Özge İŞERİ, Yaprak SARIGÖL ORDİN, Sevg HATİPOĞLU, Özgül KARAYURT

Türk ye'de Organ Nakl Hemş rel ğ n n; Dünü, Bugünü ve Yarını...

Bu literatür incelemesinin amacı, Türkiye'de organ nakli hemşireliğinin geçmişi ve bugünkü durumu ile ilgili literatür bilgisi vermek ve organ nakli hemşireliğinin geleceği ile ilgili bakış açısı oluşturmaktır.Türkiye'de organ nakli uygulamaları kalp nakli ile 1969 yılında başlamış bunu 1975 yılında böbrek ve 1988 yılında karaciğer nakli izlemiştir. Dünya'da organ nakli hemşireliği ile ilgili yayınların 1965-1970 yıllarında yapıldığı görülmektedir. Ülkemizde organ nakil hemşireliğinin ve bu alandaki yayınların ilk böbrek naklinden sonra 1978 ve 1979 yıllarında başladığı görülmektedir. Günümüzde, organ nakil hemşireliği Dünya'da organ nakli alanında başarılı olan birçok ülkede, hemşirelikte özel bir uzmanlık alanıdır. Türkiye'de organ nakli hemşireliği alanında Sağlık Bakanlığı onaylı sertifika programı bulunmamaktadır. Son yıllarda organ nakli aktivitelerini destekleyici politikaların yürütülmesi ile ülkemizin Dünya çapında organ nakli alanındaki başarısında artış görülmektedir. Gerçekleştirilen tüm nakillerin başarısında ve hasta sonuçlarının iyileştirilmesinde hemşirelerin önemli rolleri bulunmaktadır. Hemşirelerin bu alanda bilgi düzeyinin arttırılması, uzmanlaşması ve hasta bakım sonuçlarının iyileştirilmesi için sertifika programlarına, bilimsel toplantılar düzenlenmesine ve düzenlenen bilimsel programlara katılımın kurumlar tarafından desteklenmesine gereksinim vardır.

Past, Present and Future of Organ Transplant Nursing in Turkey

The aim of this literature review is to provide information about the current and past history of transplant nursing in Turkey and to develop a perspective on the future of transplant nursing.Organ transplantation practices in Turkey started with a heart transplant in 1969, followed by a kidney transplant in 1975 and a liver transplant in 1988. Publications on transplant nursing in the world were first issued between 1965 and 1970. However, the first publications on transplant nursing in Turkey were issued in 1978 and 1979 after the first kidney transplant. Today in the world, in many countries where successful transplants are achieved, transplant nursing is a special area of expertise in nursing profession. In Turkey, no certificate program on transplant nursing recognized by the Ministry of Health is available. With the implementation of supportive policies in recent years, there have been worldwide-recognized achievements in organ transplantation in Turkey. Nurses have played an important role in the success of those transplants and in improving transplant recipient outcomes. In order for nurses to enhance their knowledge of transplant nursing, to specialize in this field and to improve transplant recipient outcomes, certificate programs and scientific meetings should be held, and institutions where these nurses work should encourage them to participate in those programs and meetings.

PDF

___

American Board for Transplant Certification (ABTC) (2016). American Board for Transplant Certification, http://www.abtc.net/ Pages/default.aspx (05.03.2017).
Albayrak, A. ve ark. (1979). Report on hemodiaysis and transplantation in Turkey. EDTNA Newsletter, 123-25, http://www.edtnaer-- ca.org/pages/education/newsletter.php (05.03.2017).
Altuntaş, T. (2015). Karaciğer nakli için bekleyen hasta ve hasta yakınlarının nakilden beklentileri ve yaşadıkları güçlükler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Bakar, N. (2014). Hemşirelerin doku/ organ nakli ve bağışına yönelik bilgi ve tutumları (Bursa Muammer Ağım Gemlik Devlet Hastanesi hemşireleri örneği). Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Bayhan, B. (2014). Organ Nakli Hastalarında İmmunsupresifTeda-- viye Uyum Ölçeği'nin Türkiye'de geçerlik güvenirliği. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Bois, M. S., Barfıeld, N. B., Taylor, C. E., Ross, C. D. (1968). Nursing care of patients having kidney transplants. American Journal ofNursing, 68(6): 1238-1247.
Cebeci, F., Sucu, G., Karazeybek, E. (2011). The roles of nurses to augment organ donation and transplantation: survey of nursing students. Transplantation Proceedings, 43(2): 412-414.
Çolakdalcı, A. (2012). Karaciğer nakli uygulanan hastalarda yorgunlugun yasam kalitesi üzerine etkisi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
Eisendrath, R. M., Topor, M., Misfeldt, C., Jessiman, A. G. (1970). Service meetings in renal transplant unit: An unused adjunct to total patient care. Psychiatry in Medicine, 1(1): 53-58
Ertin, H., Harmancı, A. K., Mahmutoğlu, F. S., Başağaoğlu, İ. (2010). Nurse-focused ethical solutions to problems in organ transplantation, Nursing Ethics, 17(6): 705-714.
Felix, K. S., Marshall, B., Rubin, A. (1969). Organ homotransplantation. Meltzer, L. E., Abdellah, F. G., Kitchell, J. R. (Eds). Concepts and Practices ofIntensive Care/or Nurse Specialists. 1st ed., The Charles Press., Philadelphia, 437 -443.
Fulton, B. J. (1968). Hemodialysis and transplantation considerations in chronic renal failure. Proceedings of Dialysis Symposium for Nurses, U.S. Health Service and Mental Health Administration, U.S. Govt. Office, Washington, DC, 11-12.
GODT (Global Observatory on Donation Transplantation in Collabration with World Health Organization) (2013). Global Observatory on Donation Transplantation in Collabration with World Health Organization 2013 Report, http://www.transplant-- observatory.org/Pages/homeaspx, (18.01.2016).
Haberal, M. ve ark. (1988). Living donor kidney transplantation. Transplantation Proceedings, 20(1): 353-355.
Harmancı, A. K., Gül, Y., özbek, I., Gülkaya, E., Caner, A. (2011). Nurses' locations as organ transplantation coordinators in the Turkey National Coordination System. Transplantation Proceedings, 43(3): 769-772.
Hatipoglu, s., Özgürler, N., Arık, A., Tokat, E., Eldemir, s. (1978). Nursing care in kidney transplantation. XV.Congress of The European Dialysis and Transplant Association -Vll. Annual Conference of the European Dialysis and Transplant Nurses Association Congress, 17-20 June, İstanbul, 376. 56
Hoffart, N. (2009). The development of kidney transplant nursing. Nephrology Nursing Journal, 36(2): 127-138.
International Transplant Nurses Society-American Nurses Associarion (ITNS-ANA) (2009). Transplant Nursing Scope and Standart of Parctice. Congress Catologing in Publication Data, USA.
İşeri, Ö. (2016). Karaciğer transplantasyonu yapılan hastalarda Roy uyum modeline göre temellendirilen hemşirelik girişimlerinin bakım sonuçlarına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Juzwiak, J. (1968). Nursing the kidney transplant patient. RN, 31: 34--41.
Kahveci, E., Bozoklar, A., Topçuoğlu, M. A. (2015). Beyin Ölü- münden Organ Nakline. 1. basım, Türkiye Organ Nakli Vakf1 yaylnl, Ankara.
Karakayalı, H., Haberal, M. (2005). The history and activities of transplantation in Turkey. Transplantation Proceedings, 37(7): 2905-2908.
Kavurmacı, M., Karabulut, N., Koç, A. (2014). Üniversite ögrencilerinin organ bağışı hakkındaki bilgi ve görüşleri. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 11(2): 15-21.
MacDonald, J. (1967). Nursing care in renal transplantation. Canadian Nurse, 63(10): 35-39.
Ohler, L., Cupples, S. (Eds) (2008). Core curriculum for transplant nurses. International Transplant Nurses Society. 1st. ed., Mosby Elsevier, USA.
Ordin, S. Y. (2013). Karaciğer transplantasyonu sonrası destek grup girişiminin hastaların bilgi, semptom ve yaşam kalitesi düzeyine etkisinin incelenmesi. Yayınlanmış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Özdemir, Z. (2015). Solid organ transplantasyonu yapılan hastalara yönelik immünsupresif ilaç kullanıma uyum ölçeğinin geliştirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Peplau, H. (2003). Specialization in professional nursing 1965. Clin Nurse Spec, 17(1): 3-9.
Rockwell, J. W. (1965). Nursing care of the patient with kidney transplant. American Journal o/'Nursing, 65(9): 124-127.
Russell, C. L, Gelder, F. V. (2008). An international perspective: Job satisfaction among transplant nurses. Progress in Transplantation, 18(1): 32--40.
Şahin, N. (2012). Karaciğer transplantasyonu sonrası hastaların ilaç uyumsuzlukları, nedenleri ve hemşirelerden beklentilerinin incelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniver-- sitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Saınartino, E., Preston, B. (1967). Patients with kidney transplants. Bergersen, B. S., Anderson, E. H., Duffey, M., Lohr, M., Rose, M. H. (Eds.). Current Concepts in Clinical Nursing. lst. ed., CV Mosby, St. Louis, 16-26.
Shebelski, D. I. (1966). Nursing patients who have renal homotransplants. American Journal quursing, 66(l 1): 2425-2428
Stevens, S. A. (1969). The role of the nurse on the renal transplant unit. Proceedings of Dialysis Symposium/hr Nurses. U.S. Health Service and Mental Health Administration, U.S. Govt Office, Washington, DC., 41-45.
T.C. Sağlık Bakanlığı Organ, Doku Nakli ve Diyaliz Hizmetleri Daire Başkanlığı (2016). Organ Nakli İstatistikleri, https://or-- gan.sağlik.gov.tr/web/Content.aspx?menu=(2)nakil_istatistikleri (06.12.2016).
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye'de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsan Gücü Durum Raporu (2014). Türkiye'de Sağlık Eğitimi ve Sağlık lnsan Gücü Durum Raporu 20 14. basım, Anadolu Üniversitesi WebOfset, Eskisehir. http://www.yok.gov.tr/documents/1 0279/30217/ T%C3%BCrkiye%27de+Sa%C4%9Fl%C4%B lk+E%C4%9F itimi+ve+Sa%C4%9Fl%C4%B1k+%C4%B0nsang%C3%BCc %C3 %BC%20Durum+Rap0ru+%28%C5%9Eubat+2014%29. pdf/00b8cla8--l9bf--4le0--bl88--af0a28732e7f(03.1 1.2015).
Transplant Nurses'Association (TNA) (2016). Transplant Nurses'Association, http://www.tna.asn.au/ (05.03.2017).
Tepehan, S. (2012). Beyin ölümü ve organ naklinin sağlık personeli ve hukuki mevzuat açısından incelenmesi.Yayinlanmış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü Sosyal Bilimler Anabilim Dalı, İstanbul.
Türkiye Organ Nakli Derneği (TOND) (2014). Türkiye'de organ naklinin tarihi http://www.t0nd.0rg.tr/tr/ (10.04.2014).
Yanar, M. (2015). Organ transplantasyonu bekleme sürecindeki hasta ve yakınlarının belirsizliğe tahammülsüzlük, umutsuzluk ve depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Yazıcı, S. Ö., Kavak, 0. H., Kaya, E., Tekin, A., Kalaycı, I. (2015). Hemşirelik öğrencilerinin organ nakli ve bağışı konusunda bilgi ve düşüncelerinin belirlenmesi. MAKÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(2): 66-76.