Kaan YALÇIN

TEN SÖZCÜĞÜ ÜZERİNE ETİMOLOJİK BİR DENEME

Ten sözcüğü, Türk Dil Kurumunun hazırladığı Türkçe Sözlük te 1. İnsan vücudunun dış yüzü, cilt 2. vücut anlamında Farsça kökenli bir sözcük olarak tanımlanmıştır. Fakat bu sözcüğün Farsça olup olmadığı ile ilgili çeşitli görüşler bulunmaktadır. Clausona göre ten sözcüğü alışılmadık şekilde, erken bir tarihte Türkçeye kopyalanmış olan Farsça bir sözcüktür. Fakat Dankoff, bu sözcüğün Divanü Lûgat-it Türkte yanlış okunduğunu, doğru şeklin ise İnsan vücudu anlamına gelen Türkçe yēn sözcüğüne dayandığını ileri sürmektedir. Abdullah Taymas ve Günay Karaağaç ise ten sözcüğünü Türkçe bir kelime olarak nitelendirmektedir. Bu çalışmada Dankoff, Taymas ve Karaağaç gibi sözcüğün aslının Türkçe olduğu savunulmakla birlikte, ten sözcüğünün Türkçe oluşunun bir yanlış okumadan kaynaklanmadığı ve sözcüğün Türkçe olduğunu ispatlayacak farklı delillerin de bulunduğu ortaya konulmaya çalışılacaktır.

An Etymological Evaluation of the Word Ten Süleyman

The word ten is described to have a Persian root with the meaning of 1. skin, exterior surface of human body; 2. human body, in Turkish Dictionary prepared by Turkish Language Society. However, there are different opinions about the root of the word ten . According to Clasuon, the word ten is a Persian word unexpectedly copied to Turkish in eraly periods. But Dankoff claims that the word ten is a misread work in Divanü Lûgat-it Türk and must come from Turkish yēn which means human body in Turkish. Abdullah Taymas and Gunay Karaagac also consider ten to be Turkish. In this study, supporting Dankoff, Taymas and Karaagac s view, we will try to present different evidences that suggest ten is not a misread, but is originally a Turkish word.

PDF

___

Arıkoğlu, Ekrem. (2005). Örnekli Hakasça-Türkçe Sözlük. Ankara: Akçağ Yayınları.
Caferoğlu, Ahmet. (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Enderun Kitabevi Yayınları.
Ceylan, Emine. (1997). Çuvaşça Çok Zamanlı Ses Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Clauson, Sir Gerard. (1972). An Etymological Dictionary Of Pre Thirteenth-Century Turkish. London: Oxford University Press.
Derleme Sözlüğü (X. Cilt). (1993). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Divanü Lûgat-it Türk Dizini. (1972). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Exmetyanov, R. (2001). Tatar Tålånåñ Kıskaça Tarixi-Etimologik Süzlågå, Kazan.
Eker, Süer. (2009). Divanü Lugâtit-Türk ve İran Dillerinden Kopyalar Üzerine I Internationel Journal of Central Asian Studies, Volume, 13, s. 233-283, Seul.
Gülensoy, Tuncer. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gürsoy-Naskali, Emine ve Duranlı, Muvaffak. (1999). Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Karaağaç, Günay. (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Karaağaç, Günay. (2009a). Türkçede Düzensiz Ses Değişmesi Örnekleri. Dil, Tarih ve İnsan. İstanbul: Kesit Yayınları, s. 87-92.
Karaağaç, Günay. (2009b). Çuvaş Fonolojisinin Ana Çizgileri. Dil, Tarih ve İnsan. İstanbul: Kesit Yayınları, s. 357-406.
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I. (1991). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Koç, Kenan ve Doğan, Oğuz. (2004). Kazak Türkçesi Grameri, (Redaktör: Ayabek Bayniyazov). Ankara: Gazi Kitabevi.
Poppe, Nikolaus. (1994). Altay Dillerinin Karşılaştırmalı Grameri. (Çev.: Zeki Kaymaz). İstanbul.
Tekin, Talat ve diğerleri. (1995). Türkmence Türkçe Sözlük. (Yayına Hazırlayan: Mehmet Ölmez). Ankara: Simurg Yayınları.
Tekin, Talat. (1995). Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler. İstanbul: Simurg Yayınları.
Toparlı, Recep ve diğerleri. (2003). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Vasiliev, Yuriy. (1995). Türkçe-Sahaca (Yakutça) Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yalçın, Süleyman Kaan. (2013) Çağdaş Türk Lehçelerinde Ünlüler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yudahin, K. K. (1998). Kırgız Sözlüğü Cilt I. (Çev.: Abdullah Taymas). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.