Afganistan Türkmenlerinde Doğum ve Çocukla İlgili Örf, Âdet, İnanç ve Uygulamalar

Tarih boyunca bir halkın ortaya koyduğu maddi ve manevi değerler bütünü olan kültür, sadece bir miras değil, aynı zamanda yaşayan bir bellektir. Millet olmanın temelinde dil, din ve ideal birliği yatar. Milletler geçmişten günümüze kadar edindikleri kültürel değerlerini koruyup muhafaza ederek gelecek nesillere aktarırlar. Böylece millet olma özelliklerini korurlar. Son 40 yıldır iç savaşlar ve çatışmalarla boğuşan Afganistan bölgesinde bulunan farklı etnik gruplarda önemli kültürel erozyonlar meydana gelir. Bütün bu değişikliklere 1979’da Rus işgali ile başlayan ve günümüze kadar devam eden sıkıntılar ve karışıklıklar sebep olur. Kültürel miraslar korunamamış veya yanlış bir yola sevk edilir. Bazı dini değerler kültürel olarak kabul edilirken, kültürel değerler dinin yerini alır. 2001 yılından itibaren Afganitan’da Taliban rejiminin devrilmesiyle, hızla ilerleyen teknoloji ve medya, Afganistan toplumunu büyük ölçüde etkisi altına alır. İlk olarak Hint dizileri ve daha sonra Türk dizileri televizyonlar’da yayınlanırken, Afganistan toplumunun geleneksel ve kültürel değerlerinin korunması zorlaşır ve önemli değişikliklere uğramaya başlar. Buna bir de bilinçsiz cep telefonunu eklersek nasıl bir kültürel erozyon yaşandığı görülür. Afganistan’da yaşayan Türkmenler, her ne kadar aynı sıkıntılara maruz kalıp çalkantılı bir süreçten geçse de yaşadığı bölgeleri büyük ölçüde terk etmemişler ve tarihten gelen gelenek – görenek ve adetlerini ağırlıklı olarak koruyabilmişlerdir. Biz bu yazımızda Afganistan’da yaşayan Türkmenlerin tarihine kısaca değindikten sonra Faryab bölgesinde yaşayan Türkmen toplumunun tespit edebildiğimiz doğum ve çocukla ilgili örf, adet, inanç ve uygulamalarını vermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Afganistan, Türkmenler, Faryab, Halk İnançları, Doğum ve Çocuk

Customs, Beliefs and Practices About Birth and Children in Afghanistan Turkmen

Culture, which is the body of material and spiritual values revealed by a people throughouthistory, is not only a heritage, but also a living memory. Language, religion and ideal unity lieon the basis of being a nation. Nations preserve the cultural values they have acquired from thepast to the present and pass them on to future generations. Thus, they maintain their nationhoodcharacteristics. Significant cultural erosions occur in different ethnic groups in the Afghanistanregion, which has been grappling with civil wars and conflicts for the last 40 years. All thesechanges are caused by the troubles and confusion that started with the Russian occupation in1979 and continue until today. Cultural heritages are not preserved or are misdirected. Whilesome religious values are considered cultural, cultural values replace religion. In the Afghanistanregion, which has been struggling with civil wars and conflicts for the last 40 years,significant cultural erosions occur in different ethnic groups. With the overthrow of the Talibanregime in Afghanistan since 2001, rapidly advancing technology and media have greatlyinfluenced the Afghan society. While firstly Indian TV series and later Turkish TV series arebroadcasted on television, the protection of the traditional and cultural values of Afghanistansociety becomes difficult to preserve and begins to undergo significant changes. If we add theunconscious mobile phone to this, we can see what kind of cultural erosion is experienced. Althoughthe Turkmens living in Afghanistan were exposed to the same troubles and went througha turbulent process, they did not leave the regions they lived in, and they were able to preservetheir traditions and customs coming from the history. In this article, after briefly mentioning thehistory of the Turkmen living in Afghanistan, we will try to give the customs, traditions, beliefsand practices of the Turkmen community living in the Faryab region about birth and childrenthat we can identify.

Keywords:

Afghanistan, Turkmens, Faryab, Folk Beliefs, Birth and Child,

PDF

___

Azaad, Abdul Bashir. (2019). 1990-2015 Arası Afganistan Siyasetinde Afganistan Türkleri ve General Dostum, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
Bilgü, İlhan. (1988). Afganistan. TDV İslam Ansiklopedisi, I, İstanbul, 408-411.
Fevzi, Firuz. (2012). Afganistan’da Türk Kültürü ve Edebiyatı Üzerine Bir Araştırma. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1, 549-553.
Kara, Mehmet. (2002). Hazar Ötesi Türkmenleri ve Türkmenistan. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Güz 14, 235-252.
Koyuk, Abdul Shukoor. (2020). Afganistan Türkmen Ağzı (Şamal Bölgesi), Yüksek Lisans Tezi, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
Makhdom, Abdulahad. (2016). Afganistan Türkmenlerinin Sosyo Kültürel ve Dini Durumu (Mezar-ı Şerif Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
Noor, Nooryaghdi. (2020). Türkmenistan Türkmencesi ile AfganistanTürkmencesinin Ses ve Şekil Bilgisi Bakımından Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
Saray, Mehmet. (2002). Afganistan ve Türkler. Ankara: ASAM Yayınları.
Saray, Mehmet. (1988). Afganistan, TDV İslam Ansiklopedisi, I, İstanbul, 401-408.
Shafaq, Nasima. (2016). 1989’da Sovyetlerin Çekilmesinden Sonraki Dönemde Afganistan’daki Sosyolojik Unsurların Afgan Siyasetine Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Şahin, Savaş. (2016). Afganistan’daki Türkmen Varlığı ve Kültürü Üzerine, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5 (3), 1144-1160.
Zıyayı, Najiba. (2004). Afganistan Türklerinin Dini, İnanç ve Yaşayışları (Kuzey Afganistan Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
K1. Ağabeg Mama, 1943 Hançarbağ doğumlu, okuryazar değil, ebe.
K2. Gulam Sahi, 1974 Devletâbâd doğumlu, okuryazar, marangoz.
K3. Haşim Hoşeng, 1995 Devletâbâd doğumlu, üniversite öğrencisi.
K4. Hudaykul Hacı, 1959 Hançarbağ doğumlu, okuryazar değil, muhtar.
K5. Mahim, 1971 Karamkol doğumlu, okuryazar değil, ev hanımı.
K6. Mollah Habibullah, 1969 Korğan doğumlu, medrese mezunu, medrese hocası.
K7. Nefes Ağa, 1958 Andhoy doğumlu, ilkokul mezunu, esnaf.
K8. Noor Yağdı Ilsoyer, 1991 Korğan doğumlu, üniversite öğrencisi.
K9. Nooryaghdi Noor, 1991 Hançarbağ doğumlu, üniversite mezunu, devlet memuru.
K10. Nurcan Mama, 1960 Andhoy doğumlu, okuryazar değil, ebe.
K11. Nurullah, 1978 Hançarbağ doğumlu, okuryazar değil.
K12. Paizullah Doğan, 1981 Karamkol doğumlu, üniversite mezunu, devlet memuru.
K13. Pencikul Safaroğlu, 1976 Devletâbâd doğumlu, okuryazar, esnaf.
K14. Rahmankul Hacızade, 1973 Hançarbağ doğumlu, medrese mezunu, tüccar.
K15. Rozi Gül, 1962 Andhoy doğumlu, okuryazar, ev hanımı.
K16. Selbi Teyze, 1958 Korğan doğumlu, okuryazar değil, ev hanımı.
K17. Yazbibi mama, 1956 Hançarbağ doğumlu, okuryazar değil, ebe.
K18. Zakiye Nazari, 1980 Devletâbâd doğumlu, ilkokul mezunu, ev hanımı.