Halep Ulu Camii Vakfı 1584 Tarihli Evkaf Defterine Göre

Ümeyye Camii adıyla da bilinen Ulu Camii, Halep şehrinin en geniş ve en eski camisidir. 715 yılında Emevi Halifesi I. Velid tarafından başlatılan cami inşaatı, 716 yılında Süleyman bin Abdülmelik tarafından tamamlanmıştır. 11. yüzyılın ikinci yarısında Halep’in kontrolünü ele geçiren Mirdasiler, cami avlusuna kubbeli bir şadırvan inşa ettiler. 1090 yılında ise Selçuklular tarafından caminin minaresi onarıldı. Daha sonra, büyük bir yangında sırasında zarar gören Halep Ulu Camii, 1169’da Nureddin Zengi tarafından restore edildi. 1260 yılında Moğollar tarafından tahrip edildikten sonra 1285 yılında Memlûklar tarafından tekrar onarıldı. Bu çalışmada, Suriye’nin en önemli kentlerinden biri olan Halep’teki Ulu Camii vakfı üzerinde durulmuş, caminin özellikleri, ona tahsis edilen vakfın 1584 yılındaki gelir ve gider kalemleri hakkında bilgi verilmiştir

Anahtar Kelimeler:

Halep, Ulu Camii, Ümeyye Camii, vakıf

The Foundation of the Great Mosque of Aleppo According to the Awqaf Register Dated 1584

The Great Mosque of Aleppo or the Ummayad Mosque of Aleppo is the largest and oldest mosque in the city of Aleppo. The construction of the earliest mosque on the site was commenced by the Ummayad caliph al-Walid I in 715 and was finished by his successor Sulayman ibn Abd al-Malik in 716. In the second half of the 11thcentury, the Mirdasids controlled Aleppo and built a single-domed fountain in mosque's courtyard. The minaret of the Great Mosque was restored by Seljuks in 1090. The mosque was restored and expanded by the Zengid sultan Nur al-Din in 1169 after a great fire that had destroyed the earlier Ummayad structure. It was restored again by Mamluks in 1285 after the entire mosque was razed by the Mongols in 1260

Keywords:

Aleppo, Great Mosque of Aleppo, Ummayad Mosque, foundation,

PDF

___

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi 556 Numaralı Evkaf Defteri
12 Numaralı Mühimme Defteri (978-979/1570-1572), Tıpkıbasım, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivleri Daire Başkanlığı Yayını, Ankara, 1996
Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî, İbn Battûta Seyahatnâmesi, I, (Çev. A. Sait Aykut), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004
Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, (Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman-Robert Dankoff), 9, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005
Gazzî (Kâmil bin Hüseyin bin Muhammed el-Bâlî el-Halebî), Kitâbu Nehri’zZeheb fî Târîhi Haleb, II, Haleb, 1342 (1923)
eş-Şıhne (eş-Şeyhü’l-İmâm el-‘Âlim el-‘Allâmetü’l-Bahr el-Fehhâme Kâdü’lKudât Muhibüddin Şeyhü’l-İslâm ve’l-Müslimîn Ebi’l-Fazl Muhammed bin eşŞıhne el-Halebî el-Hanefî), ed-Dürrü’l-Müntehab fî Târîhi Memleketi Haleb, (thk.
Yusuf bin Elyân Serkis ed-Dımaşkî), Beyrut, 1909
Sıbt bin el-Acemmî el-Halebî, Künûzü’z-Zeheb fî Târîhi Haleb, I, (thk. Şevkî Şağs-Fâlih el-Bekkûr), Dârü’l-Kalemü’l-Arabî, Haleb, 1996
AKGÜNDÜZ, Ahmet, İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, Ankara, 1988
AKGÜNDÜZ, Ahmet, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, VII, İstanbul, 1994
ÇAKAR, Enver, XVI. Yüzyılda Haleb Sancağı (1516-1566), Elazığ, 2003
ÇAKAR, Enver, “XVI. Yüzyılda Şam Beylerbeyiliğinin İdarî Taksimatı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13/1, Elazığ, 2003, s. 351-374
GÖYÜNÇ, Nejat, “Hâne Deyimi Hakkında”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, XXXII (1979), s. 331-348
HİNZ, Walter, İslâm’da Ölçü Sistemler, (çev. Acar Sevim), İstanbul, 1990
ÖNKAL, Ahmet-BOZKURT, Nebi, “Cami”, TDV İslam Ansiklopedisi, 7, İstanbul, 1993, s. 46-56
ÖZTÜRK, Nazif, Menşe’i ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar, Ankara, 1983
RAYMOND, Andre, Osmanlı Döneminde Arap Kentleri, (çev. Ali Berktay), İstanbul, 1995
SOBERNHEİM, M., “Halab”, Encyclopedie de l’Islâm, II, Paris, 1927, s. 241-252
ULUÇAM, Abdüsselam, “Halep Ulucamii”, TDV İslam Ansiklopedisi, 15, İstanbul, 1997, s. 248-249
WATENPAUGH, Heghnar Zeitlian, Image of an Otoman City: Imperial Architecture and Urban Experiences in Aleppo in the 16th and 17th Centuries, Leiden, 2004
YEDİYILDIZ, Bahaeddin, “Vakıf”, İslâm Ansiklopedisi, XIII, Eskişehir, 1997, s. 153-172