HARPUT’UN ELAZIĞ’A NAKLİ

Harput, tarihi M.Ö. 4.binlere kadar uzanan kadim bir şehir olup Yavuz Sultan Selim Döneminde Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Dağlık ve müstahkem bir mevkide kurulan bu şehir, 19.Yüzyıl ortalarından itibaren ovaya taşınmaya başlamıştır. Dönemin yöneticileri şehri Harput yerine Mezra denilen bu bölgeden idare etmeğe başlamışlardır. Mezra, şehir idare merkezi olunca burada öncelikle resmi ve idari binalar, daha sonra ise şehrin ve kamunun ihtiyacına göre yeni binalar inşa edilmiştir. Harput’tan yeni şehre nakil ve göç faaliyetleri, 1834 tarihinde Vali Mehmet Reşit Paşa döneminde başlamıştır. Daha sonraki süreçteyse bu göç hızlanmış ve Harput’taki meskûn nüfusun tamamına yakını Mezra’ya göçüp yerleşmiştir. Yeni kurulan bu şehir 1867 Tarihinde Sultan Abdülaziz’e atfen Mamuretülaziz adını almıştır. Bu çalışma ile Harput’un o dönemdeki adı ile Mezra’ya (Mamuretülaziz’e), bugünkü adıyla Elazığ’a nakli anlatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Harput, Mamuretülaziz, Elazığ

PDF

___

1. Arşiv Kaynakları:
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrâdeler Dahiliyye (İ.DH), 558- 38901/1,2,3.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Şûrâ-yı Devlet Evrakı (Ş.D), Dosya No: 1455, Gömlek No:34.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Sadaret Mektûbî Kalemi Mühimme Kalemi (A.MKT. MHM.), Dosya No:374, Vesika No:57.
Salnâme-i Vilâyet-i Ma’muratü’l-Aziz, Ma’muretü’l-Aziz Matba’ası, Def’a:4, sene-i hicri:1301; Vilâyet Matba’ası, Def’a:2, sene-i hicri: 1302; Vilâyet Matba’ası, Def’a:4, sene-i hicri: 1305; Vilâyet Matba’ası, Def’a:7, sene-i hicri:1310; Vilâyet Matba’ası, Def’a:8, sene-i hicri: 1312.
Salnâme-i Vilâyet-i Ma’muratü’l-Aziz, Vilayet Matba’ası, Def’a:9, sene-i hicri:1325.
2. Tetkik Eserler:
Aksın Ahmet, 19.Yüzyılda Harput, Ceren Ofset, Elazığ 1999.
Aksın Ahmet; “Harput’un Mezra’ya Taşınması Sürecinde İlk Vilayet Konağı”, Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ 23-25 Mayıs 2013, Bildiriler C.1, Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma merkezi Yayınları, Elazığ, 2013.
Çadırcı Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, TTK, Ankara 1991.
Darkot Besim, “El’aziz”, MEB İslam Ansiklopedisi, C.4, Eskişehir 1997, s.222.
Darkot Ahmet Besim, “Harput”, MEB İslam Ansiklopedisi, C.5/1, Eskişehir 1997.
Halaçoğlu Ahmet, “Elazığ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.10, İstanbul 1994.
Kütükoğlu Mübahat S. Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul, 1994.
Sunguroğlu İshak, Harput Yollarında, Birinci Cilt (C.1-2), İşaret Yayınları, İstanbul 2013.
Tuncel Metin, “Elazığ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.10, İstanbul 1994.
Ünal Mehmet Ali, “Harput”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.16, İstanbul 1997.