YERLİ EDEBİYATTA POZİTİVİZM ETKİSİ: BİR ARA NESİL MENSUBU FAZLI NECİP VE ‘TEBESSÜM’Ü

Fazlı Necip (1864-1932)’in farklı tür ve içerikleri kapsayan ve neredeyse ölümüne kadar devam eden bir yazı hayatı olmuştur. Yazınsal üretiminin başlangıcı ise edebiyat tarihçilerinin ikinci nesil ile Servet-i Fünûncular arasına konumlandırdıkları ara nesle denk gelmektedir. Bu nesle hâkim olan esneklik Fazlı Necip’i de etkilemiş ve o, dönem içerisinde çok ses getiren romantizm-realizm tartışmasında her iki tarafın da söylediklerine ilgisiz kalmamıştır. Fazlı Necip’in 1889 yılında yayımladığı Tebessüm, dostu addettiği Mustafa Reşid’in Gözyaşları’nı tanzir etme isteğinin sonucudur. Dört kısımdan oluşan risalede, bir mukaddime ve on dört kısa hikâye ile tebessüm teması işlenmiştir. Fazlı Necip bu temayı “Başlamadan Evvel İki Söz” başlıklı ilk kısımda, diğer kısımlardakinden farklı bir bakış açısıyla ele almıştır. Söz konusu tercih Tebessüm’ü, romantik unsurlar kadar realist unsurlara da yer veren ve dolayısıyla ‘içeride’ Beşir Fuad’ın temsil ettiği pozitivist hassasiyetlere duyarsız kalmayan bir eser haline getirmiştir. Çalışmamızda, Fazlı Necip ile Tebessüm’ü ele alınmıştır. Yazar ve eseri aracılığıyla dönemin edebi atmosferine ayna tutulması, yanı sıra edebiyata yansımaları üzerinden pozitivizmin yerli serüveni ile ilgili malzemenin çoğaltılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Fazlı Necip, Ara Nesil, Mustafa Reşid, Pozitivizm, Beşir Fuad, Tebessüm

The Effects of Positivism on Turkish Literature: Fazlı Necip, a Person of ‘Interim Period’ Generation, and His Booklet Tebessüm (Smile)

Fazlı Necip (1864-1932) had a writing life shaped by works of various types and contents. The time he started writing corresponds to the interim period, between what literature historians call second generation and Servet-i Fünun generation. The flexibility that dominated this interim period affected Necip, too, and he got engaged in those days’ hot topic of romanticism-realism conflict.Necip’s booklet Tebessüm (1889) is an outcome of his attempts to imitate Mustafa Reşid’s novel Gözyaşları (Tears). The booklet is composed of one introduction part and four short stories, and characterized by the theme of smile. In the introduction, titled ‘Several Words before Starting’, Necip handles this theme with a perspective different from the ones in the rest parts. This preference made the booklet Tebessüm such a work that includes both romantic and realistic elements, and thereby also positivist thoughts which were represented by Beşir Fuad. This study deals with Fazlı Necip and his booklet Tebessüm. The aim of this study is to shed light on the literary atmosphere of that period through the author himself and his work, as well as to multiply the resources about the development of positivism in Turkey by examining its reflection on literary works.

Keywords:

Fazlı Necip, Interim Period, Mustafa Reşid, Positivism, Beşir Fuad, Tebessüm,

PDF

___

Beşir Fuad (1999). “Gayret’in 3, 4, 5, 6 Numrolu Nüshalarında Münderic ‘Victor Hugo’ Ünvânlı Makale-i İntikadiyeye Mukabele”, Şiir ve Hakikat, Haz. Handan İnci, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss. 173-188.
Beşir Fuad-Fazlı Necip (2009). Mektuplar, Çev. Parkan Özturan, Artes Yayınları, İstanbul.
Beşir Fuad (2011). Victor Hugo, Çev. Kemal Bek, Özgür Yayınları, İstanbul.
Bingöl, J. (1955). Selanikli Fazlı Necip’in Hayatı, Romanları ve Mektupları, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölümü Mezuniyet Tezi.
Fildiş, B. (2017). “Bir Osmanlı Aydını Olarak Beşir Fuad”, MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. 15, S. 1, ss. 555-584.
Fildiş, B. - Kaman, S. (2017). “Batılılaşma ve Batılılaşmanın Edebiyata Yansımaları: Bir Ara Nesil Edebiyatçısı Mustafa Reşid’in ‘Gözyaşları’, Turkish Studies, Volume 12/13, ss. 245-280.
Gariper, C. (2013). “Türk Edebiyatında Ara Nesil Edebi Devresi”, Türk Edebiyatı Tarihine Bir Bakış: Yeni Türk Edebiyatı, Ed. M. Kayahan Özgül, C. 2, Kurgan Edebiyat, Ankara, ss. 101-148.
Kaplan, M. (2011). Tevfik Fikret: Devir-Şahsiyet-Eser, 14. Basım, Dergâh Yayınları, İstanbul.
Okay, O. (2011). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, 3. Basım, Dergâh Yayınları, İstanbul.
Okay, O. (2012). Beşir Fuad: İlk Türk Pozitivist ve Naturalisti, 3. Basım, Dergâh Yayınları, İstanbul.
Şahin, İ. (2004). Selanikli Fazlı Necip’in Hayatı ve Eserleri, 2. Basım, Bilge Yayınları, Ankara.