HUZUR DERSLERİNE KATILAN HARPUTLU ALİMLER

Huzur dersleri, 1172/1738’den 1343/1924 yılına kadar Ramazan aylarının ilk gününden başlayıp toplam sekiz derste sona eren ve sarayda padişahın huzurunda devrin tanınmış alimleri tarafından verilen derslere denir. Osmanlı padişahları; ilmi ortamı canlandırmak, kültürel gelişmeyi sağlamak ve iktidarlarını çeşitli kesimler katında desteklenmesini oluşturmak gibi nedenlerden dolayı bu tür derslere büyük önem vermişlerdir. Bu derslere dönemin en seçkin alimleri şeyhülislamın teklifiyle katılırlardı. Huzur derslerinde her ders bir mukarrir ve genelde 15 muhataptan oluşan alimler tarafından verilir. Mukarrirler rütbeleri itibariyle ders okuturlardı. Muhataplar da rütbelerine göre taksim olunurdu. Mukarrire ders konuları ve dersinde bulunacak muhatapların listesi 2-3 ay önceden bildirilirdi. Muhataplar derste mukarririn sağ ve solunda olmak üzere hilal şeklinde otururlardı. Mukarrirlerin cüppeleri siyah, muhatapların ise mavi renkteydi. Mukarrir ve muhatapların seçimi şeyhülislam tarafından yapılırdı. Bu seçilenler taşradan olmamak şartıyla meşhur olup medresede ders veren bilginler arasından olurdu. Bu çalışmamızda huzur derslerine katılan Harputlu alimler incelenmiştir. Bu incelemede amaç, en seçkin alimlerin katıldığı bu derslerde Harputlu alimlerin tespiti ile beraber yörenin ilmi derecesini ön plana çıkarmak ve böylece Harput’un ilim hayatına olan katkısının belirtilmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Harput, Huzur Dersleri, Osmanlı, Medrese, Şeyhülislam

The Scholars of Harput who Participated The Lessons of Attendence

PDF

___

Akyürek, Ahmet Remzi, Miftahu’l-Kütüb ve Esami-i Müellifin Fihristi, I, Ankara, 2000.
Albayrak, Sadık, Son Devir Osmanlı Uleması-İlmiye Ricalinin Teracim-i Ahvali, I-IV, İstanbul, 1996.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, A. MKT. NZD., 374/75.
Biçer, Ramazan, “Harputlu İshak Efendi’nin Kelami Görüşleri”, I-II, Dünü ve Bugünüyle Harput Sempozyumu, Elazığ, 2005.
Bursalı Mehmet Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri, (Sad: A. Fikri Yavuz-İsmail Özen), I-III, İstanbul, 1972.
Demirpolat, Enver, “Harputlu İshak Hoca’nın Hayatı ve Eserleri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 9, Konya, 2003.
Demirpolat, Enver, Osmanlı-Türk Düşünürü Harputi Hoca İshak’ın Felsefi Görüşleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya, 2003.
Develioğlu, Abdullah, Büyük İnsanlar Üç Bin Türk ve İslam Müellifi, İstanbul, 1973.
Dikici, Recep, “Arap Dili ve Edebiyatına Dair Eserleri Olan Harputlu Alim ve Edipler”, Dünü ve Bugünüyle Harput Sempozyumu, I-II, Elazığ, 2005.
Erk, Hasan Basri, Meşhur Türk Hukukçuları, İstanbul, 1954.
Göksav, İbrahim Alaettin, Meşhur Adamlar Hayatları Eserleri, (Çıkaran: Sedat Simavi), İstanbul, 1933-1935.
Harputlu Hoca İshak Efendi, Es’ile-i Hikemiyye, İstanbul, 1278.
Harputlu Hoca İshak Efendi, Es'ile-i Kelamiyye ve Zübdetü’l-İlmi Kelam, İstanbul, 1283.
Harputlu Hoca İshak Efendi, Miftahu’l-Uyun, Süleymaniye Kütüphanesi Demirbaş No:1090.
İpşirli, Mehmet, “Huzur Dersleri”, DİA, C.XVIII, İstanbul, 1998.
Kehhale, Ömer, Mu’cemü’l-Müellifin, I-IV, Beyrut-trz..
Mahmut Cevat İbnü’l-Şeyh Nafi, Maarif-i Umumiyye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, İstanbul, 1338.
Mardin, Ebul Ula Huzur Dersleri, I-III, İstanbul, 1951.
Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, İstanbul, 1993.
Sunguroğlu, İshak, Harput Yollarında, I-IV, İstanbul, 1958.
Süreyya, Mehmed, Sicill-i Osmani, (Yayına Hazırlayan: Nuri Akbayar-Eski Yazıdan Aktaran: Seyyit Ali Kahraman), I-IV, İstanbul, 1996.
Şimşirgil, Ahmet-Ekinci Ekrem Buğra, Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle, İstanbul, 2009.
Yeğin, Abdullah, İslami-İlmi-Edebi-Felsefi Yeni Lügat, İstanbul, 1992.