncelenmesi”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
  • YANBAL, S. (2009). “Şakir Mehmed Efendi Divanı (Metin-İnceleme)”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi