ZEITGEIST ve MICHEL FOUCAULT’NUN TARİHSEL A PRİORİ KAVRAMI

İnsan yaşamının karmaşık gerçekliğini kavrayabilmek doğrultusunda felsefe ve bilimin nihai cevaplar getiremediği, ancak bu doğrultuda ilginç kavramlar üretilmiş olduğu iddia edilebilir. Bu açıdan ele alındığında, “Zeitgeist” kavramı insan yaşamı üzerinde zamansal boyutun etkilerini ortaya koymaya yönelik bir gayrettir. Ancak, söz konusu kavramı bir determinizm örneği olarak da eleştirmek kavramsallaştırılan “tarihsel a priori” kavramı, özellikle belirli bir dönemde karşımıza çıkan episteme’nin nasıl biçimlendirildiğine dair bir yaklaşım olarak dikkat çekicidir. Foucault, söz konusu kavramı arkeoloji ve soykütüğü yaklaşımları kapsamında benimsemiş; geleneksel yaklaşımların peşine düştüğü köken arayışlarını ve insanın özüne dair tipolojileri eleştirirken kullanmıştır. Foucault’nun eserlerini toplumsal, kurumsal ve tarihsel değişkenleri sorunsallaştırma ve her mümkün insani deneyimin tekilliği üzerinde düşünme girişimleri olarak okumak yerinde olacaktır. Dolayısıyla bu makalenin amacı, Foucault’nun özgün metodolojisi bağlamında, belirli bir çağda mümkün olan bilgilerin koşulu anlamında tarihsel a priori kavramını irdelemektir

Anahtar Kelimeler:

Zeitgeist, Tarihsel a priori, Arkeoloji, Episteme, Foucault

ZEITGEIST AND HISTORICAL A PRIORI

Philosophy and science failed to bring the ultimate answers in order to understand the complex reality of human life, but interesting concepts are produced in this direction. Considered in this respect, the “Zeitgeist” concept is an effort to reveal the temporal effects on human life. However, it is possible to criticize the concept as an example of determinism. Therefore, the concept of “historical a priori” conceptualized by Michel Foucault is remarkable as an approach to the shaping of the episteme emerging at a particular time. Foucault adopted this concept in the context of his archeology and genealogy approaches; and used to criticize the traditional approaches’ quest for the origins of and the typologies about man’s essence. It will be appropriate to read Foucault’s work as an attempt to problematize social, institutional, and historical variables and to think about the singularity of every possible human experience. In the context of Foucault's original methodology, the aim of this article is, to examine the concept of the historical a priori in the sense of the possible knowledge in a particular age

Keywords:

Zeitgeist, Historical a priori, Archeology, Episteme, Foucault,

PDF

___

Agamben, Giorgio, Şeylerin İşareti: Yöntem Üstüne, çev. Betül Parlak, İstanbul, 2012.
Albayrak, Ömer, “Hegel’in Tarihselciliğinin Doğduğu Metin: Hıristiyan Dininin Pozitifliği”, Felsefi Düşün, no. 6, 2016, 7-29.
Ayıtgu, Gülçin, “Foucault’nun Tarihteki Süreksizlik Arayışı”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), no. 22, 2016, 119-146.
Balcı, Ali, “Michel Foucault’da Metod: Arkeoloji, Soybilim ve Etik”, Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, vol. 1, no. 1, 2015, 26-34.
Barnard, Frederick M., Herder on Nationality, Humanity, and History, Montreal, 2003.
Bourdieu, Pierre, The Political Ontology of Martin Heidegger, Stanford, 1991.
Çüçen, A. Kadir, “Heidegger ve Felsefe”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), no. 1, 2006, 7-24.
Dame, Frederick William, America’s Indominable Character, Volume III: From Federalism and the Young Republic to American Maturity, BoD-Books on Demand, 2014.
Deleuze, Gilles, Foucault, çev. Burcu Yalım, Emre Koyuncu, İstanbul, 2013.
Florence, Maurice, “Foucault”, Michel Foucault, Felsefe Sahnesi: Seçme Yazılar 5 içinde, ed. Ferda Keskin, İstanbul, 2011, 349-354.
Foucault, Michel, Bilginin Arkeolojisi, çev. Veli Urhan, İstanbul, 1999.
Foucault, Michel, Kelimeler ve Şeyler: İnsan Bilimlerinin Bir Arkeolojisi, çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İstanbul, 2001.
Goethe, Johann Wolfgang von, Faust, çev. İsmet Zeki Eyuboğlu, İstanbul, 2001.
Gros, Frédéric, “Derslerin Bağlamı”, Michel Foucault: Öznenin Yorumbilgisi, Collège de France Dersleri, 1981-1982 içinde, çev. Ferda Keskin, İstanbul, 2015, 429-467.
Gutting, Gary, Foucault, çev. Hakan Gür, Ankara, 2010.
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich, Tarihte Akıl, çev. Önay Sözer, İstanbul, 1995.
Heidegger, Martin, Düşünmek Ne Demektir?: 1951/52 Kış Dönemi Ders Notları, çev. Rıdvan Şentürk, İstanbul, 2013.
Heidegger, Martin, Varlık ve Zaman, çev. Kaan H. Ökten, İstanbul, 2011.
Keskin, Ferda, “Sunuş: Özne ve İktidar”, Michel Foucault, Özne ve İktidar: Seçme Yazılar 2 içinde, ed. Ferda Keskin, İstanbul, 2011a, 11-24.
Keskin, Ferda, “Sunuş: Felsefe Sahnesi”, Michel Foucault, Felsefe Sahnesi: Seçme Yazılar 5 içinde, ed. Ferda Keskin, İstanbul, 2011b, 11-18.
Koyuncu, Emre, “Derrida-Foucault Tartışmasını Yeniden Okumak: Foucault’da Dönemleştirme ve Tarihsellik Sorunu”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), no. 23, 2017, 17-35.
Lemke, Thomas, Politik Aklın Eleştirisi: Foucault’nun Modern Yönetimsellik Çözümlemesi, çev. Özge Karlık, Ankara, 2016.
Macey, David, Foucault Hakkında Her Şey, çev. Fatih Demirci, İstanbul, 2015.
Magee, Glenn Alexander, The Hegel Dictionary, New York, 2010.
Mechier, Jerome; Nugel, Bernfried, “Aldous Huxley as a Painter”, Aldous Huxley Annual: A Journal of Twentieth-Century Thought and Beyond, vol. 10-11, 2010-2011, 67-71.
Mengüşoğlu, Takiyettin, Felsefeye Giriş, ed. Uluğ Nutku, Ankara, 2014.
Sipiora, Phillip, “Introduction: The Ancient Concept of Kairos”, Rhetoric and Kairos: Essays in History,Theory, and Praxis içinde, ed. Phillip Sipiora, James S. Baumlin, New York, 2002.
Tolstoy, Lev, Savaş ve Barış, cilt III, çev. Mete Ergin, İstanbul, 2016.
Veyne, Paul, Foucault, Düşüncesi, Kişiliği, çev. Işık Ergüden, İstanbul, 2014.