MİLLÎ KORUNMA KANUNUNUN HAYATA GEÇİRİLİŞİ (1940) VE TEK PARTİ DÖNEMİ UYGULAMALARI

Türkiye, II. Dünya Harbinin sonuna kadar savaş dışı kalma politikası izlemiş olsa da büyük savaş ülkeyi; iktisadî, siyasî, ekonomik ve askerî yönlerden oldukça kötü etkilemişti. Dönemin hükûmetleri, Türkiye’nin olası bir savaş halinde mümkün olan en az zararı görmesi için önemli ve sert tedbirler almak durumunda kalmıştı. II. Dünya Harbi yıllarında ekonomik alanda alınan tedbirlerden biri Millî Korunma Kanunu olmuştu. Millî Mücâdele yıllarında Türk Milletinin içinde bulunduğu yokluk ve yoksulluğu ifade eden ve yine Türk Milletinin eşi benzeri görülmemiş bir fedakârlıkla uyguladığı Tekâlif-i Millîye Emirleri, Millî Korunma Kanununun yürürlüğe girmesinin haklılığını göstermesi bakımından önemlidir. Bununla birlikte Millî Korunma Kanunu, uygulamada görevli memurların işgüzarlığı veya iş bilmezliği yüzünden toplum içinde haklı tepkilerin doğmasına da neden olmuştur. Neticede Millî Korunma Kanunu, savaş şartları altında, devletin ve milletin bekâsı için çıkarılmış bir kanundur. Ancak uygulamalar savaş dönemi ile sınırlı kalmamış, CHP iktidârının sona ermesinden sonra Demokrat Parti hükümetleri tarafından da sürdürülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Millî Korunma Kanunu, CHP, Refik Saydam, II. Dünya Harbi

Realization of National Protection Law (1940) and Single-Party Period Practices

Although Turkey followed a policy that had the principle of staying away from war until the end of the 2nd World War, this major war affected negatively the country in economic, political, and military terms. The governments of the period had to take serious and strict measures to ensure that Turkey would receive the lowest damage in case of a possible war. During the 2nd World War years, one of the measures that were taken in the field of economics was the National Protection Law. During the National Struggle, the Orders of National Taxation, which were obeyed by the Turkish Nation with unique sacrifices and which show the poverty and hardships of the nation in those years, are important in that they justified the National Protection Law. On the other hand, the National Protection Law also caused that there appeared justified reactions by the people because of the beadledom or ignorance of the officials who were assigned in the application process of the law. All in all, the National Protection Law is a law that was enacted for the survival and benefit of the state and the nation under war conditions. However, the practices were not limited to the war period, and after the CHP Government ended, the Democrat Party Government also continued the application of this law.

Keywords:

National Protection Law, CHP, Refik Saydam, 2nd World War,

PDF

___

6.1.ARŞİVLER
T. C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi(BCA).
BCA: 30.10.0.0/184.272.2./216A31.
BCA: 30.11.1.0/ 151.4.6.
BCA: 30.18.1.2./94.10.4./212.
BCA: 30.18.1.2/94.10.5./170.
6.2.RESMÎ YAYINLAR
T. C. Resmî Gazete.(1940). 18 Ocak. Millî Korunma Kanunu.
T. C. Resmî Gazete.(1941). 18 Şubat.
T. C. Resmî Gazete.(1940). 26 Ocak. (Bu Kanunun 19 Şubat 1940 tarihli ve 2/12877 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesiyle tatbikine başlanılmış ve Kanunun 3. maddesine göre 16 Eylül 1960 tarihli ve 5/322 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla tatbikten kaldırılmıştır.)
T. C. Resmî Gazete.(1941). 23 Aralık.
T. C. Resmî Gazete.(1942). 30 Ocak. (Millî Korunma Kanununun 18. maddesindeki değişiklik).
T. C. Resmî Gazete.(1942). 3 Şubat.
T. C. Resmî Gazete.(1944). 11 Ağustos.
T.C. Resmî Gazete.(1942). 19 Ocak.
TBMM Zabıt Ceridesi.(1939). Devre: VI. Cilt: 7. İçtima:1. 19. İnikad. 29 Aralık.
TBMM Zabıt Ceridesi.(1940). Devre: VI. Cilt: 8. İçtima:1. 27. İnikad. 18 Ocak, 138-158.
TBMM Zabıt Ceridesi.(1940). Devre: VI. Cilt: 8. İçtima:1. 27. İnikad. 18 Ocak. S. Sayısı: 64: Millî Korunma Kanunu Lâyihası ve Muvakkat Encümen Mazbatası (1/301). ss. 1- 16.
TBMM Zabıt Ceridesi.(1940). Devre: VI. Cilt: 15. İçtima:2. 21. İnikad. 25 Aralık, 157-179, 189-192.
TBMM Zabıt Ceridesi.(1941). Devre: VI. Cilt: 22. İçtima:3. 18. İnikad. 19 Aralık, 106,107, 109-117.
TBMM Zabıt Ceridesi.(1942). Devre: VI. Cilt: 23. İçtima:3. 33. İnikad. 30 Ocak, 168-193; 199, 200-203.
6.3.KİTAP VE MAKALELER
“Bugünden İtibaren Ekmek Karne İle Tevzi Edilecek”.(1942).Cumhuriyet Gazetesi.14 İkinci Kanun(Ocak).
“Ekmek 10 Güne Kadar Karne İle Satılacak”. (1942).Akşam Gazetesi. 7 Kanun-ı Sani(Ocak).
“Ekmek Dağıtma Yerleri Açılacak”. (1941). Akşam Gazetesi.26 Kanun-ı Evvel(Aralık).
“Karne Usulü Ekmek İsrafını Önleyecek”.(1941).Tan Gazetesi.23 İlk Kanun(Aralık).
“Karneler Geldi”. (1942). Akşam Gazetesi.6 Kanun-ı Sani(Ocak).
Aydemir, Şevket Süreyya.(1999). İkinci Adam, Cilt II (1938-1950). Remzi Kitabevi: İstanbul.
Bakar, Bülent.(2013). “İstanbul’da Ekmek Karnesi Uygulaması, Karne ve Ekmek Suistimalleri (1942-1946)”. İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi. Yıl: 2013/2. Cilt:12. Sayı: 24. ss. 1-60.
Baydar, Ertuğrul.(1978). İkinci Dünya Savaşı İçinde Türk Bütçeleri. Ankara: Maliye Bakanlığı Yayınlar.
Bengi, Hüsnü.(1943).Millî Korunma Kanun ve Kararları. İstanbul.
Boratav, Korkut.(2006). Türkiye'de Devletçilik. Ankara: İmge Yayınları.
Duru, Bülent.(2009). “1941: Kıtlık Yılında Milli Korunma Kanunu Uygulamaları”. (Ed. Birgül Ayman Güler). Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1940-1949, Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması II, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi, ss.159-224.
Ergin, Feridun.(1943).Harp Zamanında Devletin Ekonomiye Müdahalesi. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
Goloğlu, Mahmut.(2012). Milli Şef Dönemi/Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-III 1939-1945. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Güneş, Günver.(2002).“Türkiye’de Savaş Ekonomisi Uygulamaları ve Toplumsal Yaşama Etkileri”. Türkler 17. Yeni Türkiye Yayınları: Ankara, ss. 615-621.
Hüseyin Avni.(1941).“Hükümet Yeni Teşkilatı Niçin Kuruyor?”, Tan Gazetesi. 26 Şubat.
Karabulut, Sezen. Karabulut, Umut.(2016) “Erken Cumhuriyet Döneminde Doğu Anadolu Bölgesini Kalkındırmaya Yönelik Bir Girişim: Malatya Bez ve İplik Fabrikası TAŞ’ın Kuruluşu (1936-1939)” İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt: 5. Sayı:1. ss. 67-78
Karabulut, Umut. (2014). “ Davetsiz Misafiri Beklerken İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Pasif Güvenlik Önlemleri (1939-1940). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmalar Dergisi. XIV/28, ss.199-223
Karay, Refik Halit.(1942). “Vişneli Ekmek Tatlısına Buyurunuz!”. Tan Gazetesi. 20 Temmuz.
Karay, Refik Halit.(1942).“Etten Faydalı, Ekmek Kadar Lüzumlu”. Tan Gazetesi. 16 Temmuz.
Karay, Refik Halit.(1942).“Lokantaların İmtiyazı: Makarna”. Tan Gazetesi. 18 Temmuz.
Kayra, Cahit.(2013).Savaş Türkiye Varlık Vergisi. Genişletilmiş 4. Baskı. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Koçak, Cemil.(1986).Türkiye'de Milli Şef Dönemi I: 1938-1945. İstanbul: İletişim Yayınları.
Öztürk, Erdoğan.(2004/2005).“İkinci Dünya Savaşı Yıllarında İzmir'de Beslenme Sorunu”. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Çağdaş Türkiye Tarih Araştırmaları Dergisi. IV/11. ss.145-158.
Öztürk, İbrahim Mert.(2013). “İkinci Dünya Savaşı Türkiye'sinde Olağanüstü Ekonomik Kararlar: Milli Korunma Kanunu ve Varlık Vergisi”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi. Cilt: 32, Sayı: 54 ss. 135-166.
Pur, Hüseyin Perviz.(2007).Varlık Vergisi ve Azınlıklar. İstanbul: Eren Yayıncılık.
Sadak, Necmeddin. (1940). “İktisâdî Koruma Kanunu”. Akşam Gazetesi. Kanun-ı Sani(Ocak).
Sertel, Zekeriya.(1942). “Her Şeyden Önce Köylünün Emniyetini Kazanmak Lazımdır”. Tan Gazetesi. 17 Temmuz.
Sertel, Zekeriya.(1942). “Halkın İtimadını Kazanmak İçin”. Tan Gazetesi. 21 Temmuz.
Şener, Sefer.(2014). “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye'de Tarım Politikası Arayışları”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Sayı: 7. (2004/1). ss. 73- 92.
Tekeli, İhsan. İlkin, Selim. (2014) İktisadi Politikaları ve Uygulamalarıyla İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi. Cilt: II. İletişim Yayınevi: İstanbul
Tökin, İsmail Hüsrev.(1943).“Türkiye’de Fiyat Politikası”. Türk Ekonomisi. Yıl: 1. Sayı: 5. 155-159.
Turan, Şerafettin.(1999).Türk Devrim Tarihi. Cilt: IV/I. Bilgi Yayınevi: Ankara.
Yavuz, Erdem.(2015).“Milli Korunma Kanunu, Varlık Vergisi Kanunu ve Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu Tartışmaları: Erzincan Uygulamaları”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. Yıl: 3. Sayı: 12. ss. 161-180.
6.4.SÜRELİ YAYINLAR
Akşam Gazetesi.(1940-1941).
Cumhuriyet Gazetesi.(1940-1941).
Son Posta Gazetesi.(1942).
Son Telgraf Gazetesi.(1941)
Tan Gazetesi.(1940-1942).
Türk Ekonomisi.(1943).