Türk Halk Mimarisi Örneklerinden Kütahya/Gediz Köy Odaları
Milli kültürümüzün önemli unsurlarından olan, köye çeşitli sebeplerle gelen yolcuların ihtiyaçlarının karşılandığı köy odaları, köy halkının sosyal ve kültürel amaçlarla bir araya geldiği sivil mimari örneklerini teşkil etmektedir. Günümüzde çoğunlukla önemini ve işlevini yitiren bu yapıların tespiti ve mimari tanıtımının yapılmasının amaçlandığı çalışmada, Kütahya İli Gediz İlçesi’ne bağlı belde ve köylerde alan araştırması yapılmıştır. Güzüngülü Köyü’nde 3, Işıklar Köyü’nde 3, Yaylaköy’de 2, Polat Köyü’nde 2, Cebrail Beldesi’nde 3, Yeğinler Köyü’nde 6, Yağmurlar Köyü’nde 2, Yeşilova Köyü’nde 3 ve Aşıkpaşa Köyü’nde 1 adet olmak üzere toplam 25 adet köy odası yerinde tespit edilmiştir. Örnekler plan ve 2019 yılında çekilmiş fotoğrafları ile desteklenerek, tanıtılmıştır. Yapılar kat sayısına göre değerlendirildikten sonra, ağırlama/toplanma bölümü durumundaki oda mekânının yer aldığı üst kat planı incelenmiş, karakteristik mimari ve süsleme özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çoğu 1950 ve 1960 yıllarına tarihlendirilen örneklerin birçoğu günümüzde fonksiyonlarını kaybetmiş ve ne yazık ki kaderine terk edilmiştir. Ağırlama ve toplanma mekanı özelliği ile önem arzeden ancak günümüzde çoğu kullanılmayan köy odalarının, mimari ve süsleme özelliklerinin yazılı ve görsel belgelerle tanıtımı ile Türk halk mimarisi içerisindeki yerine vurgu yapılması hedeflenmiştir.
___
- Abdurrezzak, A. O. (2011). Kastamonu köy odalarının sosyal, kültürel ve ekonomik işlevleri
üzerine bir araştırma. Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Atlı, S. (2015). Somut olmayan kültürel mirasa bir örnek: Balıkesir Pamukçu Erfene sohbet
toplantıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8/40, 7-25.
- Baran, M. (2006). Halk mimarisinin halkbilimi bağlamında değerlendirilmesine Harran evleri örneği. Milli Folklor, 72, 142-156.
- Bozkurt, T. (2016). Konya-Gökyurt (Kilistra) köy odaları. Milli Folklor, 109, 201-216.
- Bulut, M. (2017). Sivas İlbeyli köy odaları. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 4/1,
13- 31.
- Büyükçanga, M. (2019). Osmanlı döneminden günümüze devam eden Konya ili Kadınhanı ilçesi Meydanlı köyünde bulunan köy odaları. Uluslar Arası Kuruluşunun 700. Yıl
Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi 07-09 Nisan 1999, 719-724.
- Çal, H. (1998). The architecture of Boyabat village houses. The Ottoman House Papers From
The Amasya Symposium 24-27 September, 46-54.
- Çınar, K. (1987). Köy odası (misafirhane). Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2/2, 79-87.
- Çınar, K. (1991). Konya ovası köylerinde misafirhaneler. Türk Halk Mimarisi Sempozyumu
Bildirileri 5-7 Mart 1990 Konya, 57-74.
- Erarslan, İ. (2014). Bir ahilik geleneği Kırşehir’deki hanedan odaları. Ankara.
- Ersoy, G. A. (2017). Yozgat Büyükincirli Köyü köy odaları. Kalemişi, 5/10, 91-117.
- Gürsoy, E. (2018). Uşak köy odaları (Yâren odaları). İzmir: Ege Üniversitesi.
- Karaosmanoğlu, H.; Demirci, H. S. (2016). Sorgun Cihanşarlı köyünde yok olmaya başlamış
ahşap oymadan yapılan köy odaları. I. Uluslararası Bozok Sempozyumu 05-07 Mayıs
2016 Bildiri Kitabı 4, 361-368.
- Karpuz, H. (2014). İç Anadolu bölgesi köy odaları. XVI. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları Ve
Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildir18-20 Ekim 2013, 455-462.
- Karpuz, H. (2013). Kadınhanı’nda halk mimarisi. Prof. Dr. Hakkı Önkal’a Armağan, 131-
147.
- Karpuz, H. (2000). Konya köy odalarının kültür ve sanat değeri. Emin Bilgiç Hatırası, 319-
361.
- Karpuz, H. (2002). Konya’da halk mimarisi. Erdem, 13/38, 223-258.
- Karpuz, H.; Bozkurt, T. (2013). Ilgın-Beykonak (Tekke) köyü’nde halk mimarisi. K. Levent
Zoroğlu’na Armağan, 345-360.
- Koç, E. (2008). Anadolu’da bir köy odası Hatışoğlu konağı. Çorum.
- Kuban, D. (2014). Mimarlık kavramları tarihsel perspektif içinde mimarlığın kuramsal
sözlüğüne giriş. İstanbul: Yem.
- Numan, İ. (1981). Çankırı’da yârân sohbetleri ve sohbet odaları. Vakıflar Dergisi, 13, 591-
634.
- Özkan, A. (2012). Geçmişten günümüze Konya ili Akören ilçesinde bulunan köy odaları.
KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14/22, 1-4.
- Sevindik, A. (2013). Halk hukuku ve köy odaları: Sivas Şarkışla Gümüştepe köyü örneği.
Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi.
- Tay, L. (2016). Türk halk mimarisinin kamusal yansıması olarak Akseki köy odaları. Cappadocia Journal Of History And Social Sciences, 7, 118-141.
- Sözen, M. ve Tanyeli , U. (1992). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul.
- Uysal, M. ve Arat, Y. (2014). Türk halk kültürünün yerel mimari mirası “arı serenleri”. Milli
Folklor, 102, 154-167.
- Yakıcı, A. (2010). Somut olmayan kültürel mirasın somut mekânı: Konya barana odaları.
Milli Folklor, 7, 94-100.
- Canyakan, S. (2018). Uşak merkez ve çevresinde “yarenlik” hakkında etnografik bir
araştırma, Erişim tarihi 01.09.2018.
- https://www.academia.edu/7256317/u%c5%9eak_merkez_ve_%c3%87evres%c4%b0nde_
yarenl%c4%b0k_hakkinda_etnograf%c4%b0k_b%c4%b0r_ara%c5%9etirma_an_ethnographic_research_about_yarenlik_in_u%c5%9fak_region.