Bağımsızlık Sonrası Özbekistan ve Dış Politikası

Soğuk savaş dönemi boyunca bütün dünyaya kapalı olarak kalan Türkistan, SSCB'nin dağılması ile beraber zengin doğal kaynakları ve beş yeni Türk Cumhuriyeti ile kapılarını dünyaya açmış ve ödülü dünya hakimiyeti olan Yeni Büyük Oyunu başlatmıştır. Yeni Cumhuriyetlerin içinde ise Özbekistan'ın ayrı bir yeri vardır. 26.5 milyonluk homojen nüfusu komşu Cumhuriyetlerde bulunan azımsanamayacak miktardaki Özbek azınlığı ve zengin ekonomik kaynaklarının verdiği avantajı iyi değerlendiren Özbekistan devlet başkanı Kerimov, otoriter yönetimi ile Özbekistan'ı kısa sürede kendi başına yeterli bir ülke haline dönüştürürken, Rusya Federasyonu'nun baskıcı taleplerini zaman zaman ABD desteği ile bertaraf etmeye çalışmış ve Türkistan hakimiyetini ana hedef olarak ortaya koymuştur. Türkistan'da özellikle 11 Eylül 2001 sonrası büyük mücadele veren Rusya Federasyonu ve ABD için Özbekistan'ın kontrol edilmesi büyük önem taşımaktadır.

Uzbekistan and Its Foreign Politics After Independence

Türkistan, Özbekistan, Rusya Federasyonu, ABD, GUUAM, Şangay İşbirliği Örgütü. Türkistan that remained closed to the world during the whale cold war opened its gates with its rich natural resources and 5 new Turkish Republics after the dispersion of USSR and started the New Great Game which the price is the domination of the world. Inside the new republics Uzbekistan has an unique place. Kerimov, the president of Uzbekistan, with his authoritarian management used the advantages of his country i.e. 26.5 million of homogenous population, great amount of Uzbek minority on nearby countries and rich economical resources and changed the country to a self dependent one but faced the threats of Russion Federahion time to time nevertheless overcomed this influence with the support of USA and showed the domination of Türkistan as the major target. Russian Federation and United States of America struggling each other especially after the 11th of September, 2001 have given a great importance on taking the control of Uzbekistan on Türkistan.

PDF

___

Ahat, ANDİCAN, "Sovyet Sonrası coğrafyada Kadife Devrimler", Cumhuriyet Strateji, 11 Nisan 2005, Cumhuriyet Gazetesi, s. 10..
Ahat, ANDİCAN, Cedidizmden Bağımsızlığa Hariçte Türkistan Mücadelesi, Emre Yayınları, İstanbul, 2003
Ahmed, RAŞİD, Taliban, İslamiyet, Petrol ve Orta Asya'da Yeni Büyük Oyun, Everest Yayınları, Kasım 2001, s. 243. , (b)
Ahmet, BURAN, "Türk Asrı İçin Önce "Türkçe Asrı" Gerekir" , Yeni Türkiye Dergisi, Mayıs - Haziran 1997, Yıl. 3, Sayı. 15, s. 212.
Ahmet, SOMUNCUOGLU, Kazakistan ve Özbekistan Ekonomileri, Geçiş ve Büyüme Stratejileri, ASAM Yayınları, Ankara, 2001, s. 218.
Akdes, Nimet, KURAT, Rusya Tarihi, Başlangıçtan 1917'e Kadar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 3. Baskı, Ankara, 1993.
ALBİON, Allison., "Uzbek President Hammer Ministre Over Unpaid Wagas" www.rferl.org.rfe /rl.Analytical Report. 5 Septembre 2003, number.30., (10 Şubat 2005).
Ali, Faik, DEMİR, "Orta Asya Cumhuriyetlerinde İslam ve Etnisite", (der., Ertan EFEGİL, Pınar AKÇALI), Orta Asya'nın Sosyo-Kültürel Sorunları:Kimlik, İslam, Milliyet ve Etnisite, Gündoğan Yayınları, İstanbul, Kasım 2003, s. 119.
ALİSİON, A., "What is Progress ? Measaring Uzbekistan Against EBCD", Benchmerks, www.rferl.org.rfe/rl., Analitical Report.,10 February 2004, Volume.4, (10 Şubat 2005).
Allison, ALBİON, "Tashkent's New Balancing Act After The SCO Summit" ,www.rferl.org.rfe /rl. Analytical Report. 14 Septembre 2003, volume. 3, number. 31., (10 Şubat 2005).
Anar, SOMUNCUOGLU, "Özbekistan'ın Gelişme Stratejisi", Avrasya Dosyası, Sonbahar 2001, Cilt. 7, Sayı. 3, s. 21.
Avrasya Bülteni, Mart 2004, Sayı. 20, s. 10.
Avrasya Etüdleri, Yaz 2001, Sayı, 20, s. 18.
Aydın, ÇUBUKÇU, "ABD'nin Savunma Konsepti Değişimi" http://www.evrenselbasim. com/ad/ yazi.asp? İd=1 121, (7 Mart 2005)
Aynur, MERYEMOVA, "Soros ve Kazakistan: Sıradaki Kim?", 28 Mart 2005, Cumhuriyet Strateji, Cumhuriyet Gazetesi, s. 10.
B. Zakir AVŞAR, Furruh, SOLAK, Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri, Vadi Yayınları, İstanbul, Şubat 1998, İkinci Baskı.
B. Zakir, AVŞAR, "21'nci Yüzyılda Türk Dünyası", Yeni Türkiye Dergisi, Mayıs-Haziran 1997,Yıl.3, Sayı. 15, s. 122.
CHETERİAN, Vicken, "L'etoile Montante Ouzbeke", Le Monde Diplomatique, http://www.lemondediplomatigue.fr/Novembre 2001., (10 Şubat 2005).
Daniel, KİMMAGE, "Terror İn Uzbekistan, Primary Conclusion", Central Asia Report, 7 April 2004, http//: www.Rferl.Org.Rfe/Rl.Analytical Report, Volume. 4, Number. 15, 14 April, 2004, s.l. (4 Kasım 2004).
Deventra, KAUSHİK, "Orta Asya Cumhuriyetleri: 10 Yıllık Bağımsızlık Dönemi Bilançosu", http://www.evrensel.net/03/07/03/dunya.html., (7 Mart 2005)
ERHAN, Çağrı, a.g.m., s. 11. http://www.stradigma.com/türkce/Kasim2003/vizyon.html.,(4 Aralık 2004)
Ertan, EFEGİL, Yılmaz, ÇOLAK, "Geçiş Sürecinde, Orta Asya", (der, Ertan, EFEGİL, Pınar, AKÇALI), Orta Asya'nın Sosyo-Kültürel Sorunları: Kimlik, İslam ve Etnisite, Gündoğan Yayınları, s. 207. .
Faruk, UYSAL, "Özbekistan", Avrasya Bülteni, Eylül 2004, Sayı. 26, s. 8.
Fatma, AÇIK, "Özbekistan'da 1990-2000 Yılları Arasında Özbek Türkçesi'nin Durumu", Avrasya Etüdleri, Yaz-Sonbahar 2002, Sayı. 23, s. 127.
Fırat, PURTAŞ, "Şangay Beşlisi'nden Şangay İşbirliği Örgütü'ne, Orta Asya'da Rus - Çin Stratejik Ortaklığı", 2023 Dergisi, Ocak 2004, s. 20.
Fırat, PURTAŞ, Rusya Federasyonu Ekseninde Bağımsız Devletler Topluluğu, Platin Yayınları, Ankara, 2005.
Gökçen, EKİCİ, "Orta Asya Seçim Maratonunda Önemli Bir Durak: Özbekistan Seçimleri", Stratejik Analiz, Kasım 2004, Cilt. 5, Sayı. 55, s. 77.
Gökçen, EKİCİ, "Özbekistan-ABD ilişkilerinde Soros Faktörü", Stratejik Analiz, Ekim 2004, Cilt. 5, Sayı. .54, s. 79.
Gökhan, BACIK, "Türk Cumhuriyetleri'nin Kimlik Sorunu", (der, Mim, Kemal, ÖKE),Geçiş Sürecinde Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, Alfa Yayınları, İstanbul, Mart 1999, s. 105.
Gürol, KIRAÇ, "Akaev'i Devirenler İttifak Arayışında", Cumhuriyet Strateji, 11 Nisan 2005, Cumhuriyet Gazetesi, s. 8.
Gürol, KIRAÇ, "Rusya- ABD Rekabetinin Kırgızistan'a yansıması", Cumhuriyet Strateji, 28 Mart 2005, Cumhuriyet Gazetesi, s. 7.
Gürol, KIRAÇ, "Şangay İşbirliği Örgütü", 21 Mart 2005, Cumhuriyet Strateji, Cunhuriyet Gazetesi, s. 12.
Halim NEZİHOĞLU, "Bağımsızlıktan Günümüze Rusya-Türk Cumhuriyetleri İlişkileri", (der. Mim, Kemal, ÖKE), Geçiş Sürecinde Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, Alfa Yayınları, İstanbul, Mart 1999, s. 47.
Işıl, ÖZEROL, "Özbekistan Ülke Bilgileri", Haziran 2004, http://www.tika.gov.tr/ulkeler, (10 Şubat 2005).
İgnacio, Ramonet, "Labyrent The Caucasien", Le Monde Diplomatique, http://www.lemondediplomatique.com.fr/octobre 2004, (24 Şubat 2005).
İgor, P., LİPOVSKY, "Yeni Bir Siyasal Kimlik Arayışında Orta Asya", Avrasya Dosyası, Kış 1996, Cilt. 3, Sayı. 4, s. 114.
İrfan, ÜLKÜ, Moskova ile İslam ArasındaOrta Asya, Kum Saati Yayınları, İstanbul, Aralık 2002.
Jamie, DORAN, "Les Dynamique Du Desordre Mondial Ces Charnier Afghans Si Distrects", Le Monde Diplomatique, http://www.lemondediplomatique.com.fr/ Septembre 2002, s. 16., (10 Şubat 2004).
Jean, Paul, ROUX, Orta Asya, Tarih ve Uygarlık, Kabalcı Yayınları, İstanbul, Şubat 2001, s. 304.
"Kazakistan Dosyası", Avrasya Bülteni, Aralık 2004, Sayı.29, s. 10.
KİMMAGE, Daniel, "Terror İn Uzbekistan, The Aftermath", Central Asia Report, 7 April 2004, http//: www.Rferl.Org.Rfe/Rl.Analytical Report, Volume. 4, Number. 14, 14 April, 2004, s.l., (a), (4 Kasım 2004)
KLARE, T., Michael, "Les Vrai Desseins de M. George Bush", www. lemonddiplomatique. fr/novembre 2002., s. 3, (10 Şubat 2005).
Kutay KARACA, "Çin Halk Cumhuriyetinin Yeni Güvenlik Kavramı, Şangay İş Birliği Örgütü ve Türkiye'nin Bölgedeki Örgütlenmeye Bakışı", Stratejik Araştırmalar Dergisi, Şubat 2004, s. 204.
Mehmet, AÇA, "Etnik Kimlik İcadının Tarihi ve Küreselci Yeni Stratejilere Galievci Bir Yaklaşım", (der, Mehmet, AÇA, Hüseyin, DURGUT), Küreselleşen Dünya ve Türk Kimliği, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul, Şubat 2004, s. 141.
Mehmet, AÇA, "Orta Asya'dan Uluslaşma Süreci ve Türkiyat Araştırmalarında Rus İlminskiy ve Ardıllarının Rolü", (der., Ertan EFEGİL, Pınar, AKÇALI), Orta Asya'nın Sosyo-Kültürel Sorunları, Gündoğan Yayınları, İstanbul, Kasım 2003, s. 38.
Mehmet, Erkan, KILLIOGLU, "Özbekistan'ın Siyasi ve İktisadi yapısı", Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Yedi Tepe Üniversitesi, İstanbul 1999, s. 23.
Mehmet, Sami, DENKER, 2000'li Yıllarda Asya Pasifik Bölgesinin Güvenliği, ASAM Yayınları, Ankara, 2000, s. 39. .
Mehmet, Seyfettin, EROL, "Avrasya jeopolitiğinde Orta Asya ve 11 Eylül", (der, Ertan, EFEGİL, Elif, Hatun, Kılıçbeyli, Pınar, AKÇALI), Yakın Dönem Güç Mücadeleleri Işığında Orta Asya Gerçeği, Gündoğan Yayınları, Şubat 2004, İstanbul, s. 218.
Mehmet, Seyfettin, EROL, Fazıl, Ahmet, BURGET,"Afganistan Özbekleri", Avrasya Dosyası, Cilt. 7, Sayı. 3, s. 114.
Mehmet, Seyfettin, EROL, Fazıl, Ahmet, BURGET/'Afganistan Özbekleri", Avrasya Dosyası, Cilt. 7, Sayı. 3, s. 114.
Meryem, HAKİM, "Tanrı Dağlarına Kim Tırmanıyor", Cumhuriyet Strateji, 4 Nisan 2005, Cumhuriyet Gazetesi, s. 7.
Metin, SEVİN, "Orta Asya Usulü Seçim", 4 Şubat 2005, www.uzbekistanerkorg/ modules.php? Name = News & file = article sid = 999.&, (27 Şubat 2005).
Nermin, GÜLER, "11 Eylül Sonrası ABD ve Rusya Arasında Özbekistan", Avrasya Dosyası, Sonbahar 2001, Cilt. 7, Sayı. 3, s. 189.
Nilüfer, AVCI, "Özbekistan'ın Dünü ve Bugününde Siyasi ve Ekonomik Oluşumlar", Yeni Türkiye Dergisi, Temmuz-Ağustos 1997, Yıl. 3, Sayı. 16, s. 1306.
OĞAN, Sinan, "Özbekistan'da "Yeşil" Devrim Sancıları", http://www.turksam.org/tr/ yazilar. asp?katl=3&yazi=364 , 15 Mayıs 2005,(17 Mayıs 2005).
Oktay, F, TANRISEVER, "Orta Asya ve Çevresindeki Bölgesel İşbirliği Arayışlarında Rusya Faktörü", (der, Ertan, EFEGİL, E. Hatun, KILIÇBEYLİ, Pınar, AKÇALI),Yakın Dönem Güç Mücadeleleri Işığında Orta Asya Gerçeği, s. 340.
Oliver, ROY, Yeni Orta Asya ya da Ulusların İmal Edilişi, Metis Yayınları, Mart 2000, İstanbul.
ÖMER, AVRASİ, Berk, ÖZSALGIR, "Orta Asya'nın 1991'den İtibaren Geçirdiği Siyasi Değişim", (der, Gamze, GÜNGÖRMÜŞ KONA), Orta Doğu, Orta Asya ve Kesişen Yollar, IQ Yayınları, Ekim 2003, İstanbul, s. 22.
"Özbekistan Parlamento Seçimleri", http://www.avsam.org/tr/gunlukbulten.asp?ID=337, (27 Aralık 2004). .
Pınar, AKÇALI, "Orta Asya'da İslami Uyanış, Radikal İslami Hareketler ve Bu Hareketlerin Bölge Politikalarına Etkileri", (der, Ertan, EFEGÎL, Pınar, AKÇALI), Orta Asya'nın Sosyo-Kültürel Sorunları: Kimlik, İslam ve Etnisite, Gündoğan Yayınları, İstanbul, Kasım 2003, s. 148.
Rasim, BAYRAKTAR, "Bilinmeyen Yönleriyle 1989 Fergana Faciasının İçyüzü", 2023 Dergisi, Kasım 2003, Sayı. 31, s. 57.
RAŞİD, Ahmed, RAŞİD, Orta Asya'nın Dirilişi, İslam mı, Milliyetçilik mi, Cep Yayınları, İstanbul, Eylül 1996.
S., Frederic, STARR, "Avrasya'da İstikrarın Sağlanması", Avrasya Dosyası, Kış 1996, Cilt. 3, s. 136.
Selda, ÖZDENOGLU, "Kırgızistan Ülke Bilgileri", http://www.tika.gov.tr/ulke-profili.asp, (10 Şubat 2005).
Sinan, OĞAN, "Özbekistan'da Yeşil Devrim", hptt::/www.turksam.org/tr/yazilar.asp? katl=3&. Yazi.364. (17 Mayıs 2005).
Suale, BAYCAUN, "Orta Asya ve Özbekistan'da İslam ve Köktendincilik", Avrasya Dosyası, Sonbahar 2001, Cilt. 7, Sayı. 3, s. 100.
Suale,BAYCAUN, "Orta Asya'da Bitmeyen Sınır Sorunları: Kırgızistan-Özbekistan Gerginliği", Stratejik Analiz, Kasım 2003, Cilt. 4, Sayı. 43, s. 66.
Svante, E, CORNEL, "Kafkaslar ve Orta Asya'da Jeopolitik ve Stratejik Ortaklıklar", http://www.kafkas.org.tr/perspektif/kafkaslar ve orta asyada ortakliklar.htm, (7 Mart 2005).
Tayyar, ARI, "Sovyetler Birliği Sonrasında Avrasya: Din, Etnik Yapı, Ekonomi ve Dış Politika", Avrasya Dosyası, Kış 1996, Cilt. 3, Sayı. 4, s. 37.
"Türkmenistan Ülke Profili", www.tika.gov.tr/ulke-profili.asp, (10 Şubat 2005).
Ümit, ÖZDAĞ, "SSCB'den Rusya Federasyonu'na: 1985-1993", Avrasya Dosyası, Kış 1996, Cilt. 3, Sayı. 4, s. 182.
Vicken, CHETERİAN, "L'etoile Montante Ouzbeke", Le Monde Diplomatique, http://www mondediplomatique.fr/Novembre 2001 (10 Mayıs 2004).
Vincent, CHETERİAN, La vallee de Ferghana, Coeur Divise'de L' Asie Central, Le Monde Diplomatique, http:// www.mondediplomatiqeu.fr /Mai 1999., (10 Şubat 2005).
www.geocities.com/turkdunyasi/ozbekistan.htm. (20 Şubat 2005).
http://www.uzbekistanerk.org/modules.php?name=News&file=article&sid=695, (21 Temmuz 2004).
http:// ozturkler.com/ data/ 0006/ 0006 - 06 - 03/ html, (10 Şubat 2005).
http:// www.geocities.com/allnet web/ tacikistan.htm # 02(10 Şubat 2004).
http://www.geocities.com/allnetweb/tacikistan.htm, (10 Şubat 2005).
http://www.yesevi.org/tdbm/karakalpak.html, (10 Şubat 2005).