Özgür Yaşar ÇELİK, Burçak ASLAN ÇELİK, Tekin ŞAHİN

Türkiye’de Kanin Leishmaniasis’in Retrospektif Olarak Değerlendirilmesi

Leishmaniasis, Leishmania türlerinin neden olduğu birçok ülkede endemik olarak görülen zoonoz karakterli bir hastalıktır. Hastalığın zoonoz özelliğinden dolayı hem insan hem de hayvan sağlığı için önemli bir sorun oluşturmakta, dünyada 98 ülkede yaklaşık 310 milyon insanın risk altında olduğu bildirilmektedir. Heteroksen parazit olan Leishmania türlerinin vektörlüğünü kum sinekleri yaparken, çeşitli memeli türleri parazit için rezervuar görevi görürler. Hastalığın visseral, kutanöz, mukokutanöz ve diffüz kutanöz olmak üzere dört ana klinik formu bulunmaktadır. Türkiye'de çeşitli Leishmania türlerinin neden olduğu kutanöz ve visseral leishmaniasis olmak üzere hastalığın iki türü ile karşılaşılmaktadır. Kentsel alanda evcil köpekler, kırsal alanda ve doğada yabani karnivorlar visseral leishmaniasisin ana rezervuarı durumundadır. Köpekler hastalığın yayılması için önemlidir, çünkü hem klinik olarak enfekte olabilirler hem de diğer memeliler, özellikle de insanlar için rezervuar görevi görebilirler. Türkiye’de yapılan çalışmalar hastalığın prevalansının %0-%27,18 arasında olduğunu göstermektedir. Bölgelere göre hastalığın prevalansı Akdeniz, Ege, İç Anadolu, Karadeniz, Doğu Anadolu, Marmara ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde sırasıyla %12.96, %9.08, %5.82, %5.38, %4.38, %2.40, ve %0.00 tespit edilmiştir. Bu derlemenin amacı, Türkiye'deki köpeklerde leishmaniasis prevalansını retrospektif olarak belirlemektir.

Retrospective Evaluation of Canine Leishmaniasis in Turkey

Leishmaniasis is a zoonotic parasitic disease that is found in parts of the tropics, subtropics, andsouthern Europe. Due to its zoonotic nature, it is as a very important problem for both animal andhuman health, and it poses a significant risk for approximately 310 million people in 98 countries.Like many protozoan parasites, Leishmania have a digenetic life cycle involving both a mammalianhost and an insect vector. The disease has at least four main clinical forms, namely the visceral,cutaneous, mucocutaneous, and diffuse cutaneous forms. In Turkey, two forms of the diseasecaused by various Leishmania species can be encountered: the cutaneous leishmaniasis andvisceral leishmaniasis. Domestic dogs in urban and peri-urban areas and wild canids in the ruralareas or nature are the main reservoirs for visceral leishmaniasis. Dogs are important for thespread of the disease as they can both clinically be infected and can act as reservoirs for othermammals, particularly humans. Studies performed in Turkey indicate that the prevalence of thedisease is between 0% and 27.18%. The prevalence of the disease for the Mediterranean, Aegean,Central Anatolia, Black Sea, Eastern Anatolia, Marmara, and Southeastern Anatolia regions havebeen determined as 12.96%, 9.08%, 5.82%, 5.38%, 4.38%, 2.40%, and 0.00%, respectively. Inthis review, the aim was to retrospectively evaluate the prevalence of the canine leishmaniasis inTurkey.

PDF

___

Gazyağcı S, Gazyağcı A, Kılıç S, et al. Visceral leishmaniasis in a dog in Amasya province. Kocatepe Vet J 2008; 69-72.
Hommel M. Visceral leishmaniasis: Biology of the parasite. Journal of Infection 1999; 2: 101-111.
Utuk A, Gokmen G, Bolacalı M, Balkaya I, Simsek S. A serologic survey on canine leishmaniasis in Kocaeli, Sakarya, Mersin and Elazığ provinces of Turkey. Isr J Vet Med 2018; 4: 3-7.
Ica A, Inci A, Yıldırım A, Atalay Ö, Düzlü Ö. Investigation of canine leishmaniosis by nested-PCR in Kayseri and vicinity. Türkiye Parazitol Derg 2008; 3: 187-191.
Murray HW, Berman JD, Davies CR, Saravia NG. Advances in leishmaniasis. The Lancet 2005; 9496: 1561- 1577.
Anonim. “Leishmaniasis”. www.who.int/en/10.10.2018.
Baneth G, Koutinas AF, Solano-Gallego L, Bourdeau P, Ferrer L. Canine leishmaniosis–new concepts and insights on an expanding zoonosis: Part one. Trends in Parasitology 2008; 7: 324-330.
Cetin H, Özbel Y. Sand flies and their control methods. Turkiye Parazitol Derg 2017; 102-113.
Quinnell R, Courtenay O, Garcez L, Dye C. The epidemiology of canine leishmaniasis: Transmission rates estimated from a cohort study in Amazonian Brazil. Parasitology 1997; 2: 143-156.
Karakuş M, Töz S, Ertabaklar H, et al. Evaluation of conjunctival swab sampling in the diagnosis of canine leishmaniasis: A two-year follow-up study in Çukurova Plain, Turkey. Vet Parasitol 2015; 295-302.
Celik O, Sekin S. Clinical, hemtalogical and biochemical findings of leishmaniasis in Dicle and Hani distrcircts of Diyarbakır, its serological diagnosis and typology with PCR. Dicle Üniv Vet Fak Derg 2015; 4: 21-29.
Strauss-Ayali D, Baneth G. Canine visceral leishmaniasis. In: Carmichael L. (Editors). Recent Advances in Canine Infectious Diseases. International Veterinary Information Service (www.ivis.org), Ithaca NY, 2000.
Banuls A-L, Hide M, Prugnolle F. Leishmania and the leishmaniases: A parasite genetic update and advances in taxonomy, epidemiology and pathogenicity in humans. Adv Parasit 2007; 1-458.
Joao A, Pereira M, Cortes S, Santos‐Gomes G. Canine leishmaniasis chemotherapy: Dog's clinical condition and risk of Leishmania transmission. J Vet Med A 2006; 10: 540-545.
Desjeux P. Leishmaniasis. Nat Rev Mirobiol 2004; 2: 692- 693.
Noli C. Canine leishmaniasis. Waltham Focus 1999; 2: 16- 24.
Özbel Y, Toz S. Leishmaniosis. In: Özcel MA. (Editors). Tıbbi Parazit Hastalıkları Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir; 2007;198-230.
Oğuz G. Adana İlinde Sağlık Önemi Olan Kum Sineklerinin (Diptera: Psychodidae) Zaman Mekânsal Dinamikleri ve biyo ekolojileri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,2015.
Daldal N, Ozbel Y. Phlebotomus spp. Vektörlükleri ve kontrolü. In: Özcel MA, Daldal N. (Editors). Parazitoloji‘de arthropod hastalıkları ve vektörler, Turkiye Parazitol Derg 1997; 49-109.
Killick-Kendrick R. The biology and control of phlebotomine sand flies. Clin Dermatol 1999; 3: 279-289.
Yaman M. Control of Phlebotomine Sandflies and the Latest Development in This Field. Türkiye Parazitoloji Dergisi 2008; 3: 280-287.
Coelho EA, Ramírez L, Costa MA, et al. Specific serodiagnosis of canine visceral leishmaniasis using Leishmania species ribosomal protein extracts. Clinical and Vaccine Immunology 2009; 12: 1774-1780.
Ciaramella P, Oliva Gd, De Luna R, et al. A retrospective clinical study of canine leishmaniasis in 150 dogs naturally infected by Leishmania infantum. Vet Rec 1997; 21: 539- 543.
Fisa R, Gállego M, Castillejo S, et al. Epidemiology of canine leishmaniosis in Catalonia (Spain): The example of the Priorat focus. Vet Parasitol 1999; 2: 87-97.
Ferrer L. Clinical aspects of canine leishmaniasis. In: Killick-Kendrick R (Editors). Canine leishmaniasis: an updat. Proceedings of a Canine Leishmaniasis Forum. Barcelona: Sitges; 1999; 6–1.
Maia C, Campino L. Methods for diagnosis of canine leishmaniasis and immune response to infection. Vet Parasitol 2008; 4: 274-287.
Sideris V, Papadopoulou G, Dotsika E, Karagouni E. Asymptomatic canine leishmaniasis in Greater Athens area, Greece. Eur J Epidemiol 1999; 3: 271-276.
Gradoni L, Gramiccia M. Leishmaniasis, In: OIE manual of standards for diagnostic tests and vaccine. Office International des Epizooties, Paris, France. 2000;803-812.
Mancianti F, Meciani N. Specific serodiagnosis of canine leishmaniasis by indirect immunofluorescence, indirect hemagglutination, and counterimmunoelectrophoresis. Am J Vet Res 1988; 8: 1409-1411.
Reis AB, Martins-Filho OA, Teixeira-Carvalho A, et al. Systemic and compartmentalized immune response in canine visceral leishmaniasis. Vet Immunol Immunopathol 2009; 1-3: 87-95.
Alvar J, Molina R, San Andrés M, et al. Canine leishmaniasis: Clinical, parasitological and entomological follow-up after chemotherapy. Ann Trop Med Parasit 1994; 4: 371-378.
Ready P. Leishmaniasis emergence in Europe. Eurosurveillance 2010; 10: 1-11.
Fatma A, Erman O, Körpinar MA, Gönül R, Bahçeci T. Use of antimony compounds in treatment of leishmaniasis. YYU Vet Fak Der 2011; 1: 53-57.
Neouimine N. Leishmaniasis in the eastern Mediterranean region. EMHJ - East. Mediterr. Health J 1996; 1: 94-101.
Aydenizöz M, Yağci BB, Özkan AT, Duru SY, Gazyağci AN. Investigation of the prevalence of visceral leishmaniasis by the microculture method and IFAT in dogs in Kırıkkale. Türkiye Parazitol Derg 2010; 1: 1-5.
Atasoy A. Ege Bölgesinde Köpeklerde Visseral Leishmaniasis’in Seroprevalansı. Yüksek Lisans Tezi, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık bilimleri enstitüsü, 2005.
Ozbel Y, Oskam L, Ozensoy S, et al. A survey on canine leishmaniasis in western Turkey by parasite, DNA and antibody detection assays. Acta Tropica 2000; 1: 1-6.
Gönül R, Arun S, Dodurka T, Handemir E. Leishmania infantum in a dog: Case report. Turk J Vet Anim Sci 2002; 26: 689-694.
Ozkan A, Babür C, Kılıç S, Örgev C, Özensoy Töz S. Sakarya sokak köpeklerinde visseral leishmaniasisin indirekt fluoresan antikor (IFAT) yöntemi ile araştırılması. Türkiye Parazitol Derg 2003; 2: 97-101.
Voyvoda H, Pasa S, Töz SÖ, Özbel Y, Ertabaklar H. Prevalence of leishmania infantum and Dirofilaria immitis ınfection in dogs in aydın province and the town of selçuk, izmir, turkey. Turk J Vet Anim Sci 2004; 28:1105-1111.
Handemir E, Öncel T, Kamburgil K. Seroprevalence of Visceral Leishmaniasis in Stray Dogs in Istanbul Turkiye Parazitol Derg 2004; 3: 123-125.
Kamburgil K, Handemir E, Bıyıkoğlı G, Pişkin F. İstanbul’un Kavacık bölgesi sokak köpeklerinde indirekt fluoresan antikor testi (IFAT) ile Visseral Leishmaniasis’in seroprevalansı. Turkiye Parazitol Derg 1998;4: 354-358.
Babür C, Altaş MG, Çelebi B, et al. Seroprevalance of toxoplasmosis, leishmaniosis and listeriosis in stray dogs in the province of Sanliurfa, Turkey. Turk Hij Den Biyol Derg 2007; 3: 11-16.
Beyhan YE, Celebi B, Ergene O, Mungan M. Seroprevalance of leishmaniasis in dogs from Hatay and Burdur provinces of Turkey and Northern Cyprus. Turkiye Parazitol Derg 2016; 40:9-12.
Kilic S, Babür C, Özkan AT, Mamak N. Investigation of anti-Toxoplasma gondii and anti-Leishmania infantum antibodies among Sivas Kangal dogs. Turk J Vet Anim Sci 2008; 4: 299-304.
Tok H, Sevil N, Töz S, et al. The serological and entomological survey of zoonotic visceral leishmaniasis in Ayvacik region of Canakkale province, Turkey. Türkiye Parazitol Derg 2009; 2: 109-1113.
Aktaş M, Özkanlar Y, Özkan A, Babür C, Balkaya I. Seroprevalance of Listeriosis and Leishmaniasis in Shelter dogs of the Erzurum province. Türkiye Parazitol Derg 2010; 2: 76-80.
Icen H, Babür C, Bademkiran S, et al. Seroprevalance of Toxoplasmosis, Leishmaiosis and Listeriosis in Shelter dogs of Diyarbakir, Turkey. Turkiye Parazitol Derg 2010; 1: 6-10.
Bolukbas CS, Pekmezci GZ, Gurler AT, et al. Evidence of Leishmania spp. antibodies and DNA in dogs in the Middle Black Sea Region of Turkey. Ankara Üniv Vet Fak Derg 2016; 63: 111-114.
Düzbeyaz A, Şakru N, Töz S. Seroprevalence of leishmaniasis among dogs living in a municipal dog and cat Shelter in Edirne. Turkiye Parazitol Derg 2016; 40: 56- 58.
Doğan N, Ozbel Y, Toz S, Dinleyici E, Bor O. Seroepidemological survey on canine visceral leishmaniasis and the distribution of sandfly vectors in Northwestern Turkey: Prevention strategies for childhood visceral leishmaniasis. J Trop Pediatrics. 2005; 3: 212-217.
Atasoy A, Pasa S, Ozensoy Toz S, Ertabaklar H. Seroprevalence of canine visceral leishmaniasis around the Aegean cost of Turkey. Kafkas Univ Vet Fak Derg 2010; 1: 1-6.
Bakirci S, Bilgiç HB, Köse O, et al. Molecular and seroprevalence of canine visceral leishmaniasis in West Anatolia, Turkey. Turk J Vet Anim Sci 2016; 5: 637-644.
Toz S, Ertabaklar H, Özbel Y, et al. Seroprevalence of canine visceral leishmaniasis in Kuşadası, Turkey. Turk J Vet Anim Sci 2005;29: 23-26.
Aslantaş Ö, Özdemir V, Kiliç S, Babür C. Seroepidemiology of leptospirosis, toxoplasmosis, and leishmaniosis among dogs in Ankara, Turkey. Veterinary Parasitology 2005; 3-4: 187-191.
Balcıoğlu I, Ertabaklar H, Paşa S, Özbel Y, Özensoy T. Investigating the Seroprevalance of Leishmaniasis in Four Dog Shelters in Antalya and Its Districts. Türkiye Vet Parasitol 2009; 1: 4-7.
Ertabaklar H, Toz SO, Ozkan AT, et al. Serological and entomological survey in a zoonotic visceral leishmaniasis focus of North Central Anatolia, Turkey: Corum province. Acta Tropica 2005; 3: 239-246.
Aysul N, Eren H, Gargılı A, et al. Survey of Zoonoti c Visceral Leishmaniasis Among Dogs in Istanbul, Turkey. Animal Health Prod and Hyg 2012; 21-25.
Dogan N, Özkan AT, Babür C, Köse C. Sağlıklı görünümlü Eskişehir sokak köpeklerinde leishmaniosis ve toksoplasmosis seroprevalansının araştırılması. Turk Hij Den Biyol Derg 2014; 1: 27-34.
Sari B, Limoncu ME, Balcioglu IC, et al. Seroepidemiological and entomological survey in a new focus of zoonotic visceral leishmaniasis in Kars province, Northeastern Turkey. Veterinary Parasitology 2015; 209:179-187.
Delibaş S, Akısü Ç: Tıbbi Parazitolojide Tedavi. Türkiye Parazitoloji Derneği Yayın No:20, Ankara, 2005.
Tamer GS, Polat E, Töz SÖ, Altaş K. Seroprevalence of Visceral Leishmaniasis in Stray Dogs in Kocaeli. Türkiye Parazitol Derg. 2008; 3: 183-186.