MEKÂN HAFIZASINDA AİDİYET ARAMA PRATİKLERİ: BOŞ ZAMAN KÜLTÜRÜ VE DELİLER KAHVEHANESİ ÖRNEĞİ

Geleneksel kültürde, erkeklerin kamusal hayatta en gözle görülebilir alanlarından biri kahvehanelerdir. Kahvehaneler ortaya çıkmalarından bu yana, erkekler için, mekân olmalarının çok ötesinde sosyalleşme alanları olmuştur. Her ne kadar geçmişte erkeklerin toplaşma mekânları olarak anılsa da araştırmamızı yürüttüğümüz mekân örneği olarak İstanbul Fatih'teki “Deliler Kahvehanesi” kadınların, erkeklerin ve çocukların toplaşma mekânı özelliğini sergilemektedir. Bununla birlikte kahvehaneler ilk kuruluşlarından bu yana farklı adlarla ve amaçlarla kurulmuştur. Bu bağlamda bireyler arasında anlam pratikleri yaratarak, boş zamanın vazgeçilmez temsillerini oluşturmuşlardır. İşlik ve evlik arasında sığdırılmış yaşama alternatif bir dokuyla eklemlenmişlerdir. Aynı zamanda kahvehaneler, kuşaklar arası hafızanın üretilmesinde ve sonraki nesillere aktarılmasında etkilidirler. Öyle ki bugün bile sözü edilen mekânlar ve bu mekânlar içerisinde varlık kazanan kültür, yerleşik bir alışkanlıkla, gündelik hayatta bireyler için “ayrıcalıklı olma” iddiasını üzerinde taşımaktadır. Araştırmamız kapsamında ele aldığımız kahvehane ise bu ayrıcalıklı olma iddiasını, yardımlaşma kültürü üzerinden kurgulamaktadır. Bu araştırmanın amacı hafıza kuramı ile kahvehane olarak adlandırılan mekâna katılan bireyleri nitel araştırma tekniği olan görüşmeyi esas alarak incelemek ve şu sorulara (yer yer sondaj sorularla da destek vererek) yanıt bulmaktır: İnsanlar kahvehanelere hangi anlamı vermektedir? Geçmişe ait hangi etkenler insanların bu mekânlara katılımını artırmaktadır? Çalışma, geleneksel kültürde birlikteliğin yalnızca soyut bir gösterge olarak hafızada var oluşunu değil aynı zamanda sosyal alanda nesnel görünümlerini insanların dayanışma ve sosyalleşme deneyimlerini ele alarak ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Hafıza, boş zaman, kahvehane, Deliler Kahvehanesi

Search Practices For Belonging In Space Memory: Leisure Culture and An Example Of Madmen Coffeehouse

In traditional culture, coffee houses are one of the most visible areas of men in public life. Since the emergence of coffee houses, they have been socialization areas for men, far beyond being only spaces. Although it is referred to as the men’s gathering venues in the past, the “Madmen Coffee House” (the word ‘mad’ is used for describe the diversity of participants) located in Fatih district of Istanbul, which is the main focus of our research, exhibits the venue of women, men and children. However, coffeehouses have been established for different names and purposes since their first establishment. In this context, they created the indispensable representations of the free time by creating meaningful practices among individuals. They are articulated with an alternative texture to the life that is fit between the work and the house. At the same time, coffeehouses are effective in producing and transferring generations of memory to subsequent generations. Furthermore, even the places that are mentioned today and the culture that is being gained within these venues carry on the claim of “privileged” for individuals in everyday life with a built-in habit. The coffeehouse, which we are exploring in our research, is building this privilege claim through the culture of beneficiary. The aim of this study is to examine the individuals who participate in the “coffee house” by using memory theory on the basis of qualitative research technique and to find answers to the following questions by interviewing the participants: What do coffee houses mean to people? What factors in the past increase the participation of people in these venues? The study aims to reveal that the union in traditional culture is not only present in memory as an abstract indicator, but also in the social sphere by addressing the people’s experiences of solidarity and socialization.

Keywords:

Memory, free time, coffeehouse, Madmen Coffeehouse,

PDF

___

Assmann, Jan, Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, (Çev.:A. Tekin), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2001.
Bağlı, Mazhar, “Modern Ontolojik Güven Bağlamında İnsan ve Mekân/Ev (Hâne): Bir Mekân Sosyolojisi Denemesi”, (Ed: A. Can), Teori İle Pratik Arasında Mekân, Şehir Yayınları, İstanbul 2012, ss.13-39.
Baudrillard, Jean, Tüketim Toplumu: Söylenceleri/Yapıları, (6. Basım), (Çev.: H. Deliceçaylı, F. Keskin), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2013.
Çelik, Celaleddin, "Toplumsal Hafızanın İnşâsında İsimler", Sosyoloji Divanı, 5(10), Temmuz Aralık 2017, ss.63-75.
Deniş, Halil Emre, “Osmanlı ve Cumhuriyet Döneminde Kahvehaneler: Sosyal ve Siyasal Yaşamın İncelenmesi”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı:27, Kasım-Aralık 2011, 1-16.
Doğu, Tuba, Melis Varkal Deligöz, "Hafıza Kutusu: Bir Kentsel Kolektif Bellek Deneyi(mi)", Megaron 2017; 12(4): 545-552.
Fromm, Erich, Sahip Olmak ya da Olmak: İki Varoluş Biçimi Üzerine Bir İnceleme, (2. Basım), (Çev.: A. Arıtan), Say Yayınları, İstanbul 2017.
Giddens, Anthony, Modernliğin Sonuçları, (4.Basım), (Çev: E.Kuşdil), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2010.
Halbwachs, Maurice, Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri, (Çev.: B. Uçar), Heretik Yayınları, Ankara 2016.
Halbwachs, Maurice, Kolektif Hafıza, (Çev.: B. Barış), Heretik Yayınları, Ankara 2017.
İlhan, M. Emir, "Gelenek ve Hatırlama: Belleğin Kültürel Olarak Yeniden İnşası Üzerine Bir Tartışma", Turkish Studies, Volume 10/8 Spring 2015 Ankara, p.1395-1408.
Karaaslan, Faruk, "Hafızanın Sosyo-Psikolojik Bağlamı", Sosyoloji Divanı, 5(10), Temmuz-Aralık 2017, ss.25-36.
Nora, Pierre, Hafıza Mekânları, (Çev.: M. E. Özcan), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2006.
Olick, Jeffrey K., "Kolektif Bellek: İki Farklı Kültür", (Çev.: M. Güneşdoğmuş), Moment Dergi (Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi), 1(2): 175- 211.
Yıldırım, A., Şimşek, H., Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, (6. Basım), Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006.