Bir Çözümleme Yöntemi Olarak Sanatta Göstergelerarasılık

En az iki yazınsal metin arasındaki alışverişleri belirtmek için kullanılan metinlerarasılık kavramını yeni adlandırmalarla sanatın diğer biçimlerine uyarlayabiliriz: Örneğin, metinlerarasılık yanında resimlerarasılık, medyalararasılık, müziklerarasılık, sinemalararasılık, fotoğraflararasılık vb. adlandırmalar günümüzde yazın dışında başka alanlarda sıklıkla kullanılmaktadır. Bu adlandırmalara bağlı olarak, yenidenyazma, yenidenresmetme gibi kavramları alıntı, yansılama, öykünme, bilinçli esinlenme vb. kavramlarla birlikte sanatın diğer biçimleri konusunda da kullanabiliriz (bu konuda yapılan çalışmalarda böyle bir söz dağarına sıklıkla başvurulduğu görülmektedir). Bu çalışmada Gérard Genette’in Palimpsestes adlı yapıtında önerdiği tiplemeyi dönüştürerek kimi sanatsal biçimlerde kullanacağız. Örneğin, resim alanında resimlerarasılığın değişik biçimlerinden, dolayısıyla, iki ayrı gösterge dizgesi arasındaki alışverişleri belirtmek için kullanılan resimsel aşkınlık biçimleri konusunda yeni bir tiplemeden söz edebiliriz. Buna göre değişik göstergelerarasılık biçimlerinden söz edilebilir. Bunlar yazınsal bir dizgenin başka bir göstergeler dizgesine aktarımı olabileceği gibi, tersine bir yönelimde de gerçekleşebilir. Kökeni Ferdinand de Saussure’ün Genel Dilbilim Dersleri’ndeki gösterge kavramına uzanan ve Roman Jakobson’un göstergelerarası çeviri kavramından esinlenilerek sanatın değişik biçimlerine uyarlanan göstergelerarasılık yazınsal metinleri olduğu kadar değişik sanatsal biçimlerin aralarındaki alışverişleri çözümlemeye dayanan bir yöntem ortaya koyma çabasının bir ürünüdür. Bu çalışmada bir çözümleme yöntemi olarak sınırlı da olsa sanatın değişik biçimlerinde göstergelerarasılığın kullanımına ve kimi kavramlarına yönelik tanımlamalar yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

metinlerarasılık, göstergelerarasılık, dönüştürme, Genette, palempsest, Godard

PDF

___

Aktulum, K. (1999). Metinlerarası ilişkiler. İstanbul: Öteki.
Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru.
Aktulum, K. (2016). Resimsel alıntı. İstanbul: Çizgi.
Aktulum, K. (2018). Sinema ve metinlerarasılık. İstanbul: Çizgi.
Barthes, R. (1973). Le plaisir du texte. Seuil.
Baumgarten, A.G. (1988). Esthétique. (Ed. de l’Herne)
Bensmaïa, R. Barthes/Godard: l’essai cinématographique est-il possible?. The Journal of Twentieth-Century/Contemporary French Studies revue d’études français, 4(2), 435-446.
Bonitzer, P. (1985). Peinture et cinéma: Décadrages, Cahiers du cinéma.
Cournarie, L. N. (2010). L’Art, l’esthétique en questions, Philopsis.
Del Rio, E. (2005). Alchemies of thought in Godard’s cinema. Substance, 34 (3), 62-78.
Deleuze, G. (1969). Logique du sens (De Minuit, Ed.)
Eco, U. (2000). Açık yapıt (N. U. Dalay, Çev.) İstanbul: Can.
Genette, G. (1994). L ’Oeuvre de l’art, immanence et transcendance. Seuil.
Goodman, N. (1990). Langages de l’art. J. Chambon.
Goodman, N. (1992). Manières de faire des mondes. J. Chambon.
Jacobs, S. (2011). Framing pictures, film and the visual arts. Edinburgh University.
Lories, D. (1988). Philosophie analytique et esthétique. Klincksieck.
Mouillaud, G. (1965). Les essais de Jean-Luc Godard. in La Pensée. no 122, Août.
Moser, W. (2007). L’interartialité: Pour une archéologie de l’intermédialité. in Marion Froger et Jüngen E. Müller (dir.). Intermédialité et socialité. Histoire et géographie d’un concept. Nodus Publikationen.
Saussure, F. (2001). Genel dilbilim dersleri (B. Vardar, Çev.) Multilingual.
Weitz, M. (1956). Dans l’article the role of theory in aesthetics. The Journal of Aesthetics and Art 1 Criticism, XV, 27-35.
Zima, P.V. (2004). Critique littéraire et esthétique. Les fondements esthétiques des théories de la littérature. Harmattan.